Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "İşin Aslı" programında sunucu Şafak'ın yazar Emrah Safa Gürkan ile yaptığı bu röportajda, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu, tarih yazımı ve toplumsal değişim konuları ele alınmaktadır.
- Röportajda Gürkan, "Cumhuriyetin Yüz İsmi" ve "Cumhuriyetin Yüz Günü" adlı kitaplarının yazım süreci, tarih yazımındaki nesnellik tartışmaları ve Türkiye'deki kitap okuyucu kitlesi hakkında görüşlerini paylaşmaktadır. Ayrıca Atatürkçülük, din ve milliyetçilik gibi konuların günlük düşünce ile yazar görüşleri arasındaki farkları, tarihçiliğin önemi ve Türkiye'nin sanayileşme sürecindeki zorlukları ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca 1900'lerden günümüze kadar olan dönemde yaşanan ekonomik değişimler, kuşak arası yaşam koşulları, 1979 petrol krizi sonrası dünyadaki ekonomik kriz ve para değerinin değersizleşmesi gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, farklı toplumları anlamak için tarih, antropoloji ve sosyolojinin önemini vurgulayarak, Türkiye'nin tarihsel gelişimini ve dünya tarihi içindeki yerini açıklamaktadır.
- 00:26Emrah Safa Gürkan'ın Yeni Kitapları
- Emrah Safa Gürkan, "Cumhuriyetin Yüz İsmi" ve "Cumhuriyetin Yüz Günü" adlı iki kitapla karşı karşıyayız.
- Gürkan, bu kitapları imzalamak için 12 bin tane kitap imzalamış ve ayrıca 6 bin imzalı kitap daha hazırlamış.
- Proje iki iki buçuk sene önce başlamış ve 2023'te yüz yıl konseptli bir kitap olarak tamamlanmış.
- 01:51Kitap Yazma Süreci
- Gürkan, son okuma aşamasında yazdığı metne yabancılaştığını ve okumak istemediğini belirtiyor.
- İlk kitaplarında kurgu hatası olduğunu ve konuların bölümlere dağıtılmasının yanlış olduğunu düşünüyor.
- Yazmak dışlamak ve yanılmaktır, mükemmelin düşmanıdır ve bir noktada yazılan şeyleri beğenmeyeceksiniz.
- 03:44Tarih Yazımının Zorlukları
- Tarih yazımında nesnelliğin tartışmaları ve somut bilginin doğruluğu riskli hale geliyor.
- Cumhuriyet tarihi ve Atatürk ile ilgili konular daha da riskli hale geliyor.
- Linçler genellikle tanımayanlar ve kafada boş bir imajı olanlardan çıkıyor, kitap okuyucusu genellikle böyle şeyler yapmıyor.
- 05:33Fikirlerin Değişmesi
- Gürkan, beş sene sonra argümanlarının doğru gelip gelmediğini değerlendirebileceğini belirtiyor.
- Türkiye'de aynı görüşte kalmak gelişmeyi göstermez, fikirler değişmeli ve okuduğumuz şey bizi rahatsız etmeli.
- Nesnel tarih (örneğin Justinian vebasında nüfusun azalması) nesnel olarak anlatılabilirken, Türkiye modernizasyonu gibi politik konularda bakış açısı değişebilir.
- 06:47İdeolojilerin Değişkenliği
- Dine, milliyetçiliğe ve modernizasyona bakışlar günlük anlamda değişir, yazarlar genellikle uzun süreli düşüncelerini yansıtır.
- Toplum, Atatürk ve Cumhuriyet dönemi gibi kutsal gördükleri konulara karşı skolastik bir bakış açısıyla devrimlere karşı durmaktadır.
- Türkiye'de insanlar ideolojilerini genellikle bilmezler, bu nedenle kırmızı çizgileri vardır ve argümanlarını sadece sloganlarla desteklerler.
- 08:17Atatürkçülük ve Okuma Sorunu
- İnsanlar genellikle Mustafa Kemal'in kitaplarını uzaktan okumuşlardır ve Nutuk'u bile tam olarak okumamışlardır.
- Nutuk çok teknik bir kitaptır ve bazı kısımları atılmıştır, bu da Mustafa Kemal'i sansürlemiş olmaktadır.
- İnsanlar ideolojilerini pek bilmedikleri için sloganlara, şarkılara ve marşlara sığınırlar, bilgi sahibi olmak isterse de neye gideceklerini bilmezler.
- 09:27Kitabın Amacı ve İçeriği
- Kitap, akademideki argümanları akıcı ve gündelik bir dilde anlatmaya çalışmaktadır.
- Konuşmacı, popülerliği bir avantaja çevirmek ve insanların okumasını sağlamak istemektedir.
- Kitabın dili sade, yalın ve net olduğu için hemen edinilmesi önerilmektedir.
- 10:42Atatürk'ü Anlamak İçin Okuma Gerekliliği
- Atatürk'ü sevmek veya onun ilkeleri izinden gittiğini düşünmek yeterli değildir, gerçekten onun izinden gitmek için okumak gerekir.
- Mustafa Kemal'in Harbiye'de aldığı eğitim, yaşadığı yaşam, kitaplarına aldığı notlar ve Birinci Meclis'teki konuşmaları önemlidir.
- Atatürk, saltanat ve hilafetin kaldırılması gibi politik felsefeleri ilk İslam çağından alarak geliştirmiştir.
- 11:54Tarihçilik ve Anlama
- Tarih, spor veya egzersiz gibi bir süreçtir; okudukça olaylara ve tarihe bakışımız daha olması gereken düzeye dönmeye başlar.
- Tarih, olaya bakış açısıdır ve yorumlayabilmektir; 1923'teki dönemin psikolojisi, ekonomisi, emperyalizmi ve Osmanlı'nın yönetim biçimiyle ilişkilendirilmelidir.
- Tarihçilik, bir şeyi bağlama içinde görmektir; anekdotlar herkes tarafından anlatılabilir, ancak tarihçilik için profesöre ihtiyaç yoktur.
- 13:58Tarih, Antropoloji ve Sosyolojinin Önemi
- Tarih ve antropoloji, frekans farkından beslenen iki önemli disiplindir.
- Antropologlar ve sosyologlar, kendilerine ait olmayan toplumlara giderek farklı kültürleri ve ilişkileri inceleyebilirler.
- Farklı toplumları anlamak, kendi toplumumuzda kurduğumuz kavramların kurgu olduğunu anlamamızı sağlar.
- 15:27Tarihçinin Görevi ve Ekonomi İlişkisi
- Tarihçinin görevi birincil belgeleri okumaktır, ancak ekonomi ve sosyoloji bilgisi olmadan tarih anlamak mümkün değildir.
- Tarihçinin, o dönemin toplumsal ruh halini, borsa hareketlerini ve karaborsa olaylarını anlamak için ekonomi bilgisi gereklidir.
- Günümüzde "mint" olarak adlandırılan bilgisayar oyuncuları, kar maksimizasyonu yaparak hayatta en mantıklıyı seçerler.
- 16:45İtibar Ekonomisi ve Farklı Zihniyetler
- İtibar ekonomisi, Marcel Mauss'un "hediye" kavramından esinlenerek geliştirilen bir teoridir.
- Günümüzde para üzerinden hareket ederken, geçmişte insanlar kendilerini feda edebilir veya ülkeler yönetebilirdi.
- 1917'de Rusya ile Türkiye arasında sosyolojik olarak büyük farklar vardı; Türkiye'de proleter sınıfı yoktu ve sol hareketi 1960'lar-1970'lerde ortaya çıktı.
- 18:23Eğitim ve Toplum Yapısı
- Türkiye'de en iyi eğitimi Abdülhamit'in Mektebi Harbiye, Mekteb-i Tıbbiye ve Mekteb-i Ülkesi gibi sınırlı sayıda okulda alıyorlardı.
- Devlet, bu okullarda 300-400 kişi üretiyor ve bu kişiler devletin sahibi gibi kabul ediliyordu.
- Bir toplumun avangart ve öncü olacak insanları belli bir şekilde belirleniyordu.
- 19:25Emperyalizm ve Soğuk Savaş
- Bolşevik ve Türkiye'deki kurtuluş mücadelesi kendi topraklarından fışkırırken, Amerika'nın Truman Doktrini ve Marshall Planı gibi politikaları farklı bir yaklaşım sergilemiştir.
- Birinci Dünya Savaşı emperyalizme, özellikle İkinci Dünya Savaşı emperyalizme bir tepkiydi; İngilizler ve Fransızlar az sayıda askerle ve silah üstünlüğüyle koca kıtalara çöküyorlardı.
- 1956'da Süveyş Krizi'nde İngiltere ve Fransa yerine Rusya ve Amerika'nın son sözü söylemesi, emperyalizmin türünün değiştiğini göstermiştir.
- 21:38Türkiye'nin Soğuk Savaş Dönemi
- Mustafa Kemal, 1920'lerde iki savaş arası bir soluk alarak inkılapları gerçekleştirmiştir; 1923-1945 arası Türkiye'de Abdülhamit'ten, Tanzimat'tan beri düşünülen inkılapların gerçekleştirilebilmesi için bir soluk verilmiştir.
- Soğuk Savaş döneminde Rusya'nın varlığı, Türkiye'de siyasetçilerin Rusya ile ilişkilerini kurmasını ve askerin görünürlüğünü artırmıştır.
- İtalya'nın gümrük duvarlarını yükseltmesi Türkiye'de üretim devreye girmesine neden olmuştur.
- 22:51Ekonomik Krizler ve Türkiye
- 1929'da yaşanan ekonomik kriz, Amerika'da büyük bir yıkım yaratmış, işsizlik ve evsizlik yaşanmıştır.
- Türkiye'de 2008'deki kriz, Amerika'daki kadar yansımamıştır çünkü Türkiye'de sosyal güvence ve sakin sermaye birikimi daha gelişmiştir.
- 1921'de Alman enflasyonu, kağıt paranın ve finans ekonomisinin dibinin ne olabileceğini göstermiştir; bir para bir günde beş kat, on kat değer kaybetmiştir.
- 25:10Cumhuriyet ve Ekonomik Finansman
- Cumhuriyet, 1921 Alman enflasyonundan iki yıl sonra kurulmuştur ve Avrupa'nın durumundan etkilenmiştir.
- Atatürk, Cumhuriyet'i kurduktan sonra fabrikaları açmak için kredi için dolaşmıştır.
- Sovyet endüstrasyonu ve sanayileşmesi Amerikan kredisiyle olmuştur; para ideolojisi olmadığı için farklı ülkeler arasında finansman yapılmıştır.
- 27:51Farklı Kuşakların Yaşam Koşulları
- 1900'lerde doğan bir kadın muhtemelen dokuz çocuk doğuracak ve bunların bazıları veremden ölecekti.
- 1958-1995 doğumlu bir erkek, Birinci Dünya Savaşı'na katılacak, enflasyon ve ikinci Dünya Savaşı gibi zorlu dönemlerden geçecekti.
- Mustafa Kemal gibi liderler, sağlık sorunları ve zorlu yaşam koşullarıyla karşı karşıyaydı, ancak bugünkü sağlık ve konfor anlayışından farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmelidir.
- 30:09Teknolojinin Hayat Üzerindeki Etkisi
- Buzdolabı ve şoför gibi icatlar günlük hayatımızı çok kolaylaştırdı, özellikle şehirlerde yaşamamızı mümkün kıldı.
- Günümüzde insanlar fiziksel işlerden uzaklaşıp sanal gerçeklik ve bilgisayarlarla daha çok vakit geçiriyor.
- Teknoloji hayatımızı kolaylaştırdı fakat bizi hayattan uzaklaştırdı.
- 32:01Sosyal Değişim ve Kuşaklar Arası Farklar
- Üst burjuvalar artık 1 Mayıs kutlamalarında çalışmıyor, sendikalar zayıflamış durumda.
- 1950'li doğumlular dünyada en rahat döneme denk gelmiş, 1968 kuşağı ise okula bile gitmeden mezun olmuş.
- 1960'lar ve 1970'lerde "çiçek çocuk" olarak geçen kuşak, 1980'lerde neoliberal ekonomi ile zengin olmuş.
- 35:19Eğitim ve Ekonomik Eşitsizlik
- Eskiden lise mezunu insanlar işe girebiliyordu, ancak günümüzde master yapmamış insanlar üniversite mezunu kabul edilmiyor.
- 1982 yaşında bir lider seçiliyor, ancak bu kuşak internet kullanmıyor ve dünyayı gezerek büyümedi.
- Ekonomik eşitsizlik artıyor, bir kesim zenginleşirken diğer kesim büyük sıkıntılar çekiyor.
- 37:17Ekonomik Kriz ve Sınıfsal Etkenler
- 1979'daki petrol krizi ile başlayan ekonomik kriz, İran odaklı etkenlerle başlamıştır.
- İran'da din adamları devlet memuru değil, daha otonom bir konumda olup, Türkiye'deki gibi bir ulema sistemi yoktur.
- Ekonomik tepkilerin kimin yönettiği, toplumun sosyal kompozisyonu ve bu kompozisyonu oluşturan grupların gücü ve otonomluğu ile alakalıdır.
- 39:08Eski Para ve Yeni Para Hikayesi
- Para değersizleşiyor çünkü sürekli basılıyor, bu nedenle insanlar mülkte kalıyor.
- Bazı şeyler (ofis metrekaresi, Robert Koleji gibi) arttırılamazken, maaşlar artıyor, bu da belli şeylerde sıkışma yaratıyor.
- Üst beyaz yakalılar iyi eğitim almış, çalışmış ve yüksek maaşlarla iki ev alabilecek durumda.
- 40:48Para Alışkanlıkları ve Toplumsal Değişim
- Yeni paranın alışkanlığı, havada basıldığı için bol bol verilmesi ve teknolojinin ucuzlaşmasıyla ilgilidir.
- Eski para üstünden bakıldığında aristokrasinin (elit) tarihe gömüldüğünü söyleyebiliriz.
- Yeni para sahibi gibi harcama alışkanlığı, çocuklara üzerinden devam edecek ve toplumsal sınıf atlama şansı çok az olacak.