Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir edebiyat dersi formatında olup, konuşmacı tarafından Türkçe şiir analizi ve vezni konuları ele alınmaktadır.
- Video iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Baki'nin hazaniyesi (sonbahar tasvirleri yapan şiir) detaylı bir şekilde incelenmekte, şiirin her beyti tek tek analiz edilmekte ve tasavvufi göndermeler değerlendirilmektedir. İkinci bölümde ise Türkçe şiir vezni konusuna odaklanılarak medli hecenin tespiti, mısradaki hece sayısının sayılması ve vezin türleri (mefkulü, mefulü, failatı) açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca divan şiirinin mevsimleri hakkında bilgiler verilmekte, Baki'nin şiirindeki sadelik, ahenk ve Türkçe'nin pürüzsüz yansıması gibi özellikler vurgulanmakta ve şiirin vezne uydurulması için gerekli teknikler örneklerle gösterilmektedir.
- 00:08Baki'nin Hazaniyesi ve Divan Şiiri
- Divan şiirinin mevsimi normal şartlarda bahardır, ancak Baki'nin bu şiirinde sonbahar tasvirlerine yer verdiği dikkatimizi çekiyor.
- Her beyitte sonbahar tasvirlerine dair ayrı görüntülerin yer aldığı bu tür şiirlere yegahenk gazel adı verilir.
- Baki'nin şiirinin en önemli özelliklerinden biri, şiiri dolaylı yollara sapıtmadan doğrudan söyleyebilmesidir.
- 01:06Baki'nin Şiir Stili
- Aruz ölçüsünü o dönem İstanbul Türkçesi ile buluşturmayı çok iyi başaran Baki, söylediklerini fazla uzatmadan, belki de bütün beyti tek bir edebi sanatı yaslayarak söyler.
- Şiirindeki başarı, sadelikten, ahenkten ve işlediği konuyu pürüzsüz Türkçe ile yansıtabilmesinden kaynaklanır.
- Şiirinde tasavvuf ya da şairin herhangi bir şekilde ulaşamayacağı ayrı bir anlam aramak gerekmez.
- 01:44İlk Beytin Analizi
- İlk beyitte "nam-ı nişane kalmadı, faslı bahardan düştü çemende" ifadesi, bahar mevsiminden iz işaret kalmadığını ve ağacın yaprağı çimenlikte itibardan düştüğünü anlatır.
- "Düşmek" fiilinin hem yaprağın ağaçtan düşmesini hem de itibarla birlikte itibarını yitirmek anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır.
- Beyit, gazel genel itibariyle hazani olduğu için bir giriş mahiyetinde inşa edilmiştir.
- 04:32İkinci Beytin Analizi
- İkinci beyitte "Eşcar-ı bağı hırka-i tecrit çemen'de el aldı çınar'dan" ifadesi, bahçenin ağaçlarının tecrit hırkası giydiğini ve sonbahar rüzgarının çimenlikte çınar'dan el aldığını anlatır.
- Tecrit hırkası giymek, dervişlik yoluna girmek anlamına gelir ve derviş kendisine sembol olan o hırkayı giydiğinde dünyevi alakalarla irtibatını keser.
- Beytin dokusunda tasavvufi herhangi bir anlama ulaşmanın pek de mümkün olmadığı, şairin yalnızca sonbahar tasvirine tasavvufla alakalı imajlar yerleştirdiği söylenebilir.
- 06:42Üçüncü Beytin Analizi
- Üçüncü beyitte "Her yanından ayağını altın akıp gelir, eşcar-ı bağı himmet marcy bardan" ifadesi, her yandan ayağına altın akıp gelirken bahçenin ağaçlarının akarsu'dan medet umduğunu anlatır.
- Sonbahar tasvirinde hüzünlü olması gereken sahnede bir zenginlik, bir servet dikkatimizi çekmektedir.
- Baki'nin 16. yüzyılda Kanuni döneminin en üstünde tutulan şairi olduğu ve o dönemde Osmanlı Devleti'nin başkentinde yaşayan bir insanın müşahede etmiş olduğu zenginliği yansıtmış olma ihtimali oldukça yüksektir.
- 08:03Dördüncü Beytin Analizi
- Dördüncü beyitte "Sahne çemen'de durma salınsın sabahı ile azade'dir, nihal bugün dergide bahardan" ifadesi, çimenliğin ortasında durma, fidanın sabah esintisiyle salınsın ve bugün yaprak ve meyveden kurtulmuş olduğunu anlatır.
- Sonbaharın insan üzerinde uyandırmış olduğu intibalar genellikle hüzne dahildir, ancak Baki'nin bu hazaniyesine hüznü olabildiğince sokmamaya çalıştığı dikkatimizden kaçmamalıdır.
- Baki'nin bu şiiri hoş kılan önemli bir unsur, hazana hüznü sokmamış olmasıdır.
- 09:56Son Beytin Analizi
- Son beyitte "Ey Baki yaprak, çemende hayli perişan emiş var" ifadesi, rüzgarın hem felek hem de esinti anlamını kastederek yaprakların çimenlikte hayli perişan olduğunu anlatır.
- "Perişan" kelimesi dağılmış, tarumar anlamına gelirken, "benzer ki" yapısı "şuna benziyor ki" şeklinde bir anlam katmaktadır.
- Baki, perişan olan yaprakların ahvalinden kendince bahsediyor.
- 11:21Şiir Vezni Tespiti
- Medli bir hecenin bulunup bulunmadığı tespit edilmeli, med hece uzun ünlü bulunduran ve sonunda meddi hece olarak işlem gören bir hecedir.
- Mısralardaki hece sayısını saymak için önce medli heceleri tespit etmek gerekir.
- En çok kullanılan iki vezn, mefkulü ve mefailü/failatı şeklindedir.
- 12:09Vezn Tespiti Yöntemi
- İkinci hecelerin her iki yerinde de imale yapılabileceği belirtilmektedir.
- Vezn tespitinde açık ve kapalı hece dengeleri gösterilmelidir.
- Ayın harfi Arapça'da ünsüz olduğu için hecenin sonunda bulunduğu zaman kapalı hece haline getirir.
- 13:19Şiir ve Vezn İlişkisi
- Şiir her zaman vezne uydurulmalıdır.
- Alt ve üst mısralarda aynı yerde imale yapmak gerekir, ancak mefkulü ve mefailü için sadece altlı üst mısradaki imale başvurulmalıdır.
- Bu bez simetrik olmayan, dalgalı bir ahenge sahiptir.