Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kutlu Hoca tarafından sunulan bir Türkçe ses bilgisi dersidir. Öğretmen, öğrencilere ses bilgisi konusunu örneklerle anlatmaktadır.
- Videoda ünsüzlerle ilgili ses olayları detaylı şekilde ele alınmaktadır. İlk bölümde ünsüz türemesi (ikizleşme), ünsüz düşmesi, ünsüz benzeşmesi (sertleşme/uyum) ve ünsüz yumuşaması konuları anlatılırken, ikinci bölümde kaynaştırma, ulama ve nb değişimi gibi konular işlenmektedir. Her konu için kural dışı durumlar ve çeldirici örnekler de verilmektedir.
- Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerine değinmekte ve ses bilgisi konusunun sona erdiğini belirterek, yarın uygulama ve soru çözümü için aynı saatte görüşmek üzere veda etmektedir.
- 00:01Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
- Ses bilgisi dersinin ikinci gününde ünsüzlerle ilgili ses olayları konusu ele alınacak ve ardından soru çözümü ile 55 günlük periyoda başlanacak.
- Ünsüzlerle ilgili ses olaylarının ilk konusu ünsüz türemesi (ünsüz ikizleşmesi) olup, ÖSYM'nin bu konuyu sorabileceği belirtiliyor.
- Ünsüz türemesinde bir sözcükte sessiz harf türemesi görülür, örneğin "hakkında", "sırrım", "zannım", "red ve etmek", "his ve etmek", "halve olmak", "hattı", "şıkkı", "af ve etmek", "haddim", "seddi" gibi örneklerde.
- 02:50Ünsüz Düşmesi
- Ünsüz düşmesi (ses yitimi) konusunda, sözcükteki bir sessizin yok olması gerektiği belirtiliyor.
- Ünsüz düşmesi örnekleri: "ufak" (sıcak, büyük, küçük), "addas" (adaş), "sağlıkla" (sağlıcakla), "yeşermek" (yeşermiş), "çabukça" (çabucak), "ufalmak" (ufalmak), "alçaktan" (alçalmak), "yüksekten" (yükselmek), "ast teğmen" (asteğmen), "üst teğmen" (üst üsteğmen).
- "Astsubay" örneğinde ünsüz düşmesi olmadığı, bu bir çeldirici olarak karşımıza gelebileceği vurgulanıyor.
- 04:22Ünsüz Benzeşmesi
- Ünsüz benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi veya ünsüz uyumu) konusunda, "fıstıkçı şahap" (f, s, t, k, ç, ş, h, p) harflerle biten bir sözcüğün "cdg" ile başlayan bir ek aldığında "çtk" dönüşmesi durumu söz konusu.
- Ünsüz benzeşmesi örnekleri: "yaptık" (yaptık), "üç" (üç), "bitki" (bitkiye), "araç" (araçdan), "küskün" (küskün), "taraf" (taraftar), "karabük" (karabükte), "kitaptan", "hafifçe", "gittikçe".
- "Turunçgil" ve "mehmetgil" gibi örneklerde ünsüz benzeşmesi olmadığı, bu kural dışı olduğu belirtiliyor.
- 07:18Ünsüz Yumuşaması
- Ünsüz yumuşaması konusunda, "peçete" eklerinin "b", "c", "d" ve yumuşak "g"ye dönüşmesi gerektiği belirtiliyor.
- Ünsüz yumuşaması örnekleri: "yurt" (yurt), "sokak" (sokak), "çoğalmak" (çoğaldı), "gitmek" (giderken), "atmak" (atmak), "adım" (adım), "aç" (acıkmak), "ak" (kara), "ağarmak", "renk" (rengi), "yolculuk" (yolculuk), "yudumlamak", "geçmek" (gecikmek), "gece".
- "Psikolog", "sosyolog" ve "diyalog" gibi örneklerde ünsüz yumuşaması olmadığı, bu bir yumuşama olmadığı belirtiliyor.
- 09:21Ünsüz Yumuşamasına Aykırılık
- Bazı alıntılarda ve özel isimlerde ünsüz yumuşaması olmuyor, örneğin "ufuk'a ver", "ufuk kesmiş", "artı aver".
- Anlamı değiştirecek tek sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmuyor, örneğin "saç" (saç telleri ve et kavurmak için kullanılan saç).
- Tek heceli sözcüklerde (sütü, saçı, odu, atı) ve anlamı değiştirmeyecek sözcüklerde (hukuk, hürriyet, millet, yapan, hürriyet, milliyet) ünsüz yumuşaması olmuyor.
- 11:38Kaynaştırma Ünsüzleri
- Kaynaştırma ünsüzleri (yardımcı ses koruyucu ünsüz) konusunda, ÖSYM'nin bu ifadeyi kullandığı belirtiliyor.
- Kaynaştırma ünsüzleri dört harften oluşuyor: y, ş, s ve ne.
- 12:01Kaynaştırma ve Üleştirme
- Kaynaştırma, iki sözcüğün arasına girerek onları yan yana kullanmayı sağlayan bir ektir.
- Üleştirme, bir sözcüğün sonuna eklenerek onu başka bir sözcüğün sonuna bağlamayı sağlayan bir ektir.
- ÖSYM sınavlarında kaynaştırma ve üleştirme konuları genellikle çeldirici seçenekler olarak karşımıza çıkmaktadır.
- 12:50Ulama
- Ulama, ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcüğün gelmesiyle oluşur.
- Noktalama işareti varsa ulama aranmaz çünkü duraksama ve heceleme olduğu için.
- Anlam karmaşası olacak ilişkilerde ulama aranmaz, örneğin "şerafettin top aldı" ve "şerafettin topaldı" gibi durumlarda.
- 15:10NB Değişimi
- NB değişimi, dilin pratikliğine ve hızlı dönmesine bağlı olarak n'den sonra b geldiğinde m'ye dönüşmesidir.
- Örnekler: saklambaç, dolambaç, tembel, canbaz, pembe kambur.
- Özel atlar ve bitişik sözcüklerde bu değişim uygulanmaz, örneğin İstanbul, Safranbolu, onbaşı, sonbahar, bin binbaşı gibi.
- 16:17Dersin Sonu
- Ses bilgisi konusu sona ermiştir.
- Yarın uygulama yapılacak ve bu uygulama konuyu anlayıp anlamadığını gösteren bir tekrar mahiyetinde olacaktır.
- Yarın aynı saatte soru çözümünde ses bilgisi konusunu bitirmek için görüşmek üzere veda edilmiştir.