Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gülden Hoca tarafından sunulan 10. sınıf Türkçe dersinin bir bölümüdür. Öğretmen ve öğrenci arasında geçen diyaloglarla Türkçe'nin tarihi gelişimi anlatılmaktadır.
- Videoda Türkçe'nin yedi evrede geliştiği Ahmet Caferoğlu'nun teorisi ele alınmakta ve kronolojik olarak incelenmektedir. Altay dönemi, en eski Türkçe dönemi, ilk Türkçe dönemi, eski Türkçe, orta Türkçe, yeni Türkçe, çağdaş Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesi dönemleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Ayrıca Türklerin tarih boyunca kullandıkları beş farklı alfabesi (Köktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin) hakkında bilgiler verilmekte ve Latin alfabesinin Türkiye'de dil devrimi ile kabul edildiği, 1925 yılında Azerilerin ilk kabul ettiği ve günümüzde Türkiye Cumhuriyeti'nde ve Türk Cumhuriyetleri'nde kullanıldığı anlatılmaktadır. Türk alfabesinin 29 harften oluştuğu, bunların 8'inin ünlü ve 21'inin ünsüz olduğu, Türkçeye uyarlanmış bir alfabeye dönüştüğü ve bazı harflerin Türkçe'ye özgü hale getirildiği açıklanmaktadır.
- 00:08Türkçenin Tarihi Gelişimi
- Gülden Hoca, 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Türkçenin tarihi gelişimini anlatacak.
- Ahmet Caferoğlu'na göre Türkçenin gelişimi yedi evrede tamamlanmış: Altay dönemi, en eski Türkçesi, ilk Türkçesi, eski Türkçesi, orta Türkçesi, yeni Türkçesi ve çağdaş Türkçesi.
- Altay dönemi, Ural-Altay dil ailesine bağlı Türkçeyi ifade eder ve bu dönemde Moğolca, Türkçesi, Mançuca, Tunguzca, Japonca ve Korece bir arada olduğu düşünülür.
- 02:05Eski Türkçenin Dönemleri
- Eski Türkçesi üç bölüme ayrılır: Göktürk dönemi, Uygur dönemi ve Karahanlı dönemi.
- Göktürk döneminde 38 harfli Türk alfabesi kullanılmış ve bu alfabenin oluşması uzun bir süreçte gerçekleşmiştir.
- Eski Türkçenin öncesindeki dönemler (Altay dönemi, en eski Türkçesi, ilk Türkçesi) karanlık dönem olarak geçer, yazılı kaynaklarla takip edilememiştir.
- 03:20Orta Türkçenin Kolları
- Orta Türkçede Türkçesi iki kola ayrılır: Batı Türkçesi ve Kuzeydoğu Türkçesi.
- Batı Türkçesi kolu eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesi olarak devam etmiştir.
- Kuzeydoğu Türkçesi kolu ise Kuzey Türkçesi ve Doğu Türkçesi olarak kolları vardır.
- 03:54Eski Türkçenin Özellikleri
- Eski Türkçesi 8. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar tek yazı dili olmuştur.
- Türkler Orta Asya'dan Anadolu'ya yerleşmiş, ayrı kültür merkezlerinde yer almış ancak aynı dile bağlı kalmışlardır.
- Eski Türkçesi, Göktürkçe, Uygurca ve Karahanlı Türkçesi olarak incelenmiş, 8. yüzyıldan önceki dönem sözlü edebiyat dönemidir.
- 05:07Göktürk Dönemi
- Göktürkçe döneminde ilk yazılı edebi metinler Orhun abideleri olarak karşımıza çıkmıştır.
- Orhun abideleri (Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları) 720-735 yılları arasında dikilmiş ve Göktürk alfabesi kullanılmıştır.
- Orhun yazıtları Türk dilinin ilk edebi eserleri olup, içinde "Türk" adının geçtiği ilk edebi eserlerdir.
- 07:34Uygur Dönemi
- Uygurlar yerleşik hayata geçiş yapmış ilk Türk topluluğudur ve "uygar" kelimesi onlardan gelir.
- Uygurlar Maniheizm ve Budizm dinlerine geçtikleri için alfabe değişikliğine gitmiş, Sanskritçeden etkilenerek 14 harfli yeni bir alfabe oluşturmuşlardır.
- Uygurların verdiği eserler genellikle dini metinlerdir ve "Altınyaruk", "Bitik", "İki Prens" gibi eserler vardır.
- 08:34Karahanlı Dönemi
- Karahanlılar ilk Müslüman Türk devleti olarak kabul edilir ve 751 Talas Savaşı'ndan sonra İslam'ı kabul etmişlerdir.
- Karahanlı döneminde Arapça ve Farsça sözcükler dilimize girmeye başlamış, eserlerde İslam, ahlak ve erdem gibi konular işlenmişdir.
- Kutadgu Bilig, Divanı Lügatit Türk ve Atabetü'l-Hakaik Divanı gibi önemli eserler bu dönemde yazılmıştır.
- 10:31Ahmet Yesevi ve Türk Tasavvufluğu
- Ahmet Yesevi ilk Türk mutasavvifu ve Türk tasavvuflarının kurucusu kabul edilir.
- Ahmet Yesevi'nin "Divanı Hikmet" kitabı, Hikmetler Kitabı anlamına gelir ve Hakaniye Türkçesi ile yazılmıştır.
- Ahmet Yesevi'nin dervişlerine dörtlükleri ezberletmesi ve İslam'ın yazılmasını sağlamasıyla Anadolu Müslümanlığının yüzde elli'den fazlasına etkisi olmuştur.
- 11:10Orta Türkçesi Dönemi
- Orta Türkçesi dönemi, Türkçenin gelişmesi ve yeni şiveler kurması olan dönemdir.
- Orta Türkçesi, Kuzeydoğu Türkçesi ve Batı Türkçesi olmak üzere ikiye ayrılır.
- Doğu Türkçesi 15. yüzyıldan sonra Çağatay Türkçesi olarak isim kazanır ve Ali Şir Nevai ile gelişir.
- 12:50Batı Türkçesi ve Türkçenin Gelişimi
- Batı Türkçesi 13. yüzyıldan günümüze kadar devam eden türkçedir ve Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesi olmak üzere üç koldan ilerler.
- Eski Anadolu Türkçesi 13. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar devam eder ve Selçuklular, Anadolu beylikleri ve ilk Osmanlıların kullandığı dildir.
- Osmanlı Türkçesi 16. yüzyıl ile 20. yüzyıllar arasında Osmanlıların kullandığı yazı dilidir ve Arapça ve Farsça'nın etkisi görülür.
- 14:29Türkiye Türkçesi
- Türkiye Türkçesi, İkinci Meşrutiyet'in ilanı ile başlar ve günümüze kadar devam eden bir devredir.
- Türkiye Türkçesi'nde yazı dilini konuşma diline yaklaştırma amaçlanır ve dilde sadeleşme hareketi başlar.
- 1911 yılında "Yeni Lisan" makalesiyle ilk adımlar atılır ve İstanbul ağzı yazı dili olarak kabul edilir.
- 15:40Türkçenin Gelişimi ve Devletler
- Hunlar döneminde sözlü dönemlerde destanlar vardır, Göktürkler döneminde abideler, Uygurlar döneminde Uygur metinleri vardır.
- Karahanlı döneminde ilk İslami eserler, Selçuklular döneminde resmi dil Türkçe, farsça bilim dili olarak kullanılır.
- Anadolu beylikleri döneminde tamamen Türkçe kullanılır, Osmanlı'nın ilk yılları Eski Anadolu Türkçesi'ne aittir.
- 18:18Türklerin Kullandığı Alfabeler
- Türkler tarih boyunca toplamda beş tane alfabe kullanmıştır.
- Köktürk alfabesi 38 harfli olup 4 ünlü, geri kalanı ünsüz harflerdir ve soldan sağa yazılmaktadır.
- Uygur alfabesi 18 işaret ve sembolden oluşur, 4 ünlü harfi vardır ve Göktürk alfabesine nazaran daha kullanışsızdır.
- 20:15Diğer Alfabeler
- Arap alfabesi 28 harfli olup Türkler tarafından P ve Ç harfleri eklenerek 30 harf olarak kullanılmıştır.
- Kril alfabesi, Sovyetler Birliği'ne katıldıktan sonra Türk cumhuriyetlerinin kullandığı 33 harfli bir alfabe olup 10 sesli harf vardır.
- Kril alfabesi soldan sağa yazılmakta olup, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bazı Türkler Latin alfabesine geçmiştir.
- 22:16Latin Alfabe Hakkında Bilgiler
- Latin alfabesi, dil devrimi ile kabul edilmiş bir alfabe olup, Türkiye'de "Türk ABC'si" olarak adlandırılmaktadır.
- İlk olarak 1925 yılında Azeriler tarafından kabul edilen bu alfabede yirmi dokuz harf bulunmaktadır; bunlardan sekiz ünlü, yirmi biri ünsüz harftir.
- Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti'nde kullanılmakta olan bu alfabeye, Türk Cumhuriyetleri büyük ölçüde geçiş sağlamıştır.
- 22:56Türkçeye Uyarlama
- Türkçeye uyarlanan bu alfabede bazı harfler kullanılmamaktadır.
- Latin alfabe "abcd" ile başlarken, Türkçede "a, b, c, d" şeklinde devam eder ve kendimize özgü harfler bulunmaktadır.
- Telaffuz ve okunuş tamamen Türkçe'dir ve dilimize uyarlanmış bir şekildedir; Latin işaretlerini alıp Türkçeye özgü bir alfabe oluşturmuşuz diyebiliriz.