Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Askeri Sınav Kitapları" YouTube eğitim kanalında yayınlanan bir Türkçe dilbilgisi dersidir. Eğitmen, sözcükte yapı konusunu detaylı bir şekilde anlatmaktadır.
- Video, sözcükte yapı konusunu üç ana başlık altında ele almaktadır: kök, ek ve gövde. Kökler (isim kökleri, fiil kökleri, sesteş kökler ve kökteş kökler) hakkında bilgiler verilirken, eklerin (çekim ekleri ve yapım ekleri) türleri ve örnekleri detaylı olarak açıklanmaktadır. Çekim ekleri arasında aitlik ekleri, hal ekleri, tamlama ekleri, çoğul ekleri ve eşitlik ekleri; yapım ekleri ise isimden isim yapan, isimden fiil yapan, fiilden fiil yapan ve fiilden isim yapan ekler olarak incelenmektedir.
- 00:31Sözcük Yapısı
- Sözcüğün yapısı temelde kök, ek ve gövde olarak üç kısımda incelenir.
- Kök, bir sözcüğün anlamı ve yapısı bozulmadan parçalanamayan en küçük parçasıdır ve kelimenin tamamı ile ilgisi olmalıdır.
- Kökler iki çeşittir: isim kökleri ve fiil kökleri.
- 01:13Kök Türleri
- Isim kökleri cümle içinde isim, zamir, zarf, sıfat, edat, bağlaç ve ünlem görevi ile kullanılabilir (göz, ev, yol, güzel).
- Fiil kökleri hareketleri, işleri anlatan köklere denir (gel, otur, ver).
- Sesteş kökler (yaz, kız, geç) ve kökteş kökler (boya, güven, barış) kullanıldığı cümleye göre hem isim hem fiil olabilecek köklere denir.
- 02:40Ekler
- Ek, köklere getirilerek onların anlamlarını tamamlayan veya değiştiren parçalara denir ve tek başlarına anlamsızdır.
- Ekler iki çeşittir: yapım ekleri ve çekim ekleridir.
- Çekim ekleri, eklendiği kelimenin anlamını ve türünü değiştirmeyen, sadece cümledeki durumlarını belirten eklere denir.
- 03:16İsim Çekim Ekleri
- İyelik ekleri, eklendiği ismin karşıladığı varlığın kime veya neye ait olduğunu bildiren eklere denir (kitabın, kitabımız, kitabınız).
- Hal ekleri (durum ekleri) isimlere gelerek onların durumlarını bildiren eklerdir.
- Yalın hal eki: ismin yalın hali belirli bir eki yoktur (ev, evim, evler).
- İsim i hali: belirtme durumu ekleri (i, i, u, ü) (evi, kalemi, kitabı).
- İsim e hali: yönelme durumunu belirten eklerdir (ve, ad) (eve, işe, parka, dışarıya).
- İsim de hali: bulunma, kalma durumudur (de, da, teta) (evde, okulda, sınıfta, arabada, işte).
- İsiminden hali: çıkma veya ayrılma ekleridir (dan, dan, ten, tan) (evden, okuldan, sokaktan, başka yerlerden).
- Tamlama ekleri: isim tamlamalarında kullanılan un, un ve i, i- uu ekleridir (Ali'nin defteri, okulun duvarı, gayenin kitabı).
- Çoğul ekleri: isimlere gelerek onların sayısını çoğaltan lar, lar ekleridir (evler, okullar, arabalar).
- Eşitlik eki: ca, c biçimindedir (sence bu doğru mu?).
- 05:44Fiil Çekim Ekleri
- Fiil çekim ekleri, fiillere getirilen eklerdir.
- Kepekleri fiillerin yapılış amacını ve zamanını bildiren eklere denir (gelmiş, gelir, gelecek).
- Kişi ekleri fiillere kepeklerinden sonra gelerek o kişi, o işi kimin yaptığını belirten eklere denir (geldim, okudum, gizli, mn).
- Olumsuzluk eki fiilin köküne getirilerek onu olumsuz yapan mema ekidir (gelmedim, bakmamış, gitmemiş).
- 06:28Yapım Ekleri
- Yapım ekleri, eklendiği köklerden yeni kelimeler türeten eklere denir.
- Yapım ekleri, eklendiği kök veya gövdelerin her zaman anlamını, bazen de hem anlamını hem de türünü değiştirir.
- Yapım ekleri: isimden isim yapan ekler, isimden fiil yapan ekler, fiilden fiil yapan ekler ve fiilden isim yapan ekler olarak ayrılır.
- Gövde, at veya eylem köklerine getirilen yapım ekleriyle oluşan bölüme gövde denir (uçak, gözlük, evci).