Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Türkçe dilbilgisi dersidir. Eğitimci, tahtaya yazarak konuları açıklamaktadır.
- Video iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Eski Anadolu Türkçesi'nin gramer yapısı ele alınmakta, isim çekim ekleri, hal ekleri, fiil çekimi ve şahıs ekleri detaylı şekilde incelenmektedir. İkinci bölümde ise Türkçe'deki haber kipleri (belirli geçmiş zaman, belirsiz geçmiş zaman, geniş zaman ve istek kipi) örneklerle açıklanmaktadır.
- Videoda Eski Anadolu Türkçesi'nin Kök Türkçe ve Göktürkçe ile olan benzerlikleri de vurgulanmakta ve haber kipleri serisinin bir parçası olduğu, diğer kiplerin anlatılacağı bir sonraki videoda devam edeceği belirtilmektedir.
- 00:49Eski Anadolu Türkçesi İsim Çekim Ekleri
- Eski Anadolu Türkçesi'nde çoğul eki, Türkiye Türkçesinde olduğu gibi çokluk bildirenlerden sonra kullanılmaz, örneğin "bir kaç oğlanlar" şeklinde kullanılır.
- İrilik ekleri birinci ve ikinci tekil kişilerde yuvarlak, üçüncü tekil kişide düz olur.
- Eski Anadolu Türkçesi'nde iyelik eki yığılması göze çarpar, örneğin "birisi" ve "kimisi" ifadelerinde "i" ve "i" irki görevini kaybetmiştir.
- 03:09Hal Ekleri
- İlgi tamlayan eki "un" veya "n" şeklinde kullanılabilir, diğer lehçelerde hep "n" kullanılırken burada bazen "un" da kullanılabilir.
- Birinci tekil ve çoğul zamirlerde "üm" şeklinde çıkar, örneğin "benim düşmanım" ve "pencerelerin birisi".
- Belirtme durumunda "iğdır" (başı düz) kullanılır, diğer Orta Asya lehçelerinde farklı bir şekil kullanılır.
- 05:46Diğer Hal Ekleri
- Yönelme durumunda "a" kullanılır, Eski Türkçede "kayıt" veya "ga" şeklindeyken burada "a" şeklinde kullanılır.
- Dönüş durumunda ünsüz uyumuna girip sertleşme olayı yoktur.
- Ayrılma durumunda "dan" ünsüz uyumuna girmez, örneğin "şerbetten" veya "hak'tan".
- 07:14Fiil Çekimi
- Eski Anadolu Türkçesi'nde fiil çekimi İskanolu Türkçesinde olduğu gibi sıkıntı yaratır.
- Şahıs ekleri birinci tekil kişide "men", "van", "anın", "van", "in", "a" şeklinde kullanılır.
- İlik meşeli şahıs ekleri "al", "nazar", "ne", "yok", "ks" ve "lar" şeklinde kullanılır, en çok şart kipi ve belirli geçmiş zamanda kullanılır.
- 09:54Türkçe Haber Kipleri
- Video, Türkçe haber kiplerini netleştirmek amacıyla hazırlanmıştır.
- Belirli geçmiş zaman "dıdı" ekiyle ifade edilir ve "bitmiştir" anlamına gelir.
- Belirli geçmiş zamanın üçüncü tekil çekiminde "bildi" düz, diğer çekimlerde ise yuvarlanır.
- 11:04Belirsiz Geçmiş Zaman
- Belirsiz geçmiş zaman "mış" ekiyle ifade edilir ve "gelmiş", "tutmuş" gibi fiillerde kullanılır.
- "Mış" ekinin morfolojik olarak tahlil edilmesi belirsiz geçmiş zaman olarak adlandırılır, ancak anlam olarak belirli geçmiş zaman verir.
- "Mış" ekinin birinci tekil çekiminde "gelmiş" düz, diğer çekimlerde ise yuvarlanır.
- 13:09Diğer Kipler
- "Ip durur" eki, başkasından duyulma anlam vermez, önceden yapılmış bir fiili yeni fark edilmiştir anlamına gelir.
- Geniş zaman "r" ekiyle ifade edilir ve "çalar", "öter", "tutar" gibi fiillerde kullanılır.
- İstek kipi "a" ekiyle ifade edilir ve "gidem", "gidesen", "gide" gibi fiillerde kullanılır.
- 15:31Özet
- Belirli geçmiş zaman "dıdı", belirsiz geçmiş zaman "mış", geniş zaman "r" ekiyle ifade edilir.
- "Ip durur" eki de belirsiz geçmiş zaman anlamına gelir.
- Tahlil ederken anahtar olarak kip eklerini yazmak gerekir, anlamlara takılmamak önemlidir.