Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersinde tamlamalar konusunu anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, ÖSYM ve KPSS sınavlarına hazırlanan öğrencilere yönelik bilgiler vermektedir.
- Videoda Türkçe'deki tamlamalar detaylı olarak ele alınmaktadır. Öncelikle tamlamanın temel özellikleri anlatılmakta, ardından isim tamlamalarının üç ana türü (belirtili, belirtisiz ve zincirleme isim tamlaması) ve sıfat tamlaması detaylı şekilde açıklanmaktadır. Her bir tamlama türü için örnekler verilmekte ve tamlanan ile tamlayan unsurların özellikleri anlatılmaktadır.
- Öğretmen, tamlamaların cümledeki fonksiyonlarını, ÖSYM ve KPSS sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini ve Türk Dil Kurumu'nun son kararlarını da paylaşmaktadır. Video, belirtisiz isim tamlamasının anlamsal özellikleri ve sıfatların tamlamadaki konumları gibi detaylı bilgilerle devam etmekte, belirtili ve zincirleme isim tamlamasının bir sonraki derste anlatılacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:10Tamlamalar Konusuna Giriş
- Bu videoda tamlamalar konusuna girilecek, tamlamaları isimler veya sıfatlar konusunda değil, zamirleri değiştirdikten sonra vermek uygun görülmektedir.
- ÖSYM'de karma sorularda özellikle zamirlerin içinde bulunduğu tamlamalara ve karma tamlamalara yer verilebilmektedir.
- ÖSYM artık tek başına bir bilgiyi değil, kompleks bilgileri soruyor; tamlamalarla başka özellikleri birleştirerek sorular oluşturuyor.
- 02:07Tamlamaların Türleri
- Türkçe'de üç tane isim tamlaması ve bir tane sıfat tamlaması olarak tamlama kabul ediliyor.
- Eskiden takısız isim tamlaması vardı, ancak artık ÖSYM bunu kabul etmiyor ve sıfat tamlamasına dahil ediyor.
- Tamlama, en az iki unsuru olan bir yapıdır: tamlayan ve tamlanan.
- 04:02Tamlamanın Yapısı ve Türleri
- Tamlanan, ana unsurdur ve başka bir kelime tarafından tamamlanır.
- Tamlamada esas unsur her zaman tamlanandır.
- Tamlayanın sözcük türü, tamlamanın çeşidini belirler: tamlayan isim ise isim tamlaması, tamlayan sıfat ise sıfat tamlaması olur.
- 05:43Sınav Sorularında Tamlamalar
- Türkçe'de genel başlık olarak iki tane tamlama vardır: bir isim tamlaması ve bir sıfat tamlaması.
- ÖSYM'de genellikle "numaralanmış tamlamalardan hangisi tür bakımından diğerlerinden farklıdır?" şeklinde sorular sorulur.
- Sorularda aynı türdeki tamlamaların alt başlıklarında farklılık olabileceği de dikkate alınmalıdır.
- 08:19İsim Tamlamaları ve Eki
- İsim tamlamasında tamlayan eki (ilgi eki) alması durumunda belirtili isim tamlaması oluşur.
- İsim tamlamaları, belirtili ve belirtisiz olarak isimlendirilir.
- İsim tamlamasında tamlanan unsur (ana unsur) mutlaka iyelik eki almak zorundadır.
- 10:46İsim Tamlamasının Özellikleri
- İsim tamlaması için tamlayan isim veya isim soylu bir sözcük olabilir.
- Zamirler (kişi, işaret, belgesi, soru zamiri) isim soylu sözcüklerdir ve tamlamalarda hem tamlayan hem de tamlanan olabilir.
- Tamlanan unsur edat da olabilir, örneğin "senin gibi" tamlamasında "senin" zamir, "gibi" edat olur.
- 12:44İsim Tamlama Türleri
- Türkçe'de üç tane isim tamlaması vardır: belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması ve zincirleme isim tamlaması.
- Belirtili isim tamlamasında tamlayan eki (ilgi eki) alır ve ana unsurun kime ait olduğunu belirtir.
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan eki almaz, genelliyorsunuz ve tamlayan sözcük belirtisiz kalır.
- 16:13Zincirleme İsim Tamlaması
- Zincirleme isim tamlaması, en az iki isim tamlamasının (belirtili veya belirtisiz fark etmez) iç içe geçtiği durumdadır.
- Bir isim tamlaması başka bir isim tamlamasının tamlayanı veya tamlananı olduğunda zincirleme isim tamlaması oluşur.
- 17:20İsim Tamlamaları ve Zincirleme Tamlamalar
- Başarı sırası bir belirtisiz isim tamlamasıdır ve genel tamlamada tamlanan durumunda olabilir.
- Zincirleme tamlamalarında bir isim tamlaması başka bir isim tamlamasının tamlananı durumunda olabilir.
- Sıfat tamlaması sorularında, beş numaralı tamlama isim tamlaması ise, diğerlerinin belirtili veya belirtisiz isim tamlaması olup olmadığına bakılmalıdır.
- 19:43Sıfat Tamlamaları
- Sıfat tamlamasında sıfatın olduğu her yerde bir isim vardır ve sıfat varlığını isme borçludur.
- Tüm sıfatlar (niteleme, işaret, sayı, belgisiz, soru, unvan, pekiştirme, küçültme) bulunduğu isimle birleşerek sıfat tamlaması oluşturur.
- Sıfat tamlaması cümlenin herhangi bir ögesi olabilir: özne, yüklem, nesne, yer tamlayıcısı, dolaylı tümleç veya zarf tümleci.
- 26:07Tamlamaların Cümledeki Durumları
- Ana unsur her zaman tamlanan olup, tamlananın durumuna göre cümle adlandırılır.
- Sıfat tamlaması dahi olsa yüklem olan cümleler isim cümlesi olarak adlandırılır.
- Isim tamlaması için öncelikle tamlayanın veya tamlananın isim soylu bir sözcük olması gerekir, en önemli isim soylu sözcükler zamirlerdir.
- 28:06İsim Tamlaması Nedir?
- İsim tamlaması, iki ismin birleşerek oluşturduğu bir yapıdır ve testlerde sıkça karşınıza gelir.
- İsim tamlamasının asıl oluşum şekli "isim + isim" olma durumudur.
- İsim tamlamasında tamlanan durumundaki kelime ek alır, tamlayan durumundaki kelime ise ek almaz.
- 28:57İsim Tamlaması Türleri
- İsim tamlamasında tamlayan isim olabilir, tamlanan zamir olabilir (örneğin: insanların çoğu, hayvanların birkaçı).
- Tamlanan durumundaki kelime edat yapabilir (örneğin: yağmur gibisi, yağmur kokusu).
- Zamirler tamlayan (hangisinin, çoğunun, senin) veya tamlanan (senin kardeşin, benim evim) durumundaki kelime olabilir.
- 31:07İsim Tamlaması Kuralları
- Zamir ve edat birleşerek bir isim tamlaması oluşturabilir (örneğin: onun gibisini, senin gibisini).
- Zamirler bir araya gelerek de isim tamlaması oluşturabilir (örneğin: şunun şurasını, bunların bu su var).
- Belirtili isim tamlaması yapacaksa tamlayan durumundaki unsur ilgi eki (-in, -ın, -un, -ün) veya başına kaynaştırma ünsüzünü alır.
- 32:47İsim Tamlaması Eki
- Tamlanan durumundaki ekler (iyelik ekleri) aynı zamanda tamlanan eki olarak da kullanılır: -i, -ı, -u, -ü, -si, -su.
- Birinci tekil kişi zamirlerinde (benim, senin, onun) ilgi eki (-in, -ın, -un, -ün) ve iyelik eki (-im, -in, -un, -ün) aynı hale gelir.
- İkinci tekil kişi zamirinde (-in) de tamlayan eki olarak kullanılabilmektedir.
- 34:40İsim Tamlaması Çeşitleri
- Türkçe'de üç isim tamlaması vardır: belirtisiz isim tamlaması, belirtili isim tamlaması ve zincirleme isim tamlaması.
- Belirtisiz isim tamlaması, tamlananın neye veya kime ait olduğunu belirtmeyen isim tamlamalarıdır.
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan durumundaki unsur ek almaz, tamlanan durumundaki unsur ise -i, -ı, -u, -ü, -si, -su veya kaynaştırma ünsüzü alarak belirtisiz isim tamlaması oluşturur.
- 39:20Belirtisiz İsim Tamlamasının Özellikleri
- Belirtisiz isim tamlamasının testlerde, ÖSYM sorularında ve Türk Dil Kurumu'nun belirttiği özellikler vardır.
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlananın neyden yapıldığını, hammaddesini, görev ilgisini, ilgi aran alanını, nedenini veya benzetme ilgisini verebilirsiniz.
- Test sorularında "altı çizili tamlamalardan hangisi diğerlerinden farklı bir şekilde kurulmuştur?" gibi sorular sorulabilir ve anlamsal kuruluşlarına bakmanız gerekir.
- 40:53Belirtisiz İsim Tamlamasının Anlamsal İlgileri
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlananın türünü belirtmek (çocuk bahçesi, ders kitabı, KPSS soruları) veya türünü sınırlandırmak (han kapısı) mümkündür.
- Benzetme ilgisi (keçi inadı), neden-gerekçe ilgisi (ayrılık acısı, deprem korkusu) ve yöre ilgisi (Adana kebabı) gibi farklı anlamsal ilişkiler kurulabilir.
- Hammadde ilgisi (ayva reçeli, çilek reçeli, bogürtlen çayı) belirtisiz isim tamlamasında da kullanılır.
- 44:44Belirtisiz İsim Tamlamasının Genel Özellikleri
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasında sıfat girmez, sıfat tamlayanın başına gelir veya bütün tamlamayı etkiler.
- Örneğin "çay kaşığı" belirtisiz isim tamlaması iken "eskisi" sıfatı tamlayanın başına gelir.
- Türk Dil Kurumu'na göre unvan sıfatları da belirtisiz isim tamlamasının arasına giremez, örneğin "eski devlet bakanı" yerine "devlet eski bakanı" şeklinde kullanılmalıdır.
- 49:48Belirtisiz İsim Tamlamasında Sıfat Kullanımı
- Belirtisiz isim tamlamasında sıfat tamlayanın önüne gelir ve bütün tamlamayı etkiler, örneğin "yeni giysi dolabı" örneğinde "yeni" sıfatı komple tamlamayı nitelemektedir.
- Bazı durumlarda sıfat belirtisiz isim tamlamasının tamamını değil, doğrudan tamlayanı etkileyebilir, örneğin "yabancı insan korkusu" veya "kullanılmış eşya standı" gibi örneklerde.
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan birden fazla olabilir, bu durumda tamlayan veya tamlanan ortak kullanılabilir.
- 55:15Belirtisiz İsim Tamlamasının Özellikleri
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan ortak kullanılabilir, örneğin "şehir sokakları ve caddeleri" veya "cadde ve sokak kültürü" gibi cümlelerde.
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan durumundaki unsurun anlamca tamamlanmış yüklemi olan bir cümle olabilir, örneğin "düşman şehre yaklaşıyor haberi" gibi cümlelerde.
- Belirtisiz isim tamlaması günlük hayatta bol bol kullanılır ve ögelerle birleştirme açısından önemlidir.