Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Rüşte Hoca tarafından sunulan "Yüz Örnek" serisinin ikinci gününde yer alan bir Türkçe dilbilgisi dersidir. Öğretmen, TYT Türkçe sınavına hazırlık amacıyla sözcükte yapı konusunu ele almaktadır.
- Videoda sözcükte yapı konusu, basit, birleşik ve türemiş sözcüklerin nasıl ayırt edileceği örneklerle açıklanmaktadır. Öğretmen, 87 örnek üzerinden sözcük köklerini, yapım eklerini ve çekim eklerini incelemekte, özellikle türemiş sözcüklerin yapım ekleri, çekim ekleri, tamlanan ekleri ve kaynaştırma ekleri gibi farklı eklerle nasıl oluştuğunu göstermektedir.
- Video, son dört yılda yapılan yüz örnek üzerinden sözcük yapısı konusunun tüm yönlerinin ele alındığı belirtilmektedir. Öğretmen, ÖSYM'nin altı çizili ifadenin yapısını, yapım ekinin görevini ve çekim ekinin türünü sorabileceğini belirterek, öğrencilere sınavlarda karşılaşabilecekleri soru tiplerini göstermektedir.
- Sözcükte Yapı Konusuna Giriş
- Rüştü Hoca, yüz örnek serisinin ikinci gününde sözcükte yapı konusunu ele alacak.
- Her örnek üzerinde sözcüğün basit, türemiş veya birleşik olup olmadığı açıklanacak.
- ÖSYM sınavlarında altı çizili ifadenin yapısı, yapım eki, çekim eki türü gibi sorular sorulabilir.
- 00:43Sözcükte Yapı Çalışma Yöntemi
- Ek-kök ayrımından sonra sözcüğün basit, birleşik veya türemiş olup olmadığı belirtilmelidir.
- Öğrencilerden 65-70 civarındaki örnekleri birebir yaparak basit, birleşik veya türemiş olup olmadığını karar vermeleri isteniyor.
- Sözcükte yapı konusunu anlamak için "bu basittir, şu yüzden" diyebilmek yeterlidir.
- 01:22İlk Örnek - Yazıyordu
- "Yazıyordu" sözcüğü "yazmak" fiil kökünden gelmektedir.
- "Yor" eki sadece fiile gelir, bu nedenle "yazmaktan yazı" veya "yazıdan yazıyor" olamaz.
- "Yazıyordu" sözcüğü basit sözcüktür ve hiçbir yapım eki almamıştır.
- 02:48Sözcük Yapıları ve Ekler
- "Evdeymiş" sözcüğünde "ev" kök, "de" bulunma hal eki, "miş" çekim eki ve "ha" ek eylem bulunmaktadır.
- "Penceresi" sözcüğünde "pencere" isim kökü, "si" tamlanan eki, "n" kaynaştırma eki ve "e" belirtme eki bulunmaktadır.
- "Siz" sözcüğü "dan"den ayrılma hal eki olup, yapım eki almamış, sadece çekim eki ile şekillenmiş basit bir sözcüktür.
- 04:28Eylemsi Ekler ve Türemiş Sözcükler
- "Durarak" sözcüğünde "durmak" fiil kökü ve "arak erek" zarf fiil eki bulunmaktadır.
- Eylemsi ekleri (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) yapım ekidir ve bir sözcüğün türemiş olduğunu gösterir.
- "Taşınıyorlar" sözcüğünde "taşmak" fiil kökü, "yorek" fiilden fiil yapan yapım eki, "lar" şahıs eki bulunmaktadır.
- 06:34Türemiş ve Birleşik Sözcükler
- "Koşucuların" sözcüğünde "koşmak" fiil kökü, "koşu" isimden isim yapan yapım eki, "lar" çokluk eki bulunmaktadır.
- "Şurası" ifadesi "şu" ve "ara" sözcüklerinin birleşimidir ve birleşik sözcüktür.
- "İstenilenler" sözcüğünde "istemek" fiil kökü, "ilmek" fiilden fiil yapan yapım eki, "lar" çokluk eki bulunmaktadır.
- 09:21Sözcük Yapılarının Önemi
- Videoda basit, türemiş ve birleşik sözcüklerin her hali incelenmiştir.
- Tüm yapım ekleri ve çekim ekleri konuşulmuş olup, yüz örnekle konu bitirilecektir.
- "Görücü" sözcüğünde "görmek" fiil kökü, "ücü" fiilden isim yapan yapım eki bulunmaktadır.
- 12:10Kelime Kökleri ve Türemiş Sözcükler
- "Solungaç" kelimesi "solumak" fiilinden türemiş olup, "solunması" yapım ekiyle oluşturulmuştur.
- "Patlama" kelimesi "pat" isim kökünden "patlamak" fiilinden "patlama" isim fiil ekiyle türemiştir.
- "Basitleşmek" kelimesi "basit" isim kökünden "basitleşmek" fiil fiil ekiyle türemiştir.
- 14:00Basit ve Türemiş Sözcüklerin Farkı
- "Güler" kelimesi basit yapılıdır çünkü yapım eki içermemektedir.
- "Bayağılaştırıldılar" kelimesi "bayağı" isim kökünden "bayağılaşmak" fiilinden "bayağılaştırılmak" fiil fiil ekiyle türemiştir.
- "Sözleştik" kelimesi "söz" isim kökünden "sözleşmek" fiilinden "sözleştik" geçmiş zaman ekiyle türemiştir.
- 15:23Birleşik ve Türemiş Sözcükler
- "Sormaması" kelimesi "sor" isim kökünden "sormak" fiilinden "sormaması" isim fiil ekiyle türemiştir.
- "Hatırlattı" kelimesi "hatır" isim kökünden "hatırlamak" fiilinden "hatırlattı" geçmiş zaman ekiyle türemiştir.
- "Hissediliyor" ifadesi "his" ve "etmek" sözcüklerinden oluştuğu için birleşik yapılıdır.
- 17:53Türemiş ve Basit Sözcüklerin Belirlenmesi
- "Sıkıntılıydı" kelimesi "sıkmak" fiilinden "sıkıntı" isimden "sıkıntılı" isim fiil ekiyle türemiştir.
- "Görülebilir" ve "geliverdi" ifadeleri "görmek" ve "gelmek" sözcüklerinden oluştuğu için birleşik yapılıdır.
- "Bomboştu" ifadesi "bom" ve "boş" sözcüklerinden oluştuğu için birleşik yapılı değildir ve basit yapılıdır.
- 18:54Türemiş Sözcüklerin Örnekleri
- "Vurgundu" kelimesi "vurmak" fiilinden "vurgun" isimden "vurgundu" geçmiş zaman ekiyle türemiştir.
- "Soğumuş" kelimesi "soğumak" fiil kökünden "soğumuş" geçmiş zaman ekiyle türemiştir.
- "Yardımlaşıyorduk" kelimesi "yardım" isim kökünden "yardımlaşmak" fiilinden "yardımlaşıyorduk" şimdiki zaman ekiyle türemiştir.
- 21:20Türemiş Sözcüklerin Özellikleri
- "Kovaladılar" sözcüğünde "kovmak" fiil kökünden türemiş bir sözcüktür.
- "Ekşimsi" sözcüğünde "ımsı" küçültme eki bulunmakta ve küçültme eklerinin tamamı yapım ekidir.
- Eylemlerin tamamı türemiş sözcüktür ve eylemsi eklerinin tamamı yapım ekidir.
- 22:07Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Morardı" sözcüğünde "mor" isimden "morarmak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "Yiyecekler" sözcüğünde "giymek" fiilden "yiyecekler" çoklukta bulunma eki gelmektedir.
- "Uysallaşmış" sözcüğünde "uymak" fiil kökünden "uysal" isimden "uysalmış" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- 23:31Basit ve Türemiş Sözcükler
- "Yolumuz" sözcüğünde "yol" isim kökünden "ımız" iyelik eki gelmektedir ve bu basit bir sözcüktür.
- "Oturuldu" sözcüğünde "oturmak" fiil kökünden "oturmak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "İsteyemem" ifadesi "isteyebilirim" ifadesinin olumsuzudur ve birleşik sözcüktür.
- 24:51Türemiş Sözcüklerin Yapısı
- "Bencil" sözcüğünde "bencil" isim kökünden "bencil" yapım eki gelmektedir.
- "Daralmak" sözcüğünde "dar" isimden "daralmak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "Seslenişi" sözcüğünde "seslenmek" fiilden "seslenişi" isim fiil eki gelmektedir.
- 25:31Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Süpürgesi" sözcüğünde "süpürmek" fiilden "süpürge" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- "Baştan başlamak" sözcüğünde "baştan" isim kökünden "baştan" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "Üşüttü" sözcüğünde "üşümek" fiilden "üşüttü" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- 26:11Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Yürüyüşünden" sözcüğünde "yürümek" fiilden "yürüyüş" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- "Yüzgeçler" sözcüğünde "yüzmek" isimden "yüzgeç" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- "Azımsadı" sözcüğünde "az" isimden "azımsamak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- 27:13Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Tutkal" ifadesi birleşik sözcüktür.
- "Tepecik" sözcüğünde "tepe" kelime kökünden "cik" küçültme eki gelmektedir.
- "Açıklamak" sözcüğünde "açık" isimden "açıktan" isim fiil eki gelmektedir.
- 27:44Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Saklanmak" sözcüğünde "saklamak" fiilden "saklanmak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "Ipeksi" sözcüğünde "ipek" isimden "ipeksi" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- "Çağdaş" sözcüğünde "çağ" isimden "çağdaş" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- 28:02Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Sulamak" sözcüğünde "su" isimden "sulamak" fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "Çoğalır" sözcüğünde "çok" isimden "çoğalmak" isimden fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- "İyileştiriyorlardı" sözcüğünde "iyi" isimden "iyileştirmek" isimden fiil yapan yapım eki gelmektedir.
- 29:11Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Çatımızın" sözcüğünde "çatmak" fiilden "çatı" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- "Görevinizdir" sözcüğünde "görmek" fiilden "görev" isim yapan yapım eki gelmektedir.
- 30:25Türemiş Sözcükler ve Yapım Ekleri
- "Biriktirmiş" ifadesi bir kökünden bir hale getirmek, toplamak, birden birikmek anlamına gelir ve isimden fiil türemiştir.
- Türemiş sözcükler için bir tane yapım eki yeterlidir, çekim eki veya ek eylem olması gerekmez.
- "Uyuyakaldı" örneğinde "uyumak" fiilinden "uyumak" fiiline "e" ek alarak sürerlik eki kullanılmıştır.
- 31:09Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Donuklaşsa" örneğinde "donmak" fiilinden "donuk" isim, "donuklaşmak" fiil türemiştir.
- "Duyumsamak" örneğinde "duymak" fiilinden "duyum" isim, "duyumsamak" fiil türemiştir.
- "Önemsemeli" örneğinde "önden" isimden isim, "önemsemek" isimden fiil türemiştir.
- 32:33Diğer Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Sayaç" örneğinde "saymak" fiilinden "sayaç" isim türemiştir.
- "Kesintili" örneğinde "kesmek" fiilinden "kesintiye" isim, "kesintili" isim türemiştir.
- "Canlan" örneğinde "kaçmak" fiilinden "kaçırmak" fiil türemiştir.
- 33:09Birleşik ve Türemiş Sözcükler
- "Aman" kelimesi birleşik bir sözcüktür, türemiş değildir.
- "Sonuc" kelimesi birleşik bir sözcüktür, türemiş değildir.
- "İncelmiş" örneğinde "inceden" isimden fiil, "incelemek" isimden fiil türemiştir.
- 33:42Türemiş Sözcük Örnekleri ve Özel Durumlar
- "Okur" örneğinde "okumak" fiilinden "okur" isim türemiştir.
- "Teyzem" örneğinde "teyze" isimden "teyzem" isim türemiştir, ancak Türkçe'nin genel kuralına aykırı olarak çekim eki önce gelmiştir.
- "Doğrudan" örneğinde "doğru" isimden "doğrulmak" fiil, "doğrulmak" fiilden "doğrudan" fiil türemiştir.
- 36:54Gövde ve Gövdeden Türemiş Sözcükler
- Bir yapım eki alan sözcüklere "gövde" denir.
- Birden fazla yapım eki alan sözcüklere "gövdeden türemiş sözcük" denir.
- Bir yapım eki varsa sadece üzerine çekim eki alabilir, ek kalmayabilir.
- 37:50Sözcük Yapısı Örnekleri
- "Delirmek" fiilinden "delirdi" geçmiş zaman eki ile türemiştir.
- "Nefessiz" birleşik sözcüktür ve "nefes" kelime kökünden türemiştir.
- "Meslektaşım" isimden isim yapım eki ile türemiştir ve anlamı bariz değişmiştir.
- 38:27Diğer Sözcük Yapısı Örnekleri
- "Sabahladı" fiilinden "sabahlamak" isimden fiil yapım eki ile türemiştir.
- "Gizlilik" isimden isim yapım eki ile türemiştir.
- "Önden önce" ve "öncelik" isimden isim yapım eki ile türemiştir.
- 39:01Birleşik Sözcükler ve Öneriler
- "Bildirilemeyenler" birleşik sözcüktür ve "bildirilebilen"in olumsuzudur.
- "Bildirilmek" fiilden fiil yapım eki ile türemiştir.
- Son dört yılda yapılan yüz örnek serisinin tamamına bakılması önerilmektedir.
- 40:02Kapanış
- Sözcük yapısı ile ilgili kök ve tüm ekler konuşturulmuştur.
- Kamp kitabında 40-41. gün tamamen yapıya ayrılmıştır.
- İzleyicilerden bu videoları tekrar etmeleri ve izlemeleri istenmektedir.