Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin tahtada notlar alarak Türkçe dilbilgisi konularını anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, sözcük türleri konusunun üçüncü bölümünü olan sıfatları detaylı şekilde ele almaktadır.
- Video, sıfatların tanımı ve özellikleriyle başlayıp, sıfatları niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olarak ikiye ayırarak açıklamaktadır. Ardından belirtme sıfatları (sayı sıfatları, işaret sıfatları, belgesiz sıfatlar, soru sıfatları), sıfat tamlamaları, pekiştirme sıfatları, küçültme sıfatları, sıfatların yapısı (basit, türemiş, birleşik) ve adlaşmış sıfatlar konuları örneklerle anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca sıfatlar ve zamirler arasındaki farklar karşılaştırılmakta, "bir", "kaç", "hangi", "bazı" gibi sözcüklerin sıfat veya zamir olarak nasıl kullanıldığı açıklanmaktadır. Video, sıfat konusunun sonlandığı ve bir sonraki derste zarf konusunun işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:10Sıfatların Tanımı ve Özellikleri
- Sıfatlar, adların önüne gelip onları çeşitli yönden niteleyen ve belirten sözcüklerdir.
- Sıfatlar asla tek başına kullanılamaz, mutlaka bir adın önüne gelip o adın özelliğini belirtmelidir.
- Sıfatlar niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olmak üzere ikiye ayrılır.
- 01:48Niteleme Sıfatları
- Niteleme sıfatları, varlıkların renk, durum, biçim gibi özelliklerini ifade eden sıfatlardır.
- Niteleme sıfatları "nasıl" sorusuyla bulunur.
- Örnekler: kırmızı kalem, bahçeli ev, soğuktan buz kesen eller, hepimizi üzen olaylar.
- 03:06Belirtme Sıfatları
- Belirtme sıfatları kendi içinde sayı sıfatları, işaret sıfatları, belgesiz sıfatlar ve soru sıfatları olmak üzere dörde ayrılır.
- Sayı sıfatları, adları sayı yönünden belirten sözcüklerdir ve "kaç" sorusuna yanıt verir.
- Sayı sıfatları asıl sayı sıfatları, sıra sayı sıfatları, kesir sayı sıfatları ve güleştirme sayı sıfatları olmak üzere alt gruplara ayrılır.
- 03:31Sayı Sıfatları
- Asıl sayı sıfatları, "kaç" sorusuna yanıt veren sıfatlardır (üç kişi, beş gün).
- Sıra sayı sıfatları, "kaçıncı" sorusuna yanıt veren sıfatlardır (birinci, son).
- Kesir sayı sıfatları, kesir bildiren sayılar olup "kaçta kaç" sorusuna cevap verir (üçte iki hisse).
- Güleştirme sayı sıfatları, "kaçar" sorusuna yanıt veren sıfatlardır (üçer, beşer, onar).
- Üleştirme sayıları (ikişer, beşer) kesinlikle yazıyla yazılır, rakamla belirtilmez.
- "Bir" sözcüğü sayı bildiriyorsa sayı sıfatı, belirsizlik bildiriyorsa belgesiz sıfat olarak kullanılır.
- 08:23İşaret Sıfatları
- İşaret sıfatları, işaret yoluyla adı belirten sözcüklerdir ve "hangi" sorusuna cevap verir.
- İşaret sıfatları ve işaret zamirleri karıştırılmamalıdır çünkü bazı sözcükler ortaktır (bu, şu, o).
- Zamirler adın yerine geçen sözcükler olduğu için adını aldığı ekleri alabilirken, sıfatlar adını aldığı çekim eklerini almaz.
- "Ki" sözcüğü, bir sözcüğün yanına gelip o sözcüğü sıfat yapıyorsa işaret sıfatı olarak kabul edilir.
- 11:57Belgesiz Sıfatlar
- Belgesiz sıfatlar, bir, birkaç, bazı, kimi gibi belirsizlik bildiren sözcüklerin adın önüne gelmesiyle oluşan sıfatlardır.
- Belgesiz sıfatlar, belirsizlik yönüyle bir adın önüne gelerek onu tamamlar.
- Örnekler: birkaç yere, birtakım sorunlar, birkaç öğrenci.
- 13:13Belgisiz Zamir ve Sıfatlar
- "Birkaç öğrencinin önüne gelip onun sıfatı olmamış, bunun belirttiği bir ad yok burada, bu yerini tutmuş öğrencilerin yerini tutmuş" örneğinde "birkaç" belgisiz zamirdir.
- Sayı sıfatları sayı bildirirken, belgesiz sıfatlar belirsizlik bildirir.
- Soru sıfatları, ada soru yoluyla bağlanan ve soru yönüyle belirten sıfatlardır.
- 15:02Soru Sıfatları ve Soru Zamirleri
- Soru sıfatları, soruya cevap verildiğinde sıfat olarak belirir.
- "Nasıl bir konuydu?" cümlesinde "nasıl" soru sıfatıdır çünkü "zor konu" cevabı sıfat olarak verilmiştir.
- "Toplantıya kaç kişi katıldı?" cümlesinde "kaç" soru sıfatıdır çünkü "üç kişi" cevabı sayı sıfatı olarak verilmiştir.
- 17:40Sıfat Tamlaması
- Sıfat tamlaması, en az bir sıfatla bir adın oluşturduğu tamlamadır.
- İki veya daha fazla sıfat aynı ada bağlanırsa, orada bir tane sıfat tamlaması vardır.
- Sıfat belirtisiz tamlaması, "deniz mavisi" gibi tamlanan iyelik ekini almış tamlamadır.
- 19:56Sıfat ve Zamir Karşılaştırması
- Sıfat, adının önüne gelirken, zamir adın yerini tutar.
- "Bu soruyu ben çözmüştüm" cümlesinde "bu" işaret sıfatıdır, "Bu soruyu ben çözmüştüm" cümlesinde "bu" işaret zamiridir.
- "Kaç soru yaptın?" cümlesinde "kaç" soru sıfatıdır, "Kaç soru yaptın?" cümlesinde "kaç" soru zamiridir.
- 21:19Sıfat ve Zamir Örnekleri
- "Bazı soruları yapamadım" cümlesinde "bazı" belgisiz sıfattır, "Bazı soruları yapamadım" cümlesinde "bazı" belgisiz zamirdir.
- "Hangi konuyu anlattı?" cümlesinde "hangi" soru sıfatıdır, "Hangi konuyu anlattı?" cümlesinde "hangi" soru zamiridir.
- "Bir elma çürümüş" cümlesinde "bir" sayı sıfatıdır, "Elmalardan biri çürümüş" cümlesinde "bir" belgisiz zamirdir.
- 24:49Sıfatlarda Pekiştirme
- Pekiştirme yapılan sözcükler mprs sesleri ile, ikilemelerle veya mum ile yapılabilir.
- Pekiştirme yapılan sözcük adın önüne gelirse sıfat olur ve buna pekiştirme sıfatı denir.
- Pekiştirilmiş sıfatlar niteleme sıfatlarıdır, örneğin "masmavi deniz", "sapasağlam masa", "güzel mi güzel çocuk" ve "yeşil yeşil gözler".
- 26:06Sıfatlarda Küçültme
- Küçültme ekini alan sözcük ad ise ona küçültme adı, adın önüne gelip sıfat olursa ona küçültme sıfatı denir.
- Küçültme ekleri cik, caz, imtirak, cac, imsi gibi eklerdir.
- Örneğin "büyükçe ev" (büyüye yakın ev) ve "ekşimtırak elma" (ekşiye yakın elma) küçültme sıfatlarıdır.
- 26:56Sıfatların Yapısı
- Sıfatların yapısı basit, türemiş veya birleşik olabilir.
- Yapım eki almamış bir sözcük sıfat görevine girerse basit sıfat olur.
- Yapım eki almış bir sözcük sıfat görevine girerse türemiş sıfat olur.
- En az iki sözcüğün bir araya gelmesi ve yeni bir kavramı karşılamasıyla ortaya çıkan sözcük sıfat olursa birleşik sıfat olur.
- 27:51Birleşik Sıfatlar
- Birleşik sıfatlar ayrı yazılabilir veya bitişik yazılabilir.
- Bitişik yazılanlarına anlamca kaynaşmış birleşik sıfatlar denir, örneğin "olağanüstü".
- Ayrı yazılanlarına kurallı birleşik sıfatlar denir, örneğin "büyük bahçeli ev", "sarı saçlı çocuk" ve "sarı benekli top".
- Birleşik sıfat olabilmesi için sözcüklerin birlikte bir kavramı karşılaması ve ada bağlanmaları gerekir.
- 30:56Adlaşmış Sıfat
- Adlaşmış sıfat, sözcük türü bakımında artık sıfat değildir, ad olarak kabul edilir.
- Adlaşmış sıfat, bir sıfat tamlamasının sıfatının ada dönüşmesiyle oluşur.
- Sadece niteleme sıfatları adlaşmış sıfat olur, belirtme sıfatları asla adlaşmış sıfat olmaz.
- Örneğin "yaşlı insanlara" ifadesinde "yaşlı" sözcüğü adlaşmış sıfattır.
- 33:42Adlaşmış Sıfatlar
- "Onun söylediklerine kimse inanmıyor" cümlesinde "söyledikleri" sözcüğü sıfat olarak kullanılmış ve adın yerine geçerek adlaşmış sıfat olmuştur.
- "Yaşlılar gençleri anlamıyorlar" cümlesinde "yaşlılar" ve "gençleri" sıfat tamlamaları adlaşmış sıfatlardır.
- Adlaşmış sıfatlar sadece niteleme sıfatlarıyla oluşur, belirtme sıfatları adlaşmış sıfat olmaz.
- 35:50Belirsizlik Zamiri
- "Kimileri bu konuyu kapatmaya çalışıyor" cümlesinde "kimileri" sözcüğü belirsizlik zamiri olarak kullanılmıştır.
- "Kimi insanlar" cümlesinde "kimi" sözcüğü belirsizlik sıfatı olarak kullanılır ve belgesiz sıfat belirtme sıfatlarının bir türüdür.
- Sıfat konusu tamamlanmış olup, bir sonraki derste zarf konusu ele alınacaktır.