Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin canlı yayın formatında öğrencilere Türkçe dilbilgisi dersi verdiği eğitim içeriğidir. Öğretmen, Ece, Buse ve Yakup gibi öğrencilerle etkileşim halindedir.
- Videoda isim tamlamaları konusu detaylı şekilde ele alınmaktadır. Belirtili ve belirtisiz isim tamlamaları, takısız ve zincirleme isim tamlamaları örneklerle açıklanmaktadır. Öğretmen, tamlayan ve tamlanan arasındaki ilişkileri, tamlayanın sıfat alması, tamlananın sıfatla nitelenmesi gibi konuları örneklerle pekiştirmektedir.
- Ders boyunca ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tipleri gösterilmekte ve öğrencilere etkinlikler sunulmaktadır. Öğretmen, şiirlerden örnekler vererek tamlamaların nasıl tespit edileceğini göstermekte ve öğrencilerin sık yaptığı hataları vurgulamaktadır. Video, öğretmenin öğrencilere sorular sorarak konuyu pekiştirmesi ve Yakup adlı bir öğrencinin katılımıyla sonlanmaktadır.
- 00:01Tamlama Konusunun Önemi
- Tamlama konusu önemli bir konudur ve ÖSYM'nin üniversite sınavlarında şiirlere gelen örneklere dikkat edilmelidir.
- Tamlamalar, kavramları karşılamaya yarayan sözcüklerdir ve bazı kavramları tek sözcükle ifade etmek mümkün olmaz.
- Tamlamalar konusu cümlenin ögeleri konusu için de önemlidir.
- 01:16İsim Tamlamaları
- Bir isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki öge vardır.
- Tamlamalar yer değiştirebilir ve yansımalarla da tamlama yapılabilir.
- Türkçede belirtili isim tamlaması, belirtisiz, takısız ve zincirleme isim tamlaması olmak üzere üç çeşit vardır.
- 02:49Zincirleme İsim Tamlaması
- Zincirleme isim tamlamasında en az üç isim görülür, en fazla dört kelimeyle de yapılabilir.
- Belirtili isim tamlamasında tamlanan kısmındaki eke "iyilik eki" denir.
- Kaynaştırma ünsüzleri genellikle tamlamaların, özellikle belirtili isim tamlamalarının olduğu yerde bulunur.
- 06:17Belirtisiz İsim Tamlaması
- Belirtisiz isim tamlaması, tamlayanın ek almayıp yalnız tamlananın ek aldığı isim tamlaması çeşididir.
- Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayanla tamlanın arasına başka sözcük girmez.
- Belirtisiz isim tamlamalarında tamlananın eki söylenmez ve tamlayanla tamlanın arasında değişik bilgiler olabilir.
- 07:59Belirtisiz İsim Tamlamaları
- Belirtisiz isim tamlamalarında iki isim arasında ek bulunmaz ve tamlayan isim tamlananın neden yapıldığını, aslını veya hammaddeyi belirtir.
- Örnekler: deniz kokusu, leylak kokusu, Akdeniz kıyıları, portakal bahçeleri, dağ başı, sokak lambaları.
- Belirtisiz isim tamlamaları sıfat tamlamasıyla karıştırılmamalıdır; sıfat tamlaması bir şeyin niteliğini belirtirken, belirtisiz isim tamlaması hammaddeyi gösterir.
- 10:10Takısız İsim Tamlamaları
- Takısız isim tamlamasında iki isim arasında ek bulunmaz ve tamlayan isim tamlananın neden yapıldığını, aslını veya hammaddeyi belirtir.
- Örnekler: ipek şal, bakır tel.
- Sıfat tamlaması bir şeyin niteliğini belirtirken, takısız isim tamlaması hammaddeyi gösterir.
- 10:56Zincirleme İsim Tamlamaları
- Zincirleme isim tamlamasında üç veya daha fazla isim bulunur ve bir isim tamlamasının başka bir isimle veya iki farklı tamlama birleşebilir.
- Örnekler: belediye başkanının odası, televizyon masasının üstü.
- Zincirleme isim tamlamalarında araya sıfat girebilir ve takısız isim tamlaması ile belirtili isim tamlaması birleşebilir.
- 13:53Tamlama Türleri ve Örnekler
- Tamlamalar ikiye ayrılır: isim tamlaması ve sıfat tamlaması.
- Sıfat tamlaması, bir ismin niteliğini belirtir ve sıfatın olduğu her yerde sıfat tamlaması vardır.
- Sıfat fiili gördüğünüz yerde sıfat tamlaması vardır.
- 16:17Tamlama Türleri Örnekleri
- Belirtili isim tamlaması: onun öykülerinde, babası şirketin sorumlusu, çocuk şarkılarının sevecenliği, Karadeniz insanının coşkusu.
- Zincirleme isim tamlaması: yöre insanının sorunları, çocuk parkı on yıldır var, köye doğru giden makam aracı.
- Takısız isim tamlaması: taş evlerle ünlü bir kasaba, kerpiç evde.
- 18:26İsim Tamlamalarında Özellikler
- Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasına sözcük ya da sözcükler girebilir.
- Zincirleme isim tamlamalarında sıfatlar atılmalıdır.
- Tamlamanın arasına giren ama tamlama ile alakası olmayan başka bir tamlama girmişse, bu zincirleme isim tamlaması olarak adlandırılmamalıdır.
- 19:35İsim Tamlamalarında Sıfat Kullanımı
- Bazı durumlarda isim tamlamaları bir sıfatla nitelenebilir.
- Tamlanan bir sıfatla nitelemeyeceği gibi tamlayan da sıfat alabilir.
- Araya ve başa tamlamalar ve sıfatlar gelebilir, ancak bunun zincirleme olarak adlandırılmaması gerekir.
- 20:52ÖSYM Soruları ve Çözümleri
- ÖSYM'nin 2012 sorusunda belirtili isim tamlamasının tamlayanı sıfat olan cümle A seçeneğidir.
- Diğer soruda tamlayanı ile tamlananı arasına sözcük girmiş olan cümle A seçeneğidir.
- Bu tür sorularda şekil çizerek çözüm yapmak kolaydır.
- 22:54Birden Fazla Tamlayan ve Tamlanan
- Bir tamlayan birden çok tamlanana ya da birden çok tamlayan bir tamlanana bağlanabilir.
- Bu durumda zincirleme olarak adlandırılmamalıdır.
- Özellikle devrik cümlelerde mevzuun içi bu şekilde olabilir.
- 24:08Kişi Zamirleri ve Tamlanan Düşmesi
- Kişi zamirleri ile kurulan söz öbekleri her zaman belirtili isim tamlamasıdır.
- Bazı belirtili isim tamlamalarında tamlayan kişi zamiri ise tamlanan düşebilir.
- ÖSYM bu konuyu sever ve bu tür soruları sorar.
- 25:50Tamlayan ve Tamlananın Yer Değiştirmesi
- İsim tamlamalarında normal şartlar altında önce tamlayan sonra tamlanan yer alır.
- Özellikle şiirlerde tamlayan ile tamlananın yeri değişebilmektedir.
- Tanpınar'ın şiirlerinde bu tür yer değiştirmeler sıkça görülür.
- 28:00İsim Tamlamaları Hakkında Bilgiler
- Öğrencilere saf şiir okumaları tavsiye edilir çünkü bu hem ayetinize fayda sağlar hem de tamlamaları anlamanıza yardımcı olur.
- Belirtili isim tamlamalarında bazen tamlanan eklerinin söylenmediği görülür, bu durum günlük hayatta yazmadığımız için unutulabilir.
- Bazı sıfat tamlamaları ters çevrilerek belirtisiz isim tamlaması biçimine getirilebilir, örneğin "güzel dünya" belirtisiz "dünya güzeli" olarak, "aslı vefasızı" belirtisiz "vefasız aslı" olarak çevrilebilir.
- 29:17Örnek Sorular
- İlk soruda "okulun önündeki araba kimin?" cümlesinde "müdürün arabası" ifadesinde tamlanan eki düşmüş bir isim tamlaması bulunmaktadır.
- İkinci soruda "kırk", "su", "arı" ve "ayçiçeği" kelimeleri belirtisiz isim tamlamasıdır, ancak "kitabın sayfaları" belirtili isim tamlamasıdır.