Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kadir Gümüş tarafından sunulan bir Türkçe dilbilgisi eğitim içeriğidir. Öğretmen, tahtada ve akıllı tahtada örnekler göstererek konuları açıklamaktadır.
- Videoda Türkçe'deki isim çekim ekleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Öncelikle yapım ekleri ile çekim ekleri arasındaki farklar açıklanmakta, ardından iyelik eki, belirtme durum eki, yönelme durum eki, bulunma durum eki ve ayrılma durum eki gibi isim çekim ekleri örneklerle anlatılmaktadır. Ders, isim tamlaması kavramı üzerinden çekim eklerinin nasıl ayırt edileceğini göstermekte ve ÖSYM/KPSS sınavlarında çıkabilecek soru tiplerine değinmektedir.
- Öğretmen, konuları pekiştirmek için çeşitli alıştırmalar sunmakta ve öğrencilere pratik teknikler göstermektedir. Video, eklerin türleri ve görevleri üzerine odaklanarak, isim soylu sözcükleri yüklem yapan ekleri ve belirtme durum eklerini örneklerle açıklamaktadır. Dersin sonunda öğrencilere yorum etkinliği verilmekte ve KPSS soru bankasından V günü sorularının çözülmesi istenmektedir.
- 00:07Sözcük Yapısı ve Ekler
- Kadir Gümüş, Türkçe öğretmeni olarak sözcük yapısına devam edecek ve ekleri inceleyecek.
- Önceki videoda kök bilgisi ve ortak kök sesle detaylı incelenmiş, bu videoda ise eklere odaklanılacak.
- Özellikle isim çekim ekleri konusu ÖSYM'nin banko soruları olduğu için çok önemlidir.
- 01:47Yapım ve Çekim Ekleri
- Sözcük yapısında önce yapım eki gelir, ardından çekim ekleri gelir.
- Yapım ekleri sözcüğün anlamını veya türünü değiştirebilir (örneğin "kulak" → "kulaklık", "su" → "sulamak").
- Çekim ekleri sözcüğün anlamını veya türünü katiyen değiştirmez.
- 03:23İsim Çekim Ekleri
- İsim çekim ekleri ismin anlamını asla değiştirmez.
- Çoğul eki (lar/ler) çoğul ismi gelir, ismin anlamını değiştirmez (örneğin "sıra" → "sıralar").
- Fiile gelen çoğul eki (lar/ler) çoğul eki olmaz, çekim eki olur (örneğin "bulmak" → "buldular").
- 05:13Tamlayan ve İyelik Ekleri
- İsim tamlamasında tamlayan ve tamlanan vardır.
- Tamlayanın aldığı eke "ilgi eki" veya "tamlayan eki" denir.
- Tamlananın aldığı eke "iyelik eki" veya "tamlanan eki" denir.
- 06:19Tamlayan ve İyelik Eklerinin Kullanımı
- İsim tamlamasında isimler ve zamirler birbirine bağlanır (örneğin "adamın evi", "kalemin rengi").
- Tamlayan tamlanana bağlayan, tamlayanla tamlananı birbirine bağlayan ilgi kurar.
- İyelik eki ait olduğu yeri bildirir (örneğin "evin", "arabanın", "öküzün").
- 11:30İyelik Eki Nedir?
- İyelik eki, tamlanan ekidir ve sahiplik anlamı verir.
- İyelik eki, bir şeyin kime ya da neye ait olduğunu bildirir.
- Örnek olarak "boyası" (kaleme ait), "kalemim" (bana ait), "arabanın" (sana ait) gibi ifadeler verilmiştir.
- 13:14İyelik Eklerinin İsimlendirilmesi
- İyelik eklerinin isimlendirilmesi yapılırken, tamlayan ve tamlanan ayrımı yapılır.
- İyelik eklerinin isimlendirilmesinde "benim", "senin", "onun", "bizim", "sizin", "onların" gibi isimler kullanılır.
- İyelik eklerinin isimlendirilmesinde birinci, ikinci ve üçüncü tekil, birinci, ikinci ve üçüncü çoğul ayrımı yapılır.
- 17:35İyelik Eklerinin Kullanımı
- İyelik eklerinin kullanımı için basit bir alıştırma yapılmıştır.
- "Murat'ın kamerası" örneğinde "kamerası" tamlanan, "Murat'ın" ise tamlayan olarak belirlenmiştir.
- İyelik eklerinin kullanımı karışık gelebilir ancak aslında oldukça basittir.
- 19:43İyelik Eklerinin Karıştırılmaması
- Üçüncü tekil iyelik ekiyle üçüncü çoğul iyelik ekinin karıştırılmaması önemlidir.
- Üçüncü tekil iyelik ekinde tamlayan tekildir, üçüncü çoğul iyelik ekinde ise tamlayan çoğuldur.
- Tamlayanı tekil ise "-lar/-ler" eki kullanılır, tamlayanı çoğul ise "-lar/-ler" eki kullanılmaz.
- 21:21İsim Tamlamasında İyelik Eki
- İsim tamlamasında tamlayan tekil ise "ın" eki, tamlanan çoğul ise "ları" eki kullanılır.
- Tamlayan çoğul ise "ın" eki, tamlanan çoğul ise "ları" eki kullanılır.
- İsim tamlamasında tamlayan tekil ise "ın" eki, tamlanan çoğul ise "ları" eki kullanılır.
- 23:08İsim Tamlaması Örnekleri
- "Kalemin kutuları" örneğinde tamlayan tekil, tamlanan çoğul olduğu için "ın" ve "ları" ayrı kullanılır.
- "Kalemlerin kutuları" örneğinde tamlayan çoğul olduğu için "ın" ve "ları" birlikte kullanılır.
- ÖSYM sınavlarında isim tamlamasında iyelik eki soruları sıkça çıkmaktadır.
- 24:22İsim Tamlaması Soruları
- "Dede Korkut anlatılar" örneğinde "Dede Korkut", "Türk", "Oğuz" ve "destan" tekil olduğu için "ın" eki kullanılır.
- "Halklar" ve "boylar" çoğul olduğu için "lar" eki kullanılır.
- "Toplulukların sahip oldukları" örneğinde "toplulukların" çoğul olduğu için "lar" eki kullanılır.
- 25:30İsim Tamlaması Analizi
- "Oğuz Kağan ve oğulları" örneğinde "Oğuz Kağan" tekil olduğu için "ın" eki kullanılır.
- "Çin kaynakları" örneğinde "Çin" tekil olduğu için "ın" eki kullanılır.
- "Boyların devletin sarsılmasında da tesirleri" örneğinde "boyların" çoğul olduğu için "lar" eki kullanılır.
- 27:46İsim Tamlaması Çalışması
- İsim tamlamasında tamlayan "ın" eki, tamlanan "ı" eki kullanılır.
- "Kalemin rengi" örneğinde tamlayan "ın", tamlanan "ı" eki kullanılır.
- "Güzelliğin sebebi" örneğinde tamlayan "ın", tamlanan "ı" eki kullanılır.
- 29:50İsimlerin Hal Ekleri
- İsimler herhangi bir hal ekini almazsa yalındır.
- "-i" eki belirtmedir, "-e" eki yönelmedir, "-de" eki bulunmadır, "-dan" eki ayrılmadır.
- "Evi yaktım" örneğinde "-i" eki belirtmedir, "Murat akşam eve git" örneğinde "-e" eki yönelmedir.
- 32:08İyelik Eki ve Belirtme Durumu
- "İyi uyuya" ifadesi üçüncü tekil iyelik eki ile karıştırılmamalıdır.
- İyelik eki olan ifadeler "onun" kelimesiyle değiştirilebilir.
- Belirtme durumu eki olan ifadeler "onun" kelimesiyle değiştirilemez.
- 34:52İyelik Eki ve Belirtme Durum Eki
- İyelik eki, isim tamlamasında yer alabilir ve "onun" gibi belirtme durumunu ifade eder.
- Belirtme durum eki, isim tamlamasında yer alamaz ve "onun kalemi" gibi ifadelerde kullanılmaz.
- Kaynaştırma harfi "s" gelirse, ondan sonraki mutlaka iyelik eki olur.
- 40:23Durum Ekleri
- Yönelme durum eki, bir nesneye yönelme durumunu ifade eder (kapıya yaklaştı, masaya yaklaştı).
- Bulunma durum eki, bir yerde bulunma durumunu ifade eder (evde yattım, okulda çalıştım).
- Ayrılma durum eki, bir yerden ayrılma durumunu ifade eder (evden kaçtı, okuldan ayrıldı).
- 41:15Çekim Ekleri ve İstisnai Durumlar
- Durum ekleri çekim ekleridir ve sözcüğün anlamında değişiklik yaratmaz.
- Bazı durum ekleri istisnai olarak yapım eki olarak da kullanılabilir (sudan sebep).
- "Dan" eki ayrılma durum eki olarak kullanılırken, "adamlardan birkaçı" gibi ifadelerde ilgi tamlayan eki olarak da kullanılabilir.
- 46:51İsim Çekim Ekleri ve Özellikleri
- İsim çekim ekleri, isme geldiği için ismin anlamını değiştirmez ve çekim eki olarak geçer.
- İsim çekim ekleri belirtme durum eki, yönelme durum eki, bulunma durum eki ve ayrılma durum eki olmak üzere dört grupta incelenir.
- İsim çekim eklerini ayırt etmek için önce isim tamlaması yapılıp, tamlayan ve tamlanan belirlenir.
- 48:17İsim Çekim Eklerinin Kullanımı
- İsim çekim eklerini ayırt etmek için önce isim tamlaması yapılıp, tamlayan ve tamlanan belirlenir.
- İsim tamlaması kurulduğunda, tamlayan ve tamlanan arasında "benim" gibi bir bağlaç kullanılabiliyorsa, bu isim çekim ekidir.
- İsim tamlaması kurulamadığında, belirtme durum eki, yönelme durum eki, bulunma durum eki veya ayrılma durum eki olarak değerlendirilir.
- 50:34Örnek Sorular ve Çözümleri
- "Hangileri önemli olabilecek kullanımı yoktur?" sorularında, belirtme durum eki, yönelme durum eki, bulunma durum eki ve ayrılma durum eki ayrımı yapılır.
- "Hangisi belirtme durum eki almamıştır?" sorularında, isim tamlaması kurulamadığında belirtme durum eki olarak değerlendirilir.
- ÖSYM sınavlarında isim çekim ekleri soruları sıkça sorulmaktadır ve çıkmış sorulara göre anlatım yapılmalıdır.
- 59:45İsim Çekim Eklerinin Özeti
- İsim çekim ekleri, isme geldiği için ismin anlamını değiştirmez ve çekim eki olarak geçer.
- İsim çekim ekleri belirtme durum eki, yönelme durum eki, bulunma durum eki ve ayrılma durum eki olmak üzere dört grupta incelenir.
- İsim çekim eklerini ayırt etmek için önce isim tamlaması yapılıp, tamlayan ve tamlanan belirlenir.
- 1:01:38Eklerin Özellikleri
- İsim soylu sözcükleri yüklem yapan ekele ekil konusunda ileride detaylı bilgi verilecek.
- "Ben iyi bir insanım, sen iyi bir insansın" örneğinde "insan" kelimesinde ek bir insan anlamında değişme yaşatmış ve yaşatmamış çekimi vardır.
- Caci eşitlik ekilir ve "bence sence" gibi ifadelerde karşınıza çıkmayacaktır.
- 1:02:06Yorum Etkinliği
- Öğrencilerden eklerin adlarını yoruma yazmaları isteniyor.
- "Evimde bekledim" ve "kaşığı kırdım" örneklerinde eklerin isim damlasının içinde yer alıp almadığı belirtilmesi gerekiyor.
- Eklerin görevleri hakkında bilgi veriliyor.
- 1:02:52Ödev ve Kapanış
- KPSS soru bankasından V günü sorularını yapmaları isteniyor.
- Video uzun ve temel olsa da parçalanamaz bir bütün halinde görülmesi gerekiyor.
- Bu konunun sınavda önemli olduğu ve belki de en zor soruların bu konudan gelebileceği vurgulanıyor.