Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersinin beşinci bölümünde fiillerin yapısını anlattığı eğitim içeriğidir.
- Videoda fiillerin yapısı üç ana başlık altında incelenmektedir: basit fiiller, türemiş fiiller ve birleşik fiiller. Her bir fiil türü için detaylı açıklamalar yapılmakta, örnekler verilmekte ve fiil yapılarının olumlu ve olumsuz hallerinin nasıl oluşturulduğu anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca yeterlilik fiili, tezlik fiili, sürerlik fiili ve yaklaşma fiili gibi özel fiil yapıları da ele alınmakta, yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller ve kurallı birleşik fiiller hakkında bilgiler verilmektedir. Öğretmen, fiillerin yapısını anlamak için çekim eklerinden yapım eklerini ayırt etmenin önemini vurgulamakta ve yeterlilik fiili ile geniş zamanın olumsuzunun karıştırılmaması için pratik bir yöntem sunmaktadır.
- 00:01Fiilde Yapı
- Fiilde yapı üç ana başlık altında incelenir: basit fiil, türemiş fiil ve birleşik fiil.
- Birleşik fiil de anlamca kaynaşmış birleşik fiiller, yardımcı fiille kurulanlar ve kurallı birleşik fiiller olmak üzere üç gruba ayrılır.
- 00:44Basit Fiil
- Basit fiil, yapım eki almamış fiillerdir ve kök durumunda veya fiil çekim ekleri ile karşımıza gelirler.
- Basit fiillerde çekim ekleri (gereklilik kipi, şahıs eki, gelecek zaman kipi) bulunur ancak yapım eki yoktur.
- Ek fiil de fiil çekim ekleri arasına dahil edilir çünkü sözcüğün anlamını değiştirmez.
- 03:00Türemiş Fiil
- Türemiş fiil, yapım eki almış fiillerdir ve çekim eklerini de alabilirler.
- Yapım ekleri isim ya da fiil köklerine gelebilir, önemli olan son haliyle fiil olmasıdır.
- Türemiş fiillerde yapım eki bulunur, çekim ekleri ise bizi ilgilendirmez.
- 08:47Birleşik Fiillerin Türleri
- Birleşik fiiller birkaç farklı şekilde oluşturulur: anlamca kaynaşmış birleşik fiiller, yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller ve kurallı (özel) birleşik fiiller.
- Anlamca kaynaşmış birleşik fiillerde belirli bir yardımcı fiil bulunmaz ve sözcükler kendi anlamları dışında yeni bir anlam kazandırır.
- "Öngörmek", "başvurmak", "dil dökmek", "hasta düşmek" ve "yer almak" gibi örnekler anlamca kaynaşmış birleşik fiillerdir.
- 12:07Yardımcı Fiille Kurulan Birleşik Fiiller
- Yardımcı fiille kurulan birleşik fiillerde isim veya isim soylu bir sözcüğe etmek, eylemek, olmak, kılmak yardımcı fiilleri getirilir.
- Bu fiiller ayrı veya bitişik yazılabilir; ses türemesi veya düşmesi varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır.
- "Terk etmek", "hissetmek", "memnun olmak", "yakın eylemek", "karar kılmak" ve "hareket etmek" örnek yardımcı fiille kurulan birleşik fiillerdir.
- 17:04Kurallı (Özel) Birleşik Fiiller
- Kurallı (özel) birleşik fiiller iki fiilin biçimce ve anlamca kaynaşması yoluyla oluşur ve hep bitişik yazılır.
- Yeterlik fiilinde fiil köklerine "ebilmek" veya "a bilmek" eklenir, tezlik fiilinde "i vermek", sürerlik fiilinde "ek almak ve e durmak", yaklaşma fiilinde "e yazmak" eklenir.
- Yeterlik fiili gücü yetme, başarabilme veya ihtimal/olasılık anlamı kazandırabilir.
- 19:39Yeterlik Fiili
- Yeterlik fiilinin olumlu hali "bilmek" şeklinde olurken, olumsuz hali "mazms" şeklinde yapılır.
- Yeterlik fiilinin olumsuzunda "bilmek" eylemi bazen düşebilir, bazen kalabilir.
- İhtimalden bahsedildiğinde "bilmek" eylemi kalır, ancak gücü yetme veya başarma durumlarında düşer.
- 21:42Yeterlik Fiili ve Geniş Zamanın Farkı
- Yeterlik fiilinin olumsuzu "mazms" şeklinde olurken, geniş zamanın olumsuzu da "mazms" şeklinde gelebilir.
- Ayırt edici nokta, yeterlik fiilinin "bilmek" eki olup olmadığıdır.
- Karıştırmamak için her iki yapıyı da olumluya çevirerek ayırt etmek mümkündür.
- 24:24Tezlik Fiili
- Tezlik fiili "iver, iver, uver, uver" yapısı ile fiil köklerine eklenir.
- Tezlik fiili çabukluk, ivedilik, önemsizlik ve aniden olma gibi anlamlar kazandırır.
- Tezlik fiilinin olumsuzu nadiren karşımıza gelir.
- 25:45Sürerlik Fiili
- Sürerlik fiili "ea kalıntısı" ile "kalmak, durmak, gelmek" şeklinde fiillerle birlikte oluşur.
- Sürerlik fiili şaşma, devam etme ve süreç gibi anlamlar kazandırır.
- Sürerlik fiilinin olumsuzu kullanılmaz çünkü devam etme anlamı vardır.
- 27:23Yaklaşma Fiili
- Yaklaşma fiili "ea kalıntısı" ile "yazmak" fiilini getirerek oluşur.
- Yaklaşma fiili "az kalsın, neredeyse" gibi anlamlar kazandırır.
- Yaklaşma fiilinin olumsuzu kullanılmaz çünkü mantıklı değildir.