Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kadir Gümüş adlı bir Türkçe öğretmeninin öğrencilere fiil çekimi ve kipleri konusunu anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, beyaz tahta ve akıllı tahta kullanarak konuyu açıklamakta ve Selim adında bir öğrenciyle etkileşim halindedir.
- Video, fiil çekiminin temel kavramlarından başlayarak, fiillerin üç ana kategorisini (iş-kılış fiilleri, durum fiilleri ve oluş fiilleri) anlatmaktadır. Ardından Türkçe'deki dokuz farklı kip (beş haber kipi ve dört dilek kipi) detaylı şekilde incelenmekte, her bir kip için örnekler verilmekte ve zaman çizelgesi üzerinde nasıl yer aldığı açıklanmaktadır. Son bölümde ise kip kayması kavramı ele alınmakta ve "diş bilemek" deyiminin anlamı ve kökeni açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca çekimli fiillerin nasıl tespit edileceği, olumsuz fiillerin nasıl oluşturulduğu ve TYT Türkçe soru bankasından örnekler çözülmektedir. Öğretmen, bir sonraki derste basit çekim, ek fiil ve fiillerde yapı konularının işleneceğini belirtmektedir.
- 00:08Fiil Çekimi Tanıtımı
- Kadir Gümüş Türkçe öğretmeni, fiil çekimi konusunu beyaz tahtada anlatacak.
- Fiiller, mak-mek eki gelen sözcüklerdir ve iş, kılış, durum, oluş bildiren sözcüklerdir.
- 01:45Fiillerin Sınıflandırılması
- Fiiller hareket anlamına göre üç gruba ayrılır: iş kılış fiilleri, durum fiilleri ve oluş fiilleri.
- Oluş fiilleri, insanın çabaya gerek olmadan tabiatta kendiliğinden olanlardır (saçın uzaması, meyvenin olgunlaşması).
- İş kılış fiilleri, "neyi kimi" sorusuna cevap veren fiillerdir (yazmak, okumak).
- Durum fiilleri, "neyi kimi" sorusuna cevap vermeyen fiillerdir (oturmak, gülmek).
- 10:24Fiil Çekimi
- Bir fiilin arkasına önce bir kip, sonra kişi eki (şahıs eki) gelir.
- Kip, işin ne zaman yapıldığını bildiren, kişi eki ise eylemi yapan kişiyi belgeleyen eklerdir.
- Türkçe'de dokuz farklı kip vardır ve bu kiplerle çekimlenmiş fiile çekimli fiil denir.
- Kipler ikiye ayrılır: beş tane haber kipi ve dört tane dilek kipi.
- Haber kipleri (bildirme kipi) işin ne zaman yapıldığını bildirirken, dilek kipleri zaman bildirmez.
- 13:26Fiil Kipleri ve Zaman Bildirme
- Tasarlama kipleri zaman bildirmez, değişik tasarlar bildirir, şart bildirir ve bir işin şart olmasını bildirir.
- Haber kipleri zaman bildiren kiplerdir ve beş tanedir.
- Zaman çizelgesi kullanılarak geçmiş, şimdiki, gelecek ve geniş zamanlar incelenir.
- 15:08Görülen Geçmiş Zaman
- Görülen geçmiş zaman, eylemin geçmişte olmuş ve bu eylemi görmüş olduğumuz durumdur.
- Görülen geçmiş zaman "-di" ekini alır ve şahıs ekleri (ben geldi, sen geldin, o geldi, biz geldik, siz geldiniz, onlar geldiler) arkasına gelir.
- Görülen geçmiş zaman çekimli fiildir ve zaman çizelgesinde yer alır.
- 18:25Duyulan Geçmiş Zaman
- Duyulan geçmiş zaman, eylemin geçmişte yapılmış ve başkasından duymuş veya öğrenmiş olduğumuz durumdur.
- Duyulan geçmiş zaman "-muş" ekini alır ve şahıs ekleri (ben gelmişim, sen gelmişsin, o gelmiş, biz gelmişiz, siz gelmişsiniz, onlar gelmişler) arkasına gelir.
- Duyulan geçmiş zaman da çekimli fiildir ve zaman çizelgesinde yer alır.
- 20:12Şimdiki Zaman
- Şimdiki zaman, eylemin şu an yapıldığı durumdur.
- Şimdiki zaman "-yor" veya "-mekte" eklerini alabilir ve şahıs ekleri (ben geliyorum, sen geliyorsun, o geliyor, biz geliyoruz, siz geliyorsunuz, onlar geliyorlar) arkasına gelir.
- Şimdiki zaman da çekimli fiildir ve zaman çizelgesinde yer alır.
- 22:19Gelecek Zaman
- Gelecek zaman, eylemin daha yapılmadığı ve ilerleyen zamanlarda yapılacak olduğu durumdur.
- Gelecek zaman "-ecek" ekini alır ve şahıs ekleri (ben geleceğim, sen geleceksin, o gelecek, biz geleceğiz, siz geleceksiniz, onlar gelecekler) arkasına gelir.
- Gelecek zaman da çekimli fiildir ve zaman çizelgesinde yer almaz.
- 23:57Geniş Zaman
- Geniş zaman, eylemin her dönem yapıldığını (geçmiş, şimdiki ve gelecek) kapsayan bir zaman dilimidir.
- Geniş zaman "r" ekleriyle gösterilir ve kişi ekleriyle birlikte kullanılır: ben gelirim, sen gelirsin, o gelir, biz geliriz, siz gelirsiniz, onlar gelirler.
- Geniş zamanın olumsuzu "maz-maz" ekleriyle yapılır ve şahıs ekleriyle birlikte kullanılır: ben gelmezsem, sen gelmezsin, o gelmez, biz gelmeziz, siz gelmezsiniz, onlar gelmezler.
- 28:06Fiil Kipleri
- Tahtada beş adet haber kipi anlatılmıştır: görülen geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zaman.
- Dilek kipleri (tasarı kipi olarak da geçer) dört adet olup, toplam dokuz adet kip vardır.
- Dilek kipleri tasarlama, gereklilik ve şart anlamlarını verir.
- 29:32Türkçe'de Çekimli Fiiller
- Gereklilik kipi "meli" eki ile oluşturulur ve şahıs ekleriyle birlikte kullanılır (gelmeli, gelmelisin, gelmeli, gelmeliyiz, gelmelisiniz, gelmeliler).
- Şart kipi "se" eki ile oluşturulur ve şahıs ekleriyle birlikte kullanılır (gelsem, gelsen, gelse, gelsek, gelseniz, gelseler).
- İstek kipi "a" veya "e" eki ile oluşturulur ve şahıs ekleriyle birlikte kullanılır (geleyim, gelirsin, gele, gelelim, gelirsiniz, geleler).
- 33:40Emir Kipi ve Çekimli Fiillerin Özellikleri
- Emir kipi ek almadan çekimli fiil yapar ve şahıs ekleriyle birlikte kullanılır (gel, gelin, geliniz, gelsinler).
- Emir kipi ile çekimlenmiş fiiller "emir kipi" olarak adlandırılır.
- Olumsuzluk eki "memeli" veya "gelmemeli" şeklinde kullanılır.
- 36:24Çekimli Fiillerin Tanımlanması
- Bir fiil dokuz kipten biriyle çekimlenmişse "çekimli fiil" olarak adlandırılır.
- Fiilimsiler (koşarak, gelmiş, sev) çekimli fiil değildir.
- Sıfat fiiller (güzel, şahit) ve isim fiiller (gel, eve) çekimli fiil değildir.
- 37:53Çekimli Fiillerin Örnekleri
- "Uzatır" geniş zaman ile çekimlenmiş bir çekimli fiildir.
- "Şahit olmadım" görülen geçmiş zaman ile çekimlenmiş bir çekimli fiildir.
- "Çıkma", "inanma" ve "olmaz" emir kipi ile çekimlenmiş çekimli fiillerdir.
- 40:40Çekimli Fiillerin Soru Çözümü
- "Beklemek", "istemek" ve "almak" fiilleri çekimli fiillerdir.
- "Zaman" bir fiil olmadığı için çekimli fiil değildir.
- "Kimseyi bu durakta görmek istemiyordu" cümlesinde "istemiyordu" çekimli fiildir.
- 41:38Çekimli Fiil Soruları
- Herhangi bir kepek ile çekimlenen fiile çekim fiil denir ve bu fiil haber kipi, geniş zaman, gelecek zaman veya gereklilik kipi olabilir.
- Verilen parçada "olmaz" fiili dışında diğer cümlelerde çekimli fiiller bulunmaktadır.
- Parçada toplam yedi adet çekimli fiil bulunmaktadır.
- 45:17Kip Kayması Kavramı
- Fiilde kip, zaman veya anlam olarak tanımlanabilir ve kip kayması, bir cümlede kullanılan kipin aslında başka bir kipin yerine kullanılmasıdır.
- Kip kayması bir anlatım bozukluğu değil, bir sanat olarak düşünülebilir.
- Kip kayması örnekleri: "Yeni kaseti önümüzdeki ay çıkıyor" (şimdiki zaman yerine gelecek zaman), "Birinci Dünya Savaşı 1914'te başladı" (duyulan geçmiş zaman yerine görünen geçmiş zaman).
- 49:19Kip Kayması Örnekleri
- "İki ay sonra yeni kitabı çıkıyor" (şimdiki zaman yerine gelecek zaman), "Yarın seni ararım" (geniş zaman yerine gelecek zaman).
- "Nasrettin Hoca yatağına oturur yatağında bir süre düşünür" (duyulan geçmiş zaman yerine geniş zaman), "Gelecek hafta sana uğruyor" (şimdiki zaman yerine gelecek zaman).
- "Tatilini genellikle her zaman anlam veriyor" (geniş zaman yerine şimdiki zaman), "1984 yılında Konya'da dünyaya geldin" (duyulan geçmiş zaman yerine görünen geçmiş zaman).
- 52:31Ödev ve Tavsiyeler
- Öğrencilere etkinlik ve soru çözümü oynatma listesinden fiil çekimi ile ilgili soruları çözmeleri tavsiye edilmektedir.
- TYT Türkçe soru bankasından soruları çözerken, ek fiil videosundan sonra çözmeleri daha iyi olacaktır.
- Bir sonraki videoyu izleyip çözme taktiklerini öğrenmeleri önerilmektedir.
- 53:27"Diş Bilemek" Deyiminin Kökeni
- "Diş bilemek" deyimi, kötülük yapmak için fırsat beklemek ve hıncını göstermek anlamına gelir.
- Bu deyimin kökeni, Müslümanlarla Haçlılar arasındaki savaş sırasında bir hikayeden gelmektedir.
- Haçlı keşif takımı, Müslümanların dişlerini sürttüğünü ve abdest aldığını savaş hazırlığı olarak yorumlamış, bu nedenle "diş bilemek" deyimi ortaya çıkmıştır.
- 55:36Video Kapanışı
- Bir sonraki videoda basit çekim, ek fiil ve fiillerde yapı konuları ele alınacaktır.
- İzleyicilerden bir sonraki videoyu izledikten sonra soru çözmeleri istenmektedir.