Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan Türkçe dilbilgisi dersidir.
- Video, eylem çekimleri ve yapısı hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. İlk bölümde soru ekinin kullanımı, kesin geçmiş zaman, öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman, dilek koşul tipi, istek kipi, gereklilik kipi ve emir kipi soru çekimleri örneklerle açıklanmaktadır. İkinci bölümde ise yapım ekleri detaylı olarak incelenmekte, isimden fiil yapan ekler (er, de, s/s) ve fiilden fiil yapan ekler (r, il, in, e, t, dir) örneklerle anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca eylemlerin yapısına göre basit, türemiş ve birleşik eylemler olarak sınıflandırılması, türemiş eylemlerin nasıl oluştuğu ve ses uyumu kuralları da açıklanmaktadır.
- 00:02Soru Eki ve Özellikleri
- Soru eki "mı" veya "mi" olabilir ve kendisinden önceki eklerden sonra ayrı yazılır, sonraki ekler ise bitişik yazılır.
- Soru eki ses uyumuna göre değişebilir ve kalınlaşarak "mı" veya "mi" olabilir.
- Soru eki, olumlu eylem çekimlerinden sonra gelir ve olumsuzluk eki (mi) ile birlikte kullanılır.
- 00:27Kesin Geçmiş Zaman ve Soru Eki
- Kesin geçmiş zaman kipinde "di" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (mi) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 02:07Öğrenilen Geçmiş Zaman ve Soru Eki
- Öğrenilen geçmiş zaman kipinde "miş" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (miş) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 03:23Şimdiki Zaman ve Soru Eki
- Şimdiki zaman kipinde "yor" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (yor) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 04:13Gelecek Zaman ve Soru Eki
- Gelecek zaman kipinde "acak" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (acak) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 04:56Geniş Zaman ve Soru Eki
- Geniş zaman kipinde "ir" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (ir) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 05:40Dilek Koşul Kipi ve Soru Eki
- Dilek koşul kipinde "sem" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (sem) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 06:06İstek Kipi ve Soru Eki
- İstek kipinde "ayım" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (ayım) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 06:51Gereklilik Kipi ve Soru Eki
- Gereklilik kipinde "malı" eki soru yaparken "mı" veya "mi" olur ve ses uyumuna göre değişir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (malı) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 07:20Emir Kipi ve Soru Eki
- Emir kipinin sorusu sadece üçüncü tekil şahıs ve üçüncü çoğul şahıslarda yapılabilir.
- Olumsuz soruda önce olumsuzluk eki (masın) gelir, sonra soru eki (mı) gelir.
- Soru eki, kendisinden önceki eklerden ayrı yazılır, sonraki ekleri ise bitişik yazılır.
- 08:14Eylemlerin Yapısı
- Eylemler yapısı bakımından basit eylem, türemiş eylem ve birleşik eylem olmak üzere üç gruba ayrılır.
- Basit eylem hiçbir yapım eki almamış ve bir başka sözcükle birleşmemiş eylemdir (okumak, gelmek, almak, bilmek, durmak, sevmek, kalmak, gitmek, açmak, yemek, solmak, kesmek, kaçmak, düşmek).
- Eylemler çekim eki alabilir ancak bu ekler sözcüğün yapısını ve anlamını değiştirmez.
- 09:59Türemiş Eylemler
- Türemiş eylemler isim ya da eylem kökünden veya gövdesinden ekleri alarak eylem olan sözcüklere denir.
- Türemiş eylemler isimden fiil yapım ekleri (l, len, leş, l) veya fiilden fiil yapım ekleri ile oluşur.
- Örnekler: izlemek (iz+l), horlamak (hor+l), evlenmek (ev+len), paslanmak (pas+len), iyileşmek (iyi+leş), paylaşmak (pay+leş), düzelmek (düz+l), azalmak (az+l).
- 12:47İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri
- Er eki isimden fiil yapar ve ses uyumuna göre ağır olabilir (sarı → sararmak, mor → morarmak).
- De eki genellikle yansımalardan eylem yapar (gürül → gürülmek, fısıldamak → fısıldamak).
- S iki (bazen imc iki) eki hem isimden fiil (benim → sevmek, garip → garipsemek) hem de fiilden fiil (gülmek → gülümsemek) yapabilir.
- 14:45Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri
- R eki fiilden fiil yapar (içmek → içirmek, şaşmak → şaşırmak, uçmak → uçurmak).
- İl eki fiilden fiil yapar (yazmak → yazılmak, seçmek → seçilmek, bozmak → bozulmak).
- In eki fiilden fiil yapar (taşınmak → taşınmak, sevmek → sevinmek, görmek → görünmek).
- 17:02Diğer Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri
- T eki fiilden fiil yapar (taşımak → taşıtmak, uçurmak → uçurmak, uçurtmak → uçurtmak).
- Dir eki fiilden fiil yapar (bilmek → bildirmek, bulmak → buldurmak, yazmak → yazdırmak, gülmek → güldürmek).