Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Aker Hoca" olarak hitap edilen bir öğretmenin Furkan adlı öğrencisiyle birlikte sunduğu Türkçe dilbilgisi eğitim içeriğidir. Öğretmen, interaktif bir şekilde öğrencilere sorular sorarak dersi ilerletmektedir.
- Video, sözcük yapısı konusunun devamı niteliğinde olup, Türkçe dilbilgisindeki ekler üzerine odaklanmaktadır. İçerik, yapım ekleri (isimden isim, isimden fiil, fiilden isim, fiilden fiil) ve çekim ekleri (iyelik, çoğul, tamlama, hal, eşitlik, vasıta) olarak ikiye ayrılmaktadır. Ayrıca zaman ekleri (geniş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geçmiş zaman) ve dilek-şart kipleri (gereklilik, istek, şart, emir) detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ÖSYM'nin 2024 yılında eklerden soru sorduğu bilgisi paylaşılmakta ve bir sonraki derste isim çekim eklerine geçileceği belirtilmektedir. Öğretmen, yapım eklerini ezberlemek yerine sözcüğün kökünü bulup neyden neye dönüşüyorsa aynı şekilde yapım eki olduğunu anlatmaktadır.
- 00:08Sözcük Yapısı ve Ekler
- Sözcük yapısı konusunda birinci bölümde kökler anlatılmış, şimdi ekler konusuna geçilecek.
- ÖSYM sınavlarında sözcük yapısı konusundan eklerden soru gelebilir, özellikle belirtme hal eki 2024 lisansta ve TYT'de sorulmuş.
- Ekler iki ana kategoriye ayrılır: çekim ekleri ve yapım ekleri.
- 01:25Yapım Ekleri
- Yapım ekleri toplamda dört türdür: isimden isim, isimden fiil, fiilden isim ve fiilden fiil yapım ekleri.
- Yapım ekleri kelimeyi değiştirir, örneğin "giymek" fiili "giysi" ismine dönüşür.
- Çekim ekleri ise sözcüğü değiştirmez, başka bir kelimeye çevirmez.
- 03:25İsim Çekim Ekleri
- İsim çekim ekleri arasında iyelik ekleri, çoğul ekleri, tamlama eki, hal ekleri, eşitlik eki ve vasıta eki bulunur.
- İyelik ekleri aitlik ve sahiplik bildirir, örneğin "tişörtüm", "saatim", "saçım".
- Çoğul ekleri, tamlama eki, hal ekleri, eşitlik eki ve vasıta eki de isim çekim eklerinin alt kategorileridir.
- 05:17Fiil Çekim Ekleri
- Fiil çekim ekleri zaman (kip) ekleri ve şahıs ekleridir.
- Fiile zaman ve şahıs ekleri gelirken, geriye kalan ekler isme gider.
- 05:56Yapım Eklerini Bulma Yöntemi
- Yapım eklerini ezberlemek yerine, sözcüğün kökünü bulup neyden neye dönüşüyorsa aynı şekilde yapım eki olduğunu anlamak gerekir.
- Örnekler: "oynamak" (isimden fiil), "çizgi" (fiilden isim), "öksüz" (isimden isim), "yıkandı" (fiilden fiil).
- Diğer örnekler: "giysi" (isimden fiil), "soru" (fiilden isim), "askı" (fiilden isim), "kuzey" (isimden isim), "dövüştü" (fiilden fiil).
- 11:52Yapım Ekleri
- Yapım ekleri, bir sözcüğün köküne eklenerek yeni bir sözcük oluşturur.
- Bir sözcükte birden fazla yapım eki olabilir, örneğin "bilgi" sözcüğünde fiilden isim yapım eki ve isimden isim yapım eki vardır.
- Yapım eklerini doğru tanımlamak için aradaki eki görmezden gelip sona bağlamak yerine, sözcüğün kökünü bulup neyden neye dönüyorsa aynı şekilde yapım eki olduğunu anlamak gerekir.
- 17:53Fiil Çekim Ekleri
- Fiillere sadece zaman ve şahıs eki gelir, başka bir ek gelmez.
- Fiil çekim eklerinde "ler/lar" eki çoğul eki olarak değil, şahıs eki olarak değerlendirilir.
- Kelimenin isim mi fiil mi olduğuna bakmadan karar vermemek gerekir; fiile gelirse şahıs ekidir, isme gelirse çoğul ekidir.
- 24:46Zaman Ekleri
- Zaman ekleri ikiye ayrılır: haber kipleri (bildirme kipi) ve dilek şart kipleri (tasarlama kipi).
- Haber kipleri arasında geniş zaman, gelecek zaman, şimdiki zaman, di'li geçmiş zaman ve michli geçmiş zaman bulunur.
- Dilek şart kipleri arasında gereklilik kipi, istek kipi, şart kipi ve emir kipi yer alır.
- 26:03Türkçe Fiil Zamanları
- Geniş zamanda fiil eki "-ir/-ir" kullanılır: gelir, gider, yapar, alır.
- Gelecek zamanda fiil eki "-ecek/-acak" kullanılır: gelecek, gidecek, yapacak, sevecek.
- Şimdiki zamanda fiil eki "-yor/-yor" kullanılır: geliyor, gidiyor, yapıyor, seviyor.
- 26:38Geçmiş Zaman Çeşitleri
- Müfredatta resmi olarak olmayan "mak" eki şimdiki anlam kadar kullanılır: gelmekteyim, gitmekteyim.
- Geçmiş zaman eki "-di" bizzat tanık olunan geçmiş zamanı ifade eder.
- Geçmiş zaman eki "-mış/-muş" başkasından duyulan geçmiş zamanı ifade eder, kaba tabirle dedikodu yapan anlamına gelir.
- 27:55Gereklilik Kipi
- Gereklilik kipi "-meli/-malı" eki ile ifade edilir: almalı, gelmeli, gitmeli.
- Gereklilik kipi şart gibi kullanılır: gel artık, koynuna beni, günahın boynuna can karam.
- 28:25Emir Kipi
- Emir kipi "-e/-a" eki ile ifade edilir: gel, çek, yap, sev.
- Emir kipinin birinci tekil ve birinci çoğul çekimleri yoktur çünkü insan kendi kendine emir veremez.
- Fiillere gelen ekler zaman ekleridir ve şahıslara göre değişir: birinci şahıs "yapıyorum", ikinci şahıs "yapıyorsun", üçüncü şahıs "yapıyor".