Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersi anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, ek fiiller konusunu detaylı bir şekilde açıklamaktadır.
- Video, ek fiillerin tanımı ve özellikleriyle başlayıp, dört çeşidini (ek fiilin hikayesi/görülen geçmiş zamanı - idi, ek fiilin rivayeti/duyulan geçmiş zamanı - imiş, ek fiilin koşul ise ve geniş zaman bir) detaylı olarak inceliyor. Daha sonra ek fiillerin üç temel görevi ele alınıyor: isim soylu sözcükleri yüklem yapmak, basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak ve ek fiilin şartı olarak kullanılmaktadır.
- Videoda ek fiillerin cümlede kazandırdığı sekiz farklı anlamı örneklerle açıklanmaktadır: terkedilmiş alışkanlık, gerçekleşmemiş niyet, şart anlamı, gereklilik, olasılık, kesinlik, duyma anlamı ve küçümseme anlamı. Her bir anlam için çeşitli cümle örnekleri verilerek konu pekiştirilmektedir.
- 00:01Cümle ve Yüklem Kavramları
- Cümle, duygu, düşünce, olay, haber anlatmak için kurulan, anlamsal bütünlüğü olan yargı bildiren söz öbekleridir.
- Cümlelerin en temel unsuru yüklemdir; yüklem iş, oluş, hareket bildiren, haber veren ve cümleyi yargıya taşıyan ögedir.
- Cümleler ikiye ayrılır: fiil cümlesi ve isim cümlesi.
- 02:40Ek Fiil Kavramı
- Ek fiil, isim ya da isim soylu sözcükleri yüklem yapan veya basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapan ek halindeki imek fiildir.
- Ek fiiller hem ismi hem de fiille gelebilen çekim ekleridir, yapım eki değildir.
- Ek fiiller ayrı yazılabildiği gibi genelde bitişik yazılır ve dört çeşit ek fiil vardır: rivayet imiş, hikaye idi, koşul ise ve geniş zaman bir.
- 04:59Ek Fiilin Hikayesi (Görülen Geçmiş Zaman)
- Ek fiilin hikayesi (görülen geçmiş zaman) eki "idi"dir ve iki görevi vardır: isim ve isim soylu sözcükleri yüklem yapmak, basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak.
- Ek fiilin hikayesi olumlu cümlelerde "şişmandım", "şişman idin", "şişman idi" şeklinde, olumsuz cümlelerde "şişman değildim", "şişman değildin", "şişman değildi" şeklinde kullanılır.
- Ek fiilin hikayesi olumlu soru cümlelerinde "şişman mıydım", "şişman mıydın", "şişman mıydı" şeklinde, olumsuz soru cümlelerinde "şişman değil miydim", "şişman değil miydin", "şişman değil miydi" şeklinde kullanılır.
- 10:12Basit ve Birleşik Zamanlı Fiiller
- Basit zamanlı fiil, bir tane kip eki alan fiildir (örneğin "geliyoruz" - şimdiki zaman kipi).
- Birleşik zamanlı fiil, basit zamanlı fiilin üzerine ek fiil gelerek oluşur (örneğin "geliyorsunuz" - şimdiki zamanın hikayesi).
- Ek fiilin rivayeti (duyulan geçmiş zaman) eki "imiş"dir ve iki görevi vardır: isim ve isim soylu sözcükleri yüklem yapmak, basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak.
- 12:43Ek Fiilin Rivayeti
- Ek fiilin rivayeti olumlu çekimlerinde "im" ekiyle yapılır: ben güzelim, sen güzelim, o güzelim, biz güzeliz, siz güzelsiniz, onlar güzelmişler.
- Ek fiilin rivayeti olumsuz çekimlerinde "değil" olumsuzluk edatıyla yapılır: ben güzel değilmişim, sen güzel değilmişim, o güzel değilmişim, biz güzel değilmeyiz, siz güzel değilmeyiz, onlar güzel değilmeymişler.
- Ek fiilin rivayeti soru çekimlerinde "mi" soru edatıyla yapılır: ben güzel miymişim, sen güzel miymişsin, o güzel miymiş, biz güzel miymişiz, siz güzel miymişsiniz, onlar güzel miymişler.
- 15:14Ek Fiilin Rivayetinin Görevleri
- Ek fiilin rivayetinin ikinci görevi basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmaktır.
- Basit zamanlı fiil, fiilin üzerine bir tane "ki" gelirse oluşur (geliyorsun).
- Birleşik zamanlı fiil, basit zamanlı fiilin üzerine ek fiilin rivayeti geldiğinde oluşur (geliyor musun).
- 16:40Ek Fiilin Geniş Zamanı
- Ek fiilin geniş zamanı "dir" ekiyle yapılır ve isim ve isim soylu sözcükleri yüklem yapar.
- Ek fiilin geniş zamanı sadece tekil üçüncü şahısta ve çoğul üçüncü şahısta kullanılır, diğer çekimlerde kullanılmaz.
- Ek fiilin geniş zamanında şahıs ekleri ismin üzerine direkt gelir: ben erkeğim, sen erkeksin, o erkektir, biz erkeğiz, siz erkeksiniz, onlar erkektirler.
- 18:51Ek Fiilin Geniş Zamanının Özellikleri
- Ek fiilin geniş zamanında şahıs ekleri ile iyelik ekleri karıştırılmamalıdır.
- Ek fiilin geniş zamanı olumsuz çekimlerinde "değil" olumsuzluk edatıyla yapılır: ben erkek değilim, sen erkek değilsin, o erkek değildir.
- Ek fiilin geniş zamanı soru çekimlerinde "mi" soru edatıyla yapılır: ben erkek miyim, sen erkek misin, o erkek mi, biz erkek miyiz, siz erkek misiniz, onlar erkek midirler.
- 21:05Ek Fiilin Geniş Zamanının Kullanım Alanları
- Ek fiilin geniş zamanı basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmaz, ancak basit zamanlı fiilin üzerine gelerek cümleye çeşitli anlamlar katar.
- Ek fiilin geniş zamanı kesinlik anlamı katar: "dersimiz burada bitmiştir".
- Ek fiilin geniş zamanı olasılık anlamı katar: "herhalde ankara'ya varmışlardır".
- 22:38Ek Fiilin Şartı
- Ek fiilin şartı "ise" ekiyle yapılır ve isimlere, isim soylu sözcüklere ve basit zamanlı fiillerin üzerine gelebilir.
- Ek fiilin şartı isimleri yüklem yapmaz, sadece şart ve koşul anlamı katar.
- Ek fiilin şartı olumlu çekimlerinde "ise" ekiyle yapılır: ben çalışkansam, sen çalışkansan, o çalışkansa, biz çalışkansak, siz çalışkansanız, onlar çalışkansalar.
- Ek fiilin şartı olumsuz çekimlerinde "değil" olumsuzluk edatıyla yapılır: ben çalışkan değilsem, sen çalışkan değilsen, o çalışkan değilse, biz çalışkan değilsek, siz çalışkan değilseniz, onlar çalışkan değilseler.
- 25:15Ek Fiilin Şartı
- Ek fiilin şartı çekimli isimdir ancak yüklem değildir, sadece şart anlamı katar.
- Ek fiilin şartının ikinci görevi basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmaktır.
- Geniş zaman kipi üzerine ek fiilin şartı geldiğinde "geniş zamanın şartı" olarak adlandırılır.
- 26:57Ek Fiillerin Kazandırdığı Anlamlar
- Terk edilmiş alışkanlık: " Erdi ve yordu" şekliyle yapılır (eskiden beşte kalkardım).
- Gerçekleşmemiş niyet: "Ecekti bacaklı" şeklinde olur (dün size gelecektim).
- Şart anlamı: "Kazanırsa" veya "gelirse" şeklinde kullanılır (sınavı kazanırsa tatile çıkacakmış).
- 28:40Ek Fiillerin Diğer Anlamları
- Gereklilik anlamı: "Meli, malıydı" şeklinde oluşturulur (zamanında anlatmalıydı).
- Olasılık anlamı: "Muş" şeklinde olur (anlattıklarını belki anlamamıştır).
- Kesinlik anlamı: "Mu" şeklinde oluşturulur (bu konu burada bitmiştir).
- 30:13Ek Fiillerin Son Anlamları
- Başkasından duyulan duyma anlamı: "Ecekmiş" veya "yormuş" şekliyle yapılır (size yüksek not verecekmiş).
- Küçümseme anlamı: "Mış, muş" şeklinde yapılır (sınava çok iyi çalışmışmış).