Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi konularından ek bilgisini anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, ÖSYM'nin sevdiği ve affetmediği bir konu olduğunu belirterek dersi başlatmaktadır.
- Video, ek bilgisinin tanımı ile başlayıp, yapım ekleri ve çekim ekleri arasındaki farkları açıklamaktadır. Türkçe'nin sondan eklemeli bir dil olduğu, çekim eklerinin cümle kurmanın temel unsuru olduğu ve yapım eklerinin yeni sözcükler türetmeye yaradığı vurgulanmaktadır. Yapım eklerinin dört türü (isimden isim, isimden fiil, fiilden fiil, fiilden isim) detaylı olarak anlatılmakta ve çeşitli örneklerle açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca gövde kavramı, gövdeden türemiş sözcükler, yansıma köklerinden türetilen kelimeler ve sözcük türetilirken gerçekleşen ses olayları gibi konular da ele alınmaktadır. Öğretmen, konuyu pekiştirmek için uygulama videosu çekeceğini belirtmektedir.
- 00:10Ek Bilgisine Giriş
- Ek bilgisi, hem yapım eklerinden hem de çekim eklerinden soru sorabiliyor ve bu nedenle çok kıymetli bir konudur.
- Öğrenilen bilgilerden sonra mutlaka soru çözerek, kelimelerin eklerini ve köklerini doğru ayırarak uygulamaya başlanmalıdır.
- Ek, sözcüklerin cümledeki görevini belirtmeye yarayan veya yeni sözcükler türetmeye yarayan unsurlardır.
- 01:10Yapım ve Çekim Ekleri
- Çekim ekleri, sözcüklerin cümledeki görevini belirleyen ve cümle kurmak için gereken eklerdir.
- Yapım ekleri ise yeni sözcükler türetmeye yarayan eklerdir ve Türkçede genel itibariyle dört tane yapım ekimiz vardır.
- Türkçede ekler ikiye ayrılır: yapım ekleri ve çekim ekleri; yapım ekleri yeni kelimeler yaparken, çekim ekleri sözcüğün cümledeki görevini belirtir.
- 05:42Çekim Eklerinin Türleri
- Çekim ekleri esas itibariyle ikiye ayrılır: isme gelen çekim ekleri ve fiile gelen çekim ekleri.
- İse gelen çekim eklerinde hal-durum ekleri, çokluk eki, iyelik-aitlik eki, ilgi eki ve eşitlik eki bulunmaktadır.
- Fiile gelen çekim eklerinde ise kip ekleri (haber kipleri ve dilek kipleri), kişi ekleri ve ek eylem ekleri bulunmaktadır.
- 08:01Yapım Ekleri
- Yapım ekleri, eklendiği sözcüğün türünü ve anlamını değiştirerek yeni sözcükler türetmeye yarıyor.
- Yapım ekleri mutlaka anlamını değiştirmek zorunda olup, sözcüğün türünü her zaman değiştirmek zorunda değildir.
- Yapım eki eklenmiş sözcüğe "gövde" denir ve her yapım eki olan kelime gövde ve aynı zamanda yapısına göre türemiş sözcüktür.
- 11:14Gövde ve Gövdeden Türemiş Sözcük Kavramları
- Gövdeden türemiş sözcük, en az iki yapım eki alan sözcüktür.
- Gövde, bir yapım eki alan sözcüktür.
- Gövdeden türemiş sözcük, gövdeye bir tane daha yapım eki eklenerek oluşturulur.
- 12:08Gövde ve Gövdeden Türemiş Sözcük Örnekleri
- "Gözledim" kelimesi gövdedir çünkü "göz" kökünden "gözlemek" fiili türetilmiş, "gözledim" ise çekim eki ile tamamlanmıştır.
- "Doğruldu" kelimesi sadece gövdedir çünkü "doğru" kökünden "doğrulmak" fiili türetilmiş, ikinci bir yapım eki bulunmamaktadır.
- "Bilgiçlik" kelimesi gövdeden türemiştir çünkü "bilmek" kökünden "bilgiç" ismi türetilmiş, ardından "bilgiçlik" ismi daha sonra "lik" yapım ekini almıştır.
- 16:19Yapım Ekleri
- Türkçe'de dört tür yapım eki vardır: isimden isim yapar, isimden fiil yapar, fiilden fiil yapar ve fiilden isim yapar.
- Yapım ekleri sözcüğün türünü veya anlamını değiştirir.
- Sözcüğün türünü değiştiren yapım ekleri, isimden fiil yapım ekleri ve fiilden isim yapım ekleridir.
- 17:32Isimden Isim Yapım Ekleri
- "Benek", "benden" ünlem ekli isimden türemiştir.
- "Günden güney", "kuzdan kuzey" gibi kelimeler isimden isim yapım ekleridir.
- "Oyuncak", "adacık", "arsız", "bencil" gibi kelimeler isimden isim yapım ekleridir.
- 19:07Yansıma Köklerden Türetilen Sözcükler
- Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle oluşan "hav", "miyav", "pat", "cız", "çıt", "şırr" gibi kelimeler yansıma köklerdir.
- "Çattan çatırtı", "kütürtü" gibi kelimeler yansıma köklerden türemiş isimlerdir.
- "Çattan çatlamak" gibi kelimeler yansıma köklerden türemiş fiillerdir.
- 20:41Isimden Fiil Yapım Ekleri
- "Boş", "az", "yer", "baş" gibi isimlerden "boşamak", "azalmak", "yermek", "başlamak" gibi fiiller türetilmiştir.
- "Çıttan çıtır" ismi, "çıtırdanmak" fiili olarak türetilmiştir.
- "Ağarmak" fiili, "aktan" kökünden türetilirken kökte yumuşama ses olayı gerçekleşmiştir.
- 22:02Isimden Fiil Yapım Ekleri
- "Acıktık" kelimesinin kökü "aç" olup, "açtan çıkmak" fiili "acımak" şeklinde dönüşüm geçişi gösterir.
- "Kederlenmiş" kelimesinin kökü "keder" olup, "kederlenmek" fiili olarak kullanılır.
- "Garip" isim köküne "-semek" eki getirilerek "garipsemek" fiili yapılır.
- 23:29Fiilden Isim Yapım Ekleri
- "Kısaymış" kelimesinin kökü "kısmak" olup, "kısa" ismi olarak fiilden isim yapım eki kullanılmıştır.
- "Giyecekler" kelimesinin kökü "giymek" olup, "-ecek" eki ile fiilden isim yapım eki kullanılmıştır.
- Fiilden isim yapım eklerinin cümledeki anlamdan çıkarılması önemlidir, örneğin "kısaymış" ve "giyecekler" gibi kelimelerde.
- 24:46Fiilden Isim Yapım Ekleri Örnekleri
- "Durağan" kelimesi "durmaktan", "süren" kelimesi "sürmekten" türemiştir.
- "Küsen" kelimesi Ege Bölgesi'nde "çelik" anlamında kullanılmaktadır.
- "Sevecen" kelimesi "sevmekten", "yatalak" kelimesi "yatmaktan", "çökelek" kelimesi "çökmekten" türemiştir.
- 26:28Fiilden Isim Yapım Ekleri ve Fiilimsi Ekler
- "Basamak" kelimesinin kökü "basmaktan", "deney" kelimesinin kökü "denemekten" gelir.
- "Dolambaç" kelimesinin kökü "dolamaktan", "bilge" kelimesinin kökü "bilmekten", "bitki" kelimesinin kökü "bitten" gelir.
- "Alıntı" kelimesinin kökü "almaktan", "kazı" kelimesinin kökü "kazmaktan" gelir.
- 27:22Fiilimsi Ekler
- Sıfat-fiil ekleri (mak, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış, mış