Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin tahtada çeşitli cümle örneklerini analiz ettiği Türkçe dilbilgisi eğitim içeriğidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek cümle yapılarını ve türlerini detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Videoda cümlenin dört temel yapısı (basit yapılı cümleler, birleşik yapılı cümleler, sıralı cümleler ve bağlı cümleler) ve bunların alt türleri (sıralı cümlelerin bağımlı ve bağımsız türleri, kili bileşik cümleler, girişik birleşik cümleler) ele alınmaktadır. Öğretmen, her bir cümle türünün özelliklerini örneklerle göstererek, yüklem sayısı, bağlaç kullanımı ve öge ortaklığı gibi konuları açıklamaktadır.
- Ayrıca videoda tek yüklemli cümleler, iki yüklemli cümleler, özne bilgisi ve tümleç türleri gibi konular da incelenmektedir. KPSS sınavlarında sıkça çıkan cümle yapısı ve türü sorularının nasıl çözüleceği de vurgulanmaktadır.
- Cümlenin Türleri ve Yapısı
- Cümlelerin türleri ve yapısı üzerine çalışma devam ediyor, cümlelerin ögeleri bulunup analiz ediliyor.
- Cümleler yapı olarak dört gruba ayrılır: basit yapılı cümleler, bileşik cümleler, sıralı cümleler ve bağlı cümleler.
- Basit cümlelerde bir tane yüklem olur, eylemsi, SSA şart kipi, iç cümle veya iki yükleme bağlayan "ki" bağlacı bulunmaz.
- 00:58Bileşik Cümleler
- Bileşik cümlelerde bir tane yüklem olur ve içinde fiilimsi varsa bileşik cümle, iç cümle varsa iç içe bileşik cümle, SSA şart kipi varsa şartlı bileşik cümle olarak adlandırılır.
- İki tane yükleme olan cümlelerde arada virgül veya noktalı virgül kullanılmışsa sıralı cümle, iki yüklem birbirine bağlaçla bağlanmışsa bağlı cümle olarak adlandırılır.
- 01:34Kili Bileşik Cümle Örneği
- "Bu olaydan sonra anladım ki biz seninle anlaşamayız" cümlesinde "anladım" ve "anlaşamayız" iki yüklem olduğu için kili bileşik cümledir.
- Kili bileşik cümlede iki yüklem "ki" bağlacıyla bağlanır ve bu tür cümlelere aynı zamanda ilgi cümlesi de denir.
- 04:39Girişik Birleşik Cümle Örneği
- "Sen ki bu burçlara bayrak olacak kumaştansın" cümlesinde "bu burçlara bayrak olacak kumaştansın" bir sıfat tamlaması olduğu için komple yüklemdir.
- Bu cümlede tek yüklem olsa da yüklem grubunun içerisinde "olacak" eylemsi olduğu için girişik birleşik cümledir.
- 06:52Sıralı Cümle Örneği
- "Gemiden inince rıhtımda durdu, karşısında inanılmaz bir manzara vardı" cümlesinde iki yüklem olduğu için sıralı cümledir.
- Sıralı cümleler ikiye ayrılır: bağımlı sıralı ve bağımsız sıralı.
- Bağımsız sıralı cümlede ögelerin hiçbiri ortak değildir, örneğin "durdu" ve "vardı" cümlelerinde ortak öge bulunmaz.
- 10:45Sıralı Cümleler
- Sıralı cümlelerde en az iki yüklem bulunur ve arada virgül veya noktalı virgül kullanılır.
- Bağımlı sıralı cümlelerde ögelerden herhangi biri ortak kullanılır, örneğin "Gençler bu süreçte yaşlılara yardım etmeli, ivedilikle sahip çıkmalıdır" cümlesinde özne ve zarf tümleci ortak kullanılmıştır.
- Bağımsız sıralı cümlelerde ögelerden herhangi biri ortak kullanılmaz.
- 14:02Kili Bileşik Cümleler
- İki yüklemli cümlelerde arada bağlaç kullanılırsa kili bileşik cümle olur.
- "Salgın sanıldığından çok hızlı ilerliyor, ülkenin sağlık sistemi iflas ediyor" cümlesinde iki yüklem var ve "ki" bağlacı ile bağlandığı için kili bileşik cümledir.
- Kili bileşik cümlelerde ögelerden herhangi biri ortak kullanılabilir.
- 16:29Bağlı Cümleler
- İki yüklemli cümlelerde arada bağlaç kullanılırsa bağlı cümle olur.
- "O yıllarda hem üniversitede okuyor hem de yarı zamanlı bir işte çalışıyordu" cümlesinde "hem... hem de" bağlacı ile bağlandığı için bağlı cümledir.
- Bağlı cümlelerde ögelerden herhangi biri ortak kullanılabilir, örneğin "okuyordu" ve "çalışıyordu" yüklemlerinin öznesi ve zarf tümleci ortak kullanılmıştır.
- 19:55Girişik Birleşik Cümleler
- Tek yüklemli cümlelerde içinde fiilimsi varsa girişik birleşik cümle olur.
- "Her yazar farklı bakar gezip gördüğü yerlere" cümlesinde tek yüklem var ve "gezip gördüğü" ifadesi fiilimsi olduğu için girişik birleşik cümledir.
- Cümlenin yapısını belirlerken önce yüklem sayısını, sonra bağlaç veya noktalama işareti olup olmadığını kontrol etmek gerekir.
- 22:48İki Yüklemli Cümleler
- İki yüklemli cümlelerde arada bağlaç kullanıldığında bağlı cümle oluşur.
- İki yüklemli cümlelerde arada virgül veya noktalı virgül varsa sıralı cümle, arada "ki" bağlacı varsa kili birleşik cümle olur.
- İki yüklemli cümlelerde arada "ki" dışında herhangi bir bağlaç varsa bağlı cümle olarak adlandırılır.
- 24:07Cümle Ögeleri ve Örnek
- Cümlenin ögeleri incelenirken önce yüklem bulunur, sonra özne, dolaylı tümleç, zarf tümleç gibi ögeler tespit edilir.
- Örnek cümlede "İstanbul daha önceki kitaplarımda yoğun olarak yer alıyordu" ve "İstanbul ilk kez bu kitabımda okurun karşısına başlı başına bir kahraman olarak çıktı" iki yüklemli cümlelerdir.
- İkinci cümlede "okurun karşısına" ve "bu kitabımda" dolaylı tümleç, "ilk kez" zarf tümleç, "başlı başına bir kahraman olarak" zarf tümleç olarak ayrılır.
- 26:26Cümle Türleri Hakkında Özet
- Cümlenin yapısında dikkat edilmesi gereken en önemli şey yüklem sayısıdır.
- Tek yüklemli cümlelerde eylemsi varsa giriş bileşik cümle, SSA varsa şartlı bileşik cümle, başkasının cümlesini içinde aktarmışsa iç cümle, iç içe bileşik cümle, eylemsi SSA ilk cümle yoksa basit cümle olur.
- İki yüklemli cümlelerde arada virgül veya noktalı virgül varsa sıralı cümle, "ki" dışında herhangi bir bağlaç kullanılmışsa bağlı cümle, "ki" bağlacı kullanılmışsa kili birleşik cümle olur.