Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir veya daha fazla öğretmenin Türkçe dilbilgisi konusunu anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmenler, cümlenin temel öğeleri konusunu iki video halinde öğrencilere aktaracaklarını belirtiyorlar.
- Videoda cümlenin temel öğeleri olan özne ve yüklem detaylı olarak ele alınmaktadır. İlk olarak cümlenin tanımı hatırlatılıyor, ardından yüklem kavramı fiil ve isim cümlelerinde açıklanıyor. Daha sonra sözcük grupları, ikilemeler, deyimler ve tamlamalar gibi yapıların bölünmemesi gerektiği örneklerle anlatılıyor. Son olarak özne türleri (açık özne, gizli özne ve sözde özne) örneklerle açıklanıyor.
- Video, cümlenin öğelerinin doğru ayrıştırılması konusunda önemli bilgiler sunmakta ve örnek sorularla konunun uygulamalı olarak gösterilmesiyle sona ermektedir. Bu video, cümlenin öğeleri konusunun birinci bölümünü tamamlamakta ve bir sonraki videoda devam edeceğini belirtmektedir.
- Cümlenin Öğeleri Hakkında Giriş
- Cümlenin öğeleri konusu iki video halinde anlatılacak, ilk videoda temel öğeler olan özne ve yüklem ele alınacak.
- Cümle, bir duyguyu, düşünceyi, isteği veya tasarıyı anlatmak için tek kelimeden oluşabilen veya bir araya getirilen söz/gruplardır.
- Cümleyi cümle yapan şey yargı bildirmesidir, yani bir cümleye anlamı veren ve tamamlanmış bir düşünce ifade eden bir yapı olması gerekir.
- 01:23Temel Öğeler
- Temel öğeler cümlede varlığı zorunlu olan öğelerdir, olmazsa cümle oluşmaz.
- Örnek cümlede "öğrenciler sırayla sınıflara girdiler" ifadesinde "girdiler" (yüklem) kaldırılamaz, aksi halde cümle tamamlanmaz.
- Yüklem, cümlede iş, hareket, oluş belirten veya yargı bildiren kelime/kelime gruplarıdır.
- 02:38Yüklem Türleri
- Yüklem, isim, hareket, oluş bildiren bir fiil (çekimli fiil) veya yargı bildiren bir isim/kelime topluluğu olabilir.
- Fiil cümlelerinde çekim eki almış fiiller yüklem olur, isim cümlelerinde ise ek fiil almış isimler, isim soylu sözcükler (sıfat, zarf, zamir) veya başka bir sözcük/grup yüklem olur.
- "Törendeki şiir okuma performansını herkes beğendi" cümlesinde "beğendi" çekimli fiil olduğu için fiil cümlesidir.
- "En güzel hediye kitaptır" cümlesinde "kitap" isim olduğu için isim cümlesidir.
- "Küçük kardeşi hastaymış" cümlesinde "hastaymış" isimden fiil yapan yapım eki ile yüklem haline gelmiştir.
- 07:05Cümle Ögelerinde Öbekler
- Cümle ögelerine ayrılırken sözcük grupları, ikilemeler, deyimler, tamlamalar (öbekler) asla bölünemez.
- "Evin duvarı" gibi belirtili isim tamlamaları, "önemli bir konu" gibi sıfat tamlamaları ve "kabul etmek" gibi birleşik fiiller öbeklerdir ve bölünemez.
- "Gözden düşmek" gibi deyimler ve "kırmızı kırmızı" gibi ikilemeler öbeklerdir ve bölünemez, ayrıca ikilemeyi oluşturan kelimelerin arasına noktalama işareti getirilemez.
- 10:57Özne
- Özne, bir cümlenin olmazsa olmaz ikinci temel ögesidir ve yüklemde bildirilen eylemi gerçekleştiren öğedir.
- Özneyi bulmak için yüklemden sonra "kim" veya "ne" soruları sorulmalıdır.
- Tüm sorular sadece yükleme sorulmalıdır, başka bir ögeye soru sorulursa yanlış cevaba gidilebilir.
- 12:10Cümledeki Özne ve Yüklem
- Cümledeki özne, eylemi gerçekleştiren kişiyi belirtir ve "kim" sorusuna cevap verir.
- Yüklem, cümledeki eylemi belirten fiil parçasıdır.
- Özne ve yüklem, cümlede temel öğelerdir ve birbirlerine bağlıdır.
- 12:58Özne Türleri
- Açık özne: Cümlede açıkça yazılan ve eylemi gerçekleştiren kişiyi beliren öznedir.
- Gizli özne: Cümlede açıkça yazılmayan ancak yüklemdeki şahıs ekinden anlaşılan öznedir.
- Sözde özne: Eylemin başkası tarafından gerçekleştirildiğini bildiren cümlelerde bulunan, eylemi gerçekleştiren kişinin bilinmediği öznedir.
- 15:03Sözde Özne Örnekleri
- "Ayakkabım dün futbol oynarken yırtıldı" cümlesinde, yırtılan ayakkabı sözde öznedir çünkü yırtan kişi belirtilmemiştir.
- "Misafirler içeriye alındı" cümlesinde, alındılar misafirler sözde öznedir çünkü alan kişi belirtilmemiştir.
- Sözde özne genellikle edilgen çatılı (pasif) cümlelerde bulunur.
- 17:01Sözcük Grupları ve Özne
- Sözcük grupları, söz öbekleri ve tamlamalar bölünemez bir bütün olarak özne olarak kullanılabilir.
- "Siyah ceket sana çok yakışıyor" cümlesinde, "siyah ceket" bir sıfat tamlaması olup öznedir.
- "Manzaranın güzelliği hepimizi etkilemişti" cümlesinde, "manzaranın güzelliği" bir isim tamlaması olup öznedir.
- 19:42Örnek Soru Çözümü
- "Aşağıdaki cümlelerin hangisi sadece özne ve yüklemden oluşmuştur?" sorusunda doğru cevap "sınıfın en sessiz öğrencisi olan Ali herkes tarafından sevilen bir insandır" cümlesidir.
- Cümlenin uzun veya kısa olması önemli değildir, önemli olan cümledeki öğelerin sayısını doğru ayırmaktır.
- 22:42Sözde Özne Sorusu Çözümü
- Soruda "aşağıdaki cümlelerin hangisinin öznesi sözde öznedir?" sorusu sorulmaktadır.
- Sözde özne, edilgen özne olarak da bilinir ve eylemi gerçekleştirmeyen, eylemden etkilenen öznedir.
- A şıkkı "evi sattı" cümlesinde gizli özne var ve bu özne eylemi gerçekleştirir, sözde özne yoktur.
- B şıkkı "evi boyadı" cümlesinde de gizli özne eylemi gerçekleştirir, sözde özne değildir.
- C şıkkı "evi yıkıldı" cümlesinde ev öznesi yıkma eylemini gerçekleştirmeyip, eylemden etkilenir, bu da sözde öznedir.
- D şıkkı "evi gördü" cümlesinde gizli özne eylemi gerçekleştirir, sözde özne değildir.
- Doğru cevap C şıkkıdır.
- 24:16Video Kapanışı
- Bu bölümde cümlenin öğelerinin birinci videosu tamamlanmıştır.
- Bu bölümde özne ve yüklemden, cümlenin en temel öğelerinden bahsedilmiştir.
- İzleyicilerden bir sonraki videoyu kaçırmamaları istenmektedir.