Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Ayşe ve Recep adlı öğrencilerle birlikte Türkçe dilbilgisi dersi verdiği eğitim içeriğidir. Öğretmen, TRT'de röportajlar izlediğini ve Zeki Müren edasıyla konuştuğunu belirterek dersi başlatmaktadır.
- Videoda cümlenin öğeleri konusu detaylı olarak işlenmektedir. Öncelikle cümlenin beş temel öğesi (özne, yüklem, nesne, dolaylı tümleç/yer tamlayıcısı ve zarf tümleci/zarf tamlayıcısı) tanıtılmakta, ardından özellikle yüklem ve özne kavramları örneklerle açıklanmaktadır. Öğretmen, yüklemin özellikleri, öznenin türleri (gerçek, gizli ve sözde özne) ve bunların nasıl tespit edileceği konularını ele almaktadır.
- Video, sınavlarda karşılaşılabilecek soru tiplerini içermekte ve bir sonraki derste nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleç konularının işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:25Dersin Konusu ve Türkçe Dil Hakkında Bilgiler
- Bugünkü dersin konusu cümlenin öğeleridir.
- Önceki derste fiilimsi konusu detaylı bir şekilde işlenmiştir.
- Türkçe yazıldığı gibi okunan ve konuşulan bir dil değildir; konuşma dilimiz ve yazı dilimiz farklıdır.
- 01:56Cümlenin Ögeleri Hakkında Genel Bilgi
- Cümlenin öğeleri konusu herkesin aklında üç-beş şey biliyor olsa da tam olarak neyin ne olduğuyla ilgili kesin bilgiye sahip olmayan bir konudur.
- Cümlenin beş tane ögesi vardır ve öge kelime demek değil, unsur veya parça anlamına gelir.
- Bir cümledeki öge iki-üç kelimeden de beş-altı kelimeden de oluşabilir.
- 02:51Cümlenin Ögeleri
- Cümlenin temel ögeleri yüklem ve öznedir.
- Yüklem, cümleyi taşıyan ana unsur olup, yargıyı tek başına yükleyebilen sözcüktür.
- Cümlenin yardımcı ögeleri nesne, dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) ve zarf tümleci (zarf tamlayıcısı) olarak adlandırılır.
- 04:45Yüklem Tanımı ve Özellikleri
- Yüklem, kip ve kişi eki almış çekimli fiillerdir.
- Çekimli fiiller tek başına cümle oluşturabilir ve yüklem olabilir.
- Dolaylı tümleç, yer tamlayıcısı olarak da adlandırılır ve testlerde bu ifade kullanılır.
- 08:01Yüklem Olabilen Diğer Sözcükler
- Ek eylemleri (demiştir, demek, dememiş, demecek) almış isimler de yüklem olabilir.
- Özel isimlerin yapım eklerinden birini aldığında kesme işareti kullanılmaz.
- Isim tamlamaları ve sıfat tamlamaları da ek eylemleri alarak yüklem olabilirler.
- 11:55Yüklem Kavramı ve Özellikleri
- Yüklem, bir cümleyi tamamlayan ve cümlenin anlamı üzerinde yargı taşıyan çekimli fiildir.
- Tamlamalar (isim tamlamaları ve sıfat tamlamaları) ek eylemlerinden birini alarak yüklem haline gelebilirler.
- Deyimler, cümlenin yüklemi olabilirler ve deyimlerin çoğu mecaz anlamlıdır.
- 15:02Yüklemle İlgili Uyarılar
- "Etmek" ve "olmak" sözcükleri tek başına yüklem olamaz, başka bir fiil ile birleşerek yardımcı fiil olarak kullanılır.
- "Değil" sözcüğü bir olumsuzluk edatıdır ve tek başına yüklem olamaz.
- Yüklemi bulmak için "kim" veya "ne" soruları sorulur.
- 17:24Özne Kavramı
- Özne, cümlede yüklemde belirtilen işin gerçekleştiricisidir ve insan, canlı, soyut veya somut bir kavram olabilir.
- Özneyi bulmak için yüklemi "kim" veya "ne" soruları sorularak belirlenir.
- Özne, gerçek özne (yapılan işi bizzat kendisi gerçekleştiren), sözde özne (yapılan işten etkilenen) veya gizli özne (cümlede belirtilmeyip yüklemden anlaşılan) olabilir.
- 21:31Özne ve Yüklem Kavramları
- "Recep başkan seçildi" cümlesinde "seçildi" yüklem, "Recep" öznedir ve Recep bir iş yapmadan bir işten etkilendi.
- "Herkes dışarı çıkarıldı" cümlesinde "herkes" sözde öznedir çünkü bir iş yapmadan çıkarılma işinden etkilendi.
- Özne, kim ve ne sorusuna cevap veren her sözcük veya sözcük grubudur, gerçek özne, sözde özne veya sözlü özne olabilir.
- 22:26Özne Örnekleri
- "Bahçe kurumuş yapraklarla dolu" cümlesinde "dolu" ifadesinin sonunda gizli bir "dur" eki vardır ve "bahçe" öznedir.
- "Söylediğim sözler yanlış anlaşıldı" cümlesinde "anlaşıldı" yüklem, "söylediğim sözler" öznedir.
- "Tahtadan çıkan gıcırtılı tuhaf ses rahatsız etti" cümlesinde "tahtadan çıkan gıcırtılı tuhaf ses" komple öznedir.
- 24:00Gizli Özne ve Sorular
- "Bugün çok düşüncelisin" cümlesinde "sen" ifadesi gizli öznedir çünkü cümlemde açıkça yazmamıştır.
- "O her zaman böyle güler yüzlüdür" cümlesinde "o" öznedir ve "güler yüzlü" sıfat- fiil ekleridir.
- Sıfat- fiil ekleri birinci sözcükte ise ayrı yazılır.
- 24:48Soru Çözümü
- "Şirketimizin avukatı dosyaları müdürün masasına bıraktı" cümlesinde "bıraktı" yüklem, "şirketimizin avukatı" öznedir.
- "Makale geçen hafta tirajı yüksek bir dergide yayımlandı" cümlesinde "yayımlandı" yüklem, "makale" öznedir.
- "Bendim gecenin bir vakti size evin kapılarını açar" cümlesinde "bendim" yüklemidir, bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.
- 26:36Metin Analizi
- "Anadolu çocukları için kütüphane, okul kadar mühim bir saadet ülkesidir" cümlesinde "ülkesidir" yüklemidir.
- "Günlük hayatları dar olanlar orada genişliği hissederler" cümlesinde "hissederler" yüklemidir.
- "Kütüphaneler ruhların kendilerini en hür hissettikleri yerlerdir" cümlesinde "yerlerdir" yüklemidir, ancak "ruhların kendilerini en hür hissettikleri yer" sıfat olarak bir bütündür.