Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin tahtada notlar alarak Türkçe dil bilgisi konularından cümle türlerini anlattığı eğitim içeriğidir.
- Videoda cümle türleri dört ana başlık altında incelenmektedir: anlamlarına göre (olumlu ve olumsuz cümleler), yüklemin türüne göre (fiil ve isim cümleleri), yüklemin yerine göre (kurallı ve devrik cümleler, eksiltili cümleler) ve yapısına göre (basit cümle, birleşik cümle, sıralı cümle, bağlı cümle). Her bir cümle türü için tanımlar yapıldıktan sonra örnekler verilmiş ve cümlelerin ögeleri incelenmiştir.
- Video, dilbilgisi konularının sonuna yaklaşıldığını belirterek, bir sonraki derste ses bilgisi, yazım kuralları, noktalama işaretleri ve anlatım bozukluğu konularının işleneceğini duyurarak sona ermektedir.
- 00:10Cümle Türleri
- Dil bilgisi konularından cümle türleri, dört ana başlık altında incelenir: anlamlarına göre, yüklemin türüne göre, yüklemin yerine göre ve yapısına göre cümleler.
- İlk üç başlık eski konularda değinilen konulardır, sonuncusu yapısına göre cümleler ilk kez görülecek kısımdır.
- 00:42Anlamlarına Göre Cümleler
- Anlamlarına göre cümleler olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayrılır; olumlu cümlede eylem veya durum gerçekleşmiş veya gerçekleşecek, olumsuz cümlede ise gerçekleşmemiş veya gerçekleşmeyecek bir durumdan bahsedilir.
- Biçimce olumlu ve olumsuz cümleler de vardır; olumsuzluk bildiren ekler ve sözcükler varsa cümle biçimce olumsuzdur, yoksa biçimce olumludur.
- Örnekler: "Depremde çok sayıda ev yıkıldı" (anlamca ve biçimce olumlu), "Depremde hasar gören ev olmadı" (anlamca ve biçimce olumsuz), "Sanki o beni anlıyor" (anlamca olumlu, biçimce olumsuz).
- 03:05Yüklemin Türüne Göre Cümleler
- Yüklemin türüne göre cümleler fiil cümlesi ve isim cümlesi olarak ikiye ayrılır.
- Fiil cümlesinde yüklem çekimli eylemdir; örneğin "Günlerdir onun aramasını bekliyorum" (eylem cümlesi), "Bu davranışım beni mutlu etti" (eylem cümlesi).
- Isim cümlesinde yüklem ad ya da aksoylu bir sözcüktür; örneğin "Evde hiç gereksiz eşya yoktu" (isim cümlesi), "Sokaktan duyulan ses annemin sesiydi" (isim cümlesi).
- Eş sesli sözcükler cümlede kullanıldığı anlama göre isim ya da fiil cümlesi olarak değerlendirilir; örneğin "Evde her şey vardı" (isim cümlesi), "Koşa koşa eve vardı" (fiil cümlesi).
- 06:46Cümle Türleri
- Cümleler yüklemin yerine göre kurallı (düz) ve devrik cümle olmak üzere ikiye ayrılır.
- Kurallı cümlede yüklem sonda yer alır ve cümle oluşturma sorularında "kurallı" olarak belirtilir.
- Devrik cümlede yüklem ortada veya başta yer alır.
- 08:00Eksiltili Cümleler
- Yüklemi olmayan ama varmış gibi algılanan cümlelere eksiltili cümle denir.
- Eksiltili cümlelerin sonuna üç nokta konulur çünkü tamamlanmamış cümlelerdir.
- Örnekler: "Bana bir çay getir ver", "Herkeste gergin bir bekleyiş vardı", "Nereye gidiyorsun".
- 09:06Yapısına Göre Cümleler
- Yapısına göre cümleler dörde ayrılır: basit cümle, birleşik cümle, sıralı cümle ve bağlı cümle.
- Basit cümle tek yargı içeren, içinde yükleminden başka yargı bildiren sözcük bulunmayan cümledir.
- Birleşik cümlede birden fazla yargı olur ve bunlardan en çok karşımıza çıkacak olanı girişik birleşik cümledir.
- 10:28Girişik Birleşik Cümleler
- Girişik birleşik cümle, yüklemin dışında cümlede en az bir tane eylemsi bulunan cümledir.
- Bir cümlede kaç tane eylemsi varsa o kadar yargı ve yan cümlecik vardır.
- Örnek: "Üzerine şimdiye kadar birçok yorum yapılan eser hala farklı şekillerde yorumlanmaya devam ediyor" (iki eylemsi: yorumlanmaya ve devam ediyor).
- 12:47Cümle Türleri
- Basit cümle, yüklem dışında başka bir eylemsi olmayan cümledir.
- Koşullu birleşik cümlede yüklemin dışında koşul bildiren bir yargı (yan cümle) bulunur.
- İç içe birleşik cümlede iki cümle iç içe geçer ve içteki cümle büyük cümlenin bir ögesidir.
- 15:23Diğer Cümle Türleri
- Kili birleşik cümlede iki cümlenin arasına "ki" bağlacı girer.
- Sıralı cümle, en az iki cümlenin virgül veya noktalı virgülle sıralanmasıdır.
- Bağımlı sıralı cümlede iki cümlenin arasında ortak bir öge vardır, bağımsız sıralı cümlede ise yoktur.
- 18:47Bağlı Cümle ve Örnekler
- Bağlı cümlede iki cümle sıralanır ve arasına virgül veya noktalı virgül yerine bir bağlaç girer.
- Cümleler anlamına göre, yükleminin türüne göre, yükleminin yerine göre ve yapısına göre incelenebilir.
- Örnek cümlelerle cümle türleri gösterilmiştir: olumlu/olumsuz, isim/fiil cümlesi, kurallı/bağımsız/girişik birleşik cümle.
- 25:30Sıralı Cümleler
- Sıralı cümleler, virgülle sıralanmış en az iki cümleden oluşur.
- Sıralı cümlelerde her iki cümlede de eylem gerçekleşir ve olumlu biçimde olumsuzluk bildiren bir yargı yoktur.
- Sıralı cümlelerde yüklem sonda kurallı cümle yapısı vardır.
- 26:22Girişik Birleşik Cümleler
- Virgül ögelerin arasına girebilir, ancak sıralı cümle olabilmesi için en az iki bitmiş cümle olması gerekir.
- Girişik birleşik cümlelerde yüklemin dışında başka bir yargı bildiren eylemler vardır.
- Girişik birleşik cümlelerde yüklemin dışında eylemsizler olduğu için bu tür cümleler bu şekilde adlandırılır.
- 28:26Dilbilgisi Konularının Sonu
- Cümle türleri konusu tamamlanmıştır.
- Bir sonraki derste ses bilgisine geçilecek, ardından yazım kuralları, noktalama işaretleri ve anlatım bozukluğu konuları ele alınacaktır.