Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi konularından cümle türlerini anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, cümle türlerini yüklemin yerine göre (düz ve devrik cümleler), yapısına göre (basit, birleşik, sıralı ve bağlı cümleler) ve anlamına göre (olumlu, olumsuz, soru, koşul, ünlem, emir ve istek cümleleri) sınıflandırarak ele almaktadır. Ayrıca bağlaçların görevleri ve cümle tahlilleri de örneklerle açıklanmaktadır.
- Öğretmen, konuları örnek sorular üzerinden pekiştirmekte ve sınav hazırlığı yapan öğrenciler için faydalı bir kaynak niteliğindedir. Video, bir sonraki derste görüşmek üzere sona ermektedir.
- 00:07Cümle Türleri Giriş
- Cümle türleri, cümlede anlam ve yapısı hakkında eğlenceli bir konudur.
- Cümleler yüklemin yerine göre kurallı (düz) ve devrik (kuralsız) olarak ikiye ayrılır.
- Kurallı cümlede yüklem cümlenin en sonunda yer alırken, devrik cümlede yüklem ortada veya başında yer alır.
- 02:13Eksiltili Cümle
- Eksiltili cümlede yüklem yoktur ve yargıya bağlanmamıştır.
- Eksiltili cümlelerin sonunda genellikle üç nokta bulunur.
- Eksiltili cümlelerde anlamı kuvvetlendirmek için cümleyi kuran kişi cümlenin tamamlanmasını okuyucuya bırakır.
- 03:20Yüklemin Türüne Göre Cümle Türleri
- Çekimli eylemle oluşturulan yüklem fiil cümlesi veya eylem cümlesidir.
- Fiil cümlesi, fiil köklü bir sözcüğün kip ve kişi ekleri almış olmasıyla oluşur.
- Ek eylem almış isim veya isim soylu sözcüklerin yüklem haline gelmesiyle oluşan cümlelere ad cümlesi veya isim cümlesi denir.
- 05:05Anlamlarına Göre Cümle Türleri
- Olumlu cümle, yargı gerçekleşmiş ve olumsuzluk bildiren ek almamış cümlelerdir.
- Olumsuz cümle, yargı gerçekleşmeyeceğini veya gerçekleşmediğini ifade eden, olumsuzluk bildiren ekler almış cümlelerdir.
- Soru cümlesi, bir konu hakkında bilgi edinmek maksadıyla kurulan ve sonunda soru işareti bulunan cümlelerdir.
- 08:39Diğer Cümle Türleri
- Koşul cümlesi, şart kipi ile çekimlenmiş ve bir şeyin gerçekleşmesi için başka bir şeyin gerçekleşmesi gerektiği üzerinde duran cümlelerdir.
- Ünlem cümlesi, aşırı mutluluk, üzüntü, korku gibi duyguları ifade eden ve genellikle ünlem işareti ile tamamlanan cümlelerdir.
- Emir cümleleri, alıcıyı harekete geçirme maksadıyla düzenlenmiş ve genellikle emir kipi ile çekimlenmiş cümlelerdir.
- 12:22Yapılarına Göre Cümle Türleri
- Yapılarına göre cümleler basit cümleler, birleşik cümleler, sıralı cümleler ve bağlı cümleler olarak dört başlık altında incelenir.
- Basit cümlede tek yargı ve tek yüklem vardır, başka yargı bildirecek unsur bulunmaz.
- Birleşik cümlede yan cümlecik (yan yargı) kavramı kullanılır.
- 14:26Cümle Türleri
- Basit cümle, tek bir yargı bildirecek yapı ve tek yüklemi olan cümledir.
- Birleşik cümle, en az iki yargı bildiren cümledir ve dört çeşit vardır: girişik birleşik cümle, şart birleşik cümle, kili birleşik cümle ve sıralı cümle.
- Girişik birleşik cümle, yan cümleciğinin fiilimsi ile oluşması, tırnak içerisinde başkasına ait söz kullanması veya şart kipiyle ana cümleye bağlanmasıyla oluşur.
- 16:42Sıralı ve Bağlı Cümleler
- Sıralı cümlede en az iki yüklem ve cümle vardır, bu cümleler virgül veya noktalı virgülle bağlanır.
- Bağlı cümlede de en az iki yüklem ve cümle vardır, ancak bu cümleler bağlaçlarla birbirine bağlanır.
- Sıralı cümle ve bağlı cümle arasındaki temel fark, cümlelerin birbirine bağlanma şeklidir.
- 19:45Cümle Türleri Soruları
- Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle örneği: "Ayhan bu sistemlerinde hiç de haksız değil" cümlesidir.
- Fiilimsi içeren cümle örneği: "Uzun süredir görmediği arkadaşlarına tekrar kavuşmanın mutluluğunu yaşıyordu" cümlesidir.
- Isim cümlesi örneği: "Doğayı oluşturan varlıkların arasında doğal bir denge vardır" cümlesidir.
- Basit cümle örneği: "Çocuklar sabahtan akşama kadar okulun bahçesinde oynadılar" cümlesidir.
- 29:27Olumlu Cümleler
- Olumlu cümle, herhangi bir eylemin yapıldığını veya yargının gerçekleştiğini anlatan cümledir.
- "Nasrettin Hoca'nın doğduğu köydür Hortu Köyü" cümlesi olumlu bir cümledir çünkü yargı gerçekleşmiştir.
- Diğer seçenekler olumsuzluk eki almış veya yargı gerçekleşmemiş olduğundan olumsuz cümlelerdir.
- 30:55Bağlaçların Görevleri
- Bağlaçlar iki cümleyi birbirine bağlayabilir veya eş görevli sözcükleri birbirine bağlayabilir.
- "Her gün kitap okuyor, bu sayede etrafına faydalı bilgiler veriyordu" cümlesinde "bu sayede" bağlacı iki cümleyi birbirine bağlamıştır.
- Diğer seçeneklerde bağlaçlar eş görevli sözcükleri bağlamış veya tek bir yargıya bağlanmıştır.
- 32:43Cümle Tahlili
- Cümleler olumlu-olumsuz, kurallı-devrik ve fiil cümlesi-isim cümlesi olarak tahlil edilebilir.
- "Ben sandıktan bir bebeğin çıkmasını istemiştim" cümlesi fiil cümlesi olmasına rağmen isim cümlesi olarak yanlış tahlil edilmiştir.
- Diğer cümleler doğru tahlil edilmiştir.
- 35:54Yüklem Türleri
- Cümlelerin yüklemi farklı türde bir sözcükten oluşabilir.
- "En büyük hayalim Göksun Lisesi'nden Elbistan Lisesi'ne geçmekti" cümlesinde "geçmekti" fiilimsi olarak yüklem olmuştur.
- Diğer cümlelerin yüklemleri fiil veya isim soylu sözcüktür.