Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkçe Braille yazı sisteminin kurallarını anlatan eğitici bir içeriktir.
- Video, Braille yazısında kullanılan noktalama işaretlerini (nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru işareti, ünlem işareti, kısa çizgi, uzun çizgi, eğik çizgi, tırnak işaretleri, yay ayraç, köşeli ayraç ve kesme işareti) ve büyük harf kullanımını detaylı şekilde açıklamaktadır. Ayrıca tek küçük harf kullanımı, italik işaret kullanımı, yıldız işareti kullanımı, şiir işareti kullanımı, sayfa numaralandırma, tarih yazma, düzeltme ve yabancı harf işaretinin kullanımı gibi temel kurallar da anlatılmaktadır.
- Her bir kural için mürekkep yazılı metinlerdeki kullanım şekli ve Braille yazısındaki karşılıkları karşılaştırmalı olarak sunulmakta, örnekler verilerek uygulama gösterilmektedir. Video, bir ders formatında sunulmuş olup, sonraki derste görüşmek üzere ifadesiyle sonlanmaktadır.
- Noktalama İşaretleri ve Kullanım Alanları
- Nokta işareti cümlenin sonuna, kısaltmaların sonuna, maddelerin sonuna, saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için, kitap künyelerinin sonuna ve genel ağ adreslerinde kullanılır.
- Virgül işareti eş görevli kelime gruplarının arasına, sıralı cümleleri ayırmak için, uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş ögeleri belirtmek için, ara sözleri ayırmak için, tekrarlanan kelimeler arasına, aktarma cümlelerinden sonra, konuşma çizgisinden önce ve ret bildiren kelimelerden sonra konur.
- Noktalı virgül işareti cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için, ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ve ikiden fazla eşdeğer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra kullanılır.
- 03:23Diğer Noktalama İşaretleri
- İki nokta işareti kendisiyle ilgili örnek veya açıklama verilecek cümlenin sonuna, ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için, karşılıklı konuşmalarda konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra ve edebi eserlerde konuşma bölümünden önce kullanılır.
- Üç nokta işareti tamamlanmamış cümlelerin sonuna, kaba sayıldığı için açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine, alıntılarda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine, sözün kesilerek geri kalan bölümünün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek için, ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için ve karşılıklı konuşmalarda eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.
- Soru işareti soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna, bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan durumlar için kullanılır.
- 05:24Ünlem ve Diğer Noktalama İşaretleri
- Ünlem işareti sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna, seslenme ve uyarı sözlerinden sonra, alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde kullanılır.
- Kısa çizgi işareti satıra sığmayan kelimeler bölünürken, ara sözleri ayırmak için, kelimelerin köklerini, gövdelerini ve eklerini birbirinden ayırmak için, fiil kök ve gövdelerini göstermek için, isim ve fiil yapma eklerinin başına ve sonuna, heceleri göstermek için, kelimeler veya sayılar arasında "ve" ve "ile" anlamlarını vermek için, 'dan küçük değerleri göstermek için ve Braille yazıda ikilemeler yazılırken kullanılır.
- Uzun çizgi işareti karşılıklı konuşmalarda konuşan değiştikçe söylenen sözlerin ilk kelimesinin başına, oyunlarda uzun konuşanın adından sonra konur.
- 07:53Eğik Çizgi ve Tırnak İşaretleri
- Eğik çizgi işareti dizeler yan yana yazıldığında aralarına, adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına, semt ile şehir arasına, tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için, dilbilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için, genel ağ adreslerinde, matematikte kesir işareti olarak ve fizik, matematik ve benzeri alanlarda birimler arası orantıları gösterirken kullanılır.
- Tırnak açma ve kapama işareti tırnak içerisine alınacak kelime, kelime grubu, harf veya rakamın ilk kelime, harf veya rakamının başına konulur, tırnak kapamadan sonra bir boşluk bırakılarak yazıya devam edilir.
- Tırnak işaretleri aktarma, söz ya da cümleleri, önemi belirtilmek istenen sözcükleri, özel olarak vurgulanmak istenen sözleri, eser ve yazar adlarını göstermek için kullanılır.
- 09:52Yay Ayraç ve Köşeli Ayraç İşaretleri
- Yay ayraç işareti mürekkep yazıda nerelerde, Braille yazıda yay ayrac ve yay ayraç kapama işaretle yapılır, cümledeki anlamı tamamlayan ek bilgiler için, tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini açıklamak için, alıntıların aktarıldığı eseri göstermek için, alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti ve bilginin karşılandığını göstermek için kullanılan soru işareti için kullanılır.
- Köşeli ayraç işareti ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce, metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için, kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin ayrıntıları göstermek için kullanılır.
- Kesme işareti özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri, bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş, kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde, kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
- 14:52Büyük Harf İşareti
- Büyük harf işareti cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler, noktadan sonra gelen cümleler, dizeler ve özel adlar için kullanılır.
- Kişi adlarıyla soy adları, takma adlar büyük harfle başlar.
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.
- 15:47Büyük Harf Kullanımı Kuralları
- Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar.
- Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam ve unvan sözleri büyük harfle başlar.
- Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevkii, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
- 16:15Büyük Harf Kullanımının Diğer Kuralları
- Hayvanlara verilen özel adlar, millet, boy, oymak adları, dil ve lehçe adları, devlet adları büyük harfle başlar.
- Din ve mezhep adları, din ve mitoloji ile ilgili özel adlar, gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
- Düşünce, hayat tarzı, politika ve benzeri anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır.
- 17:08Yer Adları ve Yapılar İçin Büyük Harf Kullanımı
- Kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt ve benzeri yer adları büyük harfle başlar.
- Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, göl, boğaz ve benzeri tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.
- Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.
- 17:43Yapılar ve Kurumlar İçin Büyük Harf Kullanımı
- Saray, köşk, hankale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
- Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda yer adının ilk harfi büyük yazılır.
- Kurum, kuruluş ve adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
- 18:14Kurum ve Eserler İçin Büyük Harf Kullanımı
- Tüzük, yönetmelik, genelge kelimesi büyük harfle başlar.
- Kurum, kuruluş, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
- Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin tablo, heykel, beste vb. her kelimesi büyük harfle başlar.
- 19:10Özel Adlar ve Toplantılar İçin Büyük Harf Kullanımı
- Özel adım: tamam büyük yazıldığında ve ile ya veyahut da soru eki de büyük harfle yazılır.
- Ulusal, resmi ve dini bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
- Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum ve benzeri toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
- 19:46Tarihi Olaylar ve Özel Adlar İçin Büyük Harf Kullanımı
- Tarihi olay ve dönem adları büyük harfle başlar.
- Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
- Adlarıyla kurulan birleşik kelimeler büyük harfle başlar.
- 20:11Tarih ve Tabela İçin Büyük Harf Kullanımı
- Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
- Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.
- Hepsi büyük harf işaretinin kullanıldığı yerler: hepsi büyük harflerle yazılmış olan konu başlıklarında ait olduğu kelime veya kelime grubundan önce ve ilk kelimeye bitişik olarak yazılır.
- 21:38Tek Küçük Harf İşareti Kullanımı
- Tek küçük harf işareti, harflerin kelime ve kısaltma amacı dışında yalnız başlarına yazılmaları halinde kullanılır.
- Tek küçük harf işareti, ait olduğu harften önce harfe bitişik olarak yazılır.
- Büyük harf işaretinin kullanımı: yalnız başlarına kullanılan harf büyük harf ise o zaman tek harf işaretinden sonra altı nokta konulur.
- 22:21İtalik İşareti Kullanımı
- İtalik harfle yazılmış harf, kelime ve kelime gruplarını, koyu ve açık ton farklılıkları ile yazılmış kelime ve kelime gruplarını, değişik renkler kullanılarak yazılmış kelime ve kelime gruplarını ifade eder.
- Yazıda altı çizili olarak ifade edilen kelime veya kelime gruplarını Braille yazıda ifade edebilmek için italik işaretinin kullanımı.
- İtalik harflerle mürekkeplerin ton farklılıkları veya renk farklılıkları ile yazılmış iki'den fazla harf veya kelimeyi içeren harf veya kelime grubunun ilk harf veya kelimesinden önce ve bitişik olarak çift italik işareti yazılır.
- 24:13Yıldız İşareti Kullanımı
- Yıldız işareti bir kelimeye konulmuşsa Braille yazıda ait olduğu kelimeden sonra bir aralık verilerek yazılır.
- Metin içerisinde maddeleme yapılırken kullanılabilir.
- Yıldız işareti bir rakam veya harfe konulmuşsa Braille yazıda önce yıldız işareti yazılır, aralık verilmeden ait olduğu rakam veya harf yazılır.
- 25:03Şiir İşareti ve Sayfa Numaralama
- Mürekkep baskılı yazıda ayrıca bir işareti yoktur.
- Braille yazıda yer alan manzumeleri göstermek için şiirin tamamı yazılacaksa şiir işareti şiir başlığından önce konur.
- Sayfa numaralamak için her sayfada ilk satırın son kısmına konulur, sayfa numarası ile satırın son harfi arasında iki kutu boşluk olmalıdır.
- 26:20Tarih Yazımı ve Düzeltme İşareti Kullanımı
- Belirli bir tarih yazılırken önce rakam işareti konulur, aralık verilmeden gün yazılır, aralık verilmeden üç ila altı konulur.
- Tarih yazımlarında sadece en başa rakam işareti yazılır.
- Düzeltme ve yabancı harf işaretinin kullanıldığı yerler: yazılışları, bir anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları olan ünlülerin üzerine konur.