Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Türkçe yargı sistemi hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitmen, yargı konusunu öğrencilere anlatmak için günlük hayattan örnekler ve benzetmeler kullanmaktadır.
- Video, Türk yargı sisteminin temel unsurlarını sistematik bir şekilde ele almaktadır. İçerikte yargı yetkisi, mahkemelerin bağımsızlığı, yargı ayrılığı, duruşma açıklığı, mahkeme türleri (hukuk, ceza, idare, vergi), yargı kolları (anayasa, adli, idari, uyuşmazlık), yüksek mahkemeler (Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi) ve kanun yolları (olağan ve olağanüstü) detaylı olarak açıklanmaktadır.
- Eğitim içeriği, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini göstermekte ve alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri (arabuluculuk, uzlaştırma, tahkim) hakkında da bilgiler sunmaktadır. Video, yargı sisteminin çalışma prensiplerini ve Türkiye'deki yargı teşkilatını anlamak isteyenler için hazırlanmıştır.
- 00:03Yargı Yetkisi ve Anayasanın Maddeleri
- Yargı yetkisi Türk milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.
- Anayasanın 138. ve devamındaki maddelerde yargı ile ilgili genel hükümler bulunmaktadır.
- Yargı ile ilgili genel ifadeler hukuk, kaymakamlık, hakimlik sınavlarında sıkça sorulan konulardır.
- 01:42Mahkemelerin Bağımsızlığı
- Hakimler görevlerinde bağımsızdırlar ve anayasa, kanun, hukuka uygun olarak vicdanlarına göre karar verirler.
- Hakimler arasında hiyerarşi yoktur, sadece kıdem farkı vardır.
- Hiçbir organ, makam veya merci yargı etkisinin kullanılmasında mahkemelere emir ve talimat veremez, telkinde bulunamaz.
- 04:13Hakimlik ve Savcılık Teminatı
- Hakimler ve savcılar azledilemez, kendileri istemedikçe anayasada gösterilen yaştan (65) önce emekliye sevk edilemezler.
- Bir mahkeme veya kadro kaldırılsa bile hakimlerin aylık ödenek, yolluk ve diğer özlük haklarından mahrum bırakılamaz.
- Hakimler ve savcılar kanunda belirtilenlerden başka resmi hiçbir görev alamazlar.
- 05:54Yargı Ayrılığı ve Meslek
- Türkiye'de yargı ayrılığı sistemi vardır, idari ve adli yargı ayrılmıştır.
- İdari davalar (devlet ile uyuşmazlıklar) idari yargıda, özel hukuk uyuşmazlıkları ve suç davaları adli yargıda görülür.
- Hakimler ve savcılar özlük işleri bakımından Hakimler-Savcılar Kurulu'na bağlıdır, idari görevleri bakımından Adalet Bakanlığı'na bağlıdırlar.
- 08:54Duruşmaların Açık ve Gerekçeli Olması
- Tüm mahkeme kararları gerekçeli olmalıdır, hakimler kararlarını hangi kanun maddesine dayandırdıklarını belirtmelidir.
- Duruşmalar herkese açıktır, adalet dağıtımı için gizlenecek bir şey yoktur.
- Bazı durumlarda (çocuğun yargılanması gibi) duruşmalar kapalı yapılabilir.
- 09:47Mahkeme Duruşmaları ve Kuruluşu
- Duruşmalar genellikle herkese açıktır, ancak çocukların yargılanması, genel ahlakı ilgilendiren durumlar veya kamu güvenliğini tehlikeye düşüren olaylar (örneğin cinayet davaları) durumunda kapalı yapılabilir.
- Mahkemeler Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından müzakere yöntemiyle kanunla kurulur ve kaldırılır.
- 2017 Anayasa değişikliği ile 15 Temmuz'dan sonra askeri yargı kaldırılmıştır, ancak disiplin mahkemeleri dışında savaş halinde askeri mahkeme kurulabilir.
- 15:48Yargı Kolaları
- Türkiye'de dört adet yargı kolu vardır: Anayasa, Adli, İdari ve Uyuşmazlık Yargısı.
- Anayasa Mahkemesi en üst düzey mahkemedir ve verdiği kararlar diğer tüm mahkemeleri bağlar.
- Adli Yargı en geniş yargı kolu olup hukuk ve ceza mahkemelerinden oluşur ve üç aşamalı bir yargılama süreci (ilk derece, istinaf ve temyiz) vardır.
- 16:46İdari Yargı ve Uyuşmazlık Yargısı
- İdari Yargı, devlet ve kamu tüzel kişileriyle aramızdaki uyuşmazlıkları çözmek için kullanılır ve Danıştay'ın yüksek mahkemesi vardır.
- Uyuşmazlık Yargısı, adli ve idari yargı arasında görev ve hüküm uyuşmazlığı olduğunda bu uyuşmazlığı çözmek için kurulmuştur.
- Uyuşmazlık Mahkemesi'nin başkanı Anayasa Mahkemesi tarafından, üyeleriyse Yargıtay ve Danıştay'dan seçilir.
- 20:04Hukuk ve Ceza Mahkemeleri
- Hukuk mahkemeleri, özel hukuktan doğan uyuşmazlıkları çözmek için kurulmuş mahkemelerdir ve Hukuk Mahkemeleri Kanunu'na göre yargılama yaparlar.
- Ceza mahkemeleri ise suç unsuru içeren davaları ele alır ve Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre yargılama yaparlar.
- Şekli kanunlar, bir uyuşmazlığın nasıl çözüleceğini belirleyen kanunlardır.
- 20:34Hukuk Mahkemelerinin Türleri
- Hukuk mahkemeleri genel ve özel olarak ikiye ayrılır; genel mahkemeler diğer uzmanlık mahkemeleri olmadığında davaları ele alır.
- Aslı hukuk mahkemesi, şahıs ve mal varlığına yönelik davaları ele alır ve tek hakimli çalışır.
- Sulh hukuk mahkemesi, kira, miras, vasiyetname, kayyum ve vasi atama gibi davaları ele alır.
- 21:40Özel Hukuk Mahkemeleri
- Uzmanlık gerektiren mahkemeler (aile, iş, ticaret, icra, tüketici, fikri sınai hukuk mahkemeleri) konu bakımından sınırlandırılmış mahkemelerdir.
- Aile mahkemesi ancak bir ilçede nüfusu yüz bin ve üzeri olursa kurulabilir.
- Ticaret mahkemeleri, büyük paralar oynayan ticari uyuşmazlıkları ele alabilir ve tek hakimlik veya üç hakimli olarak çalışabilir.
- 22:46Ceza Mahkemeleri
- Ceza mahkemeleri asliye ceza ve ağır ceza genel mahkemeleridir; asliye ceza tek hakimli, ağır ceza ise üç hakimli olarak çalışır.
- Sulh ceza mahkemeleri kaldırılmış, yerine sulh ceza hakimlikleri oluşturulmuştur.
- Sulh ceza hakimlikleri soruşturma evresinde hakim tarafından verilmesi gereken kararları (tutuklama, gözaltı, yakalama, adli kontrol) verir ve bu kararlara yapılan itirazları inceler.
- 24:06Uzmanlık Gerektiren Ceza Mahkemeleri
- Trafik ceza mahkemeleri, trafik cezası söz konusu olduğunda itiraz edilir; trafik ceza mahkemesi yoksa sulh ceza hakimliklerine itiraz edilebilir.
- Çocuk ceza, çocuk ağır ceza, çocuk icra ceza, fikri sınai ceza mahkemeleri de uzmanlık gerektiren ceza mahkemeleridir.
- Bu mahkemelerden çıkan kararların üst derece mahkemelerce denetlenmesine "kanun yolu" denir.
- 24:42Üst Derece Mahkemeler
- Bölge adliye mahkemesi ve Yargıtay birer kanun yoludur; istinaf ve temiz (Yargıtay) olarak adlandırılır.
- İstinaf, ilk dereceden gelen kararları onarır veya bozar, hatta yeniden baştan yargılama yapabilir.
- Yargıtay ise istinaftan gelen dosyayı onarır veya bozar ve dosyayı tekrar istinafa gönderir; Yargıtay kararı kesinleşmiş olur.
- 25:58İdari Yargı
- İdari yargı, idari uyuşmazlıkların çözüm merciidir ve davalar üç aşamalı (ilk derece, istinaf, temiz) gider.
- İdari yargıda ilk derece mahkemeleri iki tanedir: idare ve vergi mahkemeleri; vergi mahkemesi olmayan yerlerde vergi davası idare mahkemesinde açılabilir.
- İdari yargıda genel dava açma süresi altmış gündür ve idari işlemlerin geçerliliği dava açılmadıkça devam eder.
- 26:55İdari Yargıda Üst Derece Mahkemeler
- İdare ve vergi mahkemelerinden çıkan kararlar hukuka aykırı düşünüldüğünde bölge idare mahkemesine (istinaf) itiraz edilir.
- Bölge idare mahkemesi kararları hukuka aykırı düşünüldüğünde Danıştay'a (temiz) götürülür.
- Yargıtay ve Danıştay Osmanlı'dan mirastır; Yargıtay'ın Osmanlı'daki adı Divan-ı Ahkami Adliye, Danıştay'ın adı Şura-yı Devlet'dir ve 1868'de kurulmuştur.
- 28:11Yargı Teşkilatı ve Yüksek Mahkemeler
- Uyuşmazlık mahkemesi, üç mahkemenin bir araya gelmesiyle oluşur ve başkanı Anayasa Mahkemesi tarafından görevlendirilir.
- Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay başkanlarını kendi içlerinden seçerken, Uyuşmazlık Mahkemesi başkanı Anayasa Mahkemesi tarafından görevlendirilir.
- Hakimler, Savcılar Kurulu ve Sayıştay yargı bölümüne geçer ancak yüksek mahkeme değildir; Yüksek Seçim Kurulu ise yasama bölümünde düzenlenmiştir.
- 29:56Yargılama Aşamaları
- Adli ve idari yargıda yargılama üç aşamalıdır: ilk derece mahkemeler, istinaf mahkemeleri ve Yargıtay/Danıştay.
- En çok sorulan sorular "hangisi adli yargıda yer alır" veya "hangisi idari yargıda yer alır" şeklinde sorulmaktadır.
- 30:37Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
- Arabuluculuk, uzlaştırma ve tahkim, devletin resmi makamları ve mahkemeler dışında alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleridir.
- Arabuluculuk özel hukuk uyuşmazlıklarında başvurulan tarafsız, bağımsız üçüncü kişidir ve ceza davalarında uzlaştırmacı olarak adlandırılır.
- Arabulucu ve uzlaştırmacının kararları kesin değildir, sadece iletişim olanakları sağlar ve bazı özel hukuk ve ceza davalarında önce arabulucuya/uzlaştırmacının gitmek zorunludur.
- 32:44Tahkim
- Tahkimde, devletin mahkemesi yerine tarafların seçtiği hakemler (tek sayıda) tarafından yargılama yapılır.
- Tahkimin kararları kesin olabilir ve nihai karar verebilir, bu da arabuluculuğu ve uzlaştırmacılığı ayırt eder.
- Tahkim için taraflar arasında yazılı sözleşme olması ve uyuşmazlığın tahkime elverişli olması gerekir.
- 34:45Sulh Ceza Hakimliği ve Kanun Yolu
- Sulh ceza hakimliği bir mahkeme değil, ceza mahkemesinde soruşturma evresinde hakim tarafından verilen kararları alan ve itirazları inceleyen yargı organıdır.
- Sulh ceza hakimliği nihai karar vermez, sadece soruşturma aşamasında alınması gereken kararları alır.
- Kanun yolu, mahkemeler tarafından verilen kararların üst yargı mercileri tarafından denetlenmesidir; özellikle genel kanun yolu ilk derece mahkemelerin kararlarının üst derece mahkemelerce denetlenmesidir.
- 36:22Kanun Yolları
- Kanun yolları ikiye ayrılır: olağan kanun yolları ve olağanüstü kanun yolları.
- Olağan kanun yolları, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına karşı başvurulan kanun yollarıdır.
- Olağanüstü kanun yolları ise kesinleşmiş mahkeme kararlarına karşı başvurulan kanun yollarıdır.
- 37:01Olağan Kanun Yolları
- Ceza hukuku için olağan kanun yolları üçtür: itiraz, istinaf ve temiz.
- İtiraz, ceza hakimliklerinin hakimlik kararlarına yapılan başvurudur.
- İstinaf, adli yargıda bölge adliye mahkemesi, idari yargıda bölge idare mahkemesiye başvurudur.
- Temiz, adli yargıda Yargıtay, idari yargıda Danıştay'a başvurudur.
- 37:44Olağanüstü Kanun Yolları
- Olağanüstü kanun yolları, kesinleşmiş mahkeme kararlarının seyrini değiştirebilecek durumlarda başvurulur.
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın itirazı, Yargıtay ilgili ceza dairesinin verdiği karara itiraz etmek için başvurudur.
- Adalet Bakanlığı, istinaf ve temiz aşamaları gerçekleşmeden kesinleşen mahkeme kararlarının hukuka aykırı olduğunu öğrenince Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'na başvurabilir.
- Olağanüstü kanun yolları, mahkeme kararının kesinleşmesine sebep olan belgenin sahte olması, tanığın yemininin gerçek dışı olması veya hakimin kusuru gibi durumlarda başvurulur.
- 39:41Yargılama Dışı Çözüm Yöntemleri
- Arabuluculuk, özel hukuk uyuşmazlıklarında başvurulan üç bağımsız, tarafsız kişidir ve bazı davalarda dava şartıdır.
- Uzlaştırmacı, ceza adalet sisteminde başvurulan üçüncü tarafsız, bağımsız kişidir ve bazı ceza davalarında dava açılmadan önce uzlaştırmacıya gitmek gerekir.
- Arabuluculuk ile uzlaştırmacılık arasındaki fark, arabulucunun kesin bir karar vermesi değil, sadece iletişim olanakları sunmasıdır.
- Hakem, takip sözleşmesi varsa başvurulabilir ve hakemin verdiği kararlar kesin ve bağlayıcı olabilir.
- 41:39Sorgulama ve Soru Çözümü
- Mahkemelerin bağımsızlığı, hiçbir organ, makam, merci veya kişinin yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere emir gönderememesidir.
- Hakimlik ve savcılık mesleğinin güvencesi, hakimlerin ve savcıların az edilememesi ve 65 yaşından önce kendilerini istemedikçe emekliye sevk edilememesidir.
- Hakimler ve savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığı'na bağlıdır.
- Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, yargı usulleri kanunla belirlenir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılır.
- 45:47Olağanüstü Kanun Yolları
- Olağanüstü kanun yolları, kesinleşmiş hükümlere karşı gidiyorsa uygulanır.
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın itirazı, Adalet Bakanlığı'nın itirazı ve yargılanmanın yenilenmesi başvurusu olağanüstü kanun yollarıdır.
- Yargılanmanın yenilenmesi başvurusu, sahte belge, gerçek dışı yeminler, hakimin kusuru gibi durumlar ortaya çıktığında yapılabilir.
- 46:55Arabuluculuk ve Tahkim
- Arabuluculuk, anlaşmazlıkların tarafsız üçüncü bir kişi tarafından taraflar arasında iletişim sağlaması yöntemidir.
- Ceza davalarında arabulucuya "uzlaştırmacı" denir.
- Tahkim, tarafların hakem adı verilen kişilere başvurmasıdır ve takip elverişli durumlar için yapılır.
- Arabulucu/uzlaştırmacı kesin karar vermezken, hakimin kararları bağlayıcıdır.
- 48:08Adli Yargı ve Mahkemeler
- Adli yargı, özel hukuk ve ceza davalarından kaynaklı yargı koludur.
- Adli yargıda genel ve özel mahkemeler vardır.
- Aile mahkemesi, tüketici mahkemesi, kadastro mahkemesi özel mahkemelerdir.
- Asliye ticaret mahkemesi kurul halinde çalışabilirken, diğer hukuk mahkemeleri tek hakimdir.
- Vergi mahkemesi ve idari mahkemesi adli yargıda değil, idari yargıda yer alır.
- 49:12Sulh Ceza Hakimliği ve Yüksek Mahkemeler
- Sulh ceza hakimliği, tutuklama, gözaltı, arama gibi ara kararları almakla yükümlü yargı organıdır.
- Trafik ceza mahkemesi yoksa, trafik cezalarına karşı buraya itiraz edilebilir.
- Asliye hukuk mahkemesi, konu bakımdan sınırlandırılmış şahıs ve mal varlığı davalarını görülen ilk derece genel mahkemedir.
- Türkiye'nin her yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesi, miras davaları, kira uyuşmazlıkları gibi konuları ele alır.
- 50:57Yüksek Mahkemeler
- Türkiye'de dört yüksek mahkeme vardır: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi.
- Anayasa Mahkemesi tek mahkeme olup en yüksek mahkemedir.
- Yargıtay adli yargının, Danıştay idari yargının yüksek mahkemesidir.
- Uyuşmazlık Mahkemesi, adli ve idari yargıda mahkemeler arasında uyuşmazlık olursa başvurulur ve üyeleri üç asır ve üç yedekten oluşur.