Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir sunucunun "Gönül Mimarları" adlı programda Türk tarihi ve Atatürk'ün bilimcilik yaklaşımı hakkında bilgiler paylaştığı bir sohbet formatındadır. Sunucu, Oktan Keleş'in yurt dışında olduğu için tek başına programı gerçekleştirmektedir.
- Video, Türk uygarlığının kökeni ve gelişimi, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü ve Atatürk'ün bilimcilik yaklaşımlarına odaklanmaktadır. İçerik, Türklerin tarihsel kökenlerinden başlayarak, 16. yüzyılda Osmanlı'da felsefenin yasaklanmasıyla bilimden uzaklaşmanın Türk toplumunu nasıl etkilediğini, Osmanlı'nın çöküşünden sonra Atatürk'ün bilimcilik yaklaşımlarını ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerini anlatmaktadır.
- Videoda ayrıca Atatürk'ün okuduğu kitaplar, Türkoloji çalışmaları, Yakut Türkçesi sözlüğü üzerindeki çalışmaları, Türkçe geometri kitabı yazması ve çeşitli düzeltmeleri gibi bilimsel yaklaşımları detaylı olarak ele alınmaktadır. Atatürk'ün "Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir" sözüyle video sonlanmaktadır.
- 00:22Programın Tanıtımı
- Oktan Keleş yoğun bir programda ve yurt dışında olduğu için programı tek başına sunmak zorunda kalacak.
- Geçen programda dördüncü sanayi devrimi ve bilimlik gelişmeler ele alınmış, ışınlanma, zamanda yolculuk ve görünmezlik gibi kurgu bilimlerinde görülen olayların bilimlik yöntemlerle gerçekleştirilmek üzere olduğu anlatılmış.
- Batılıların yaptığı işleri övmek değil, onların ne yaptığını anlamak ve biz de yapabilmek için onların yöntemlerini takip etmek gerektiği vurgulanıyor.
- 02:32Bilim Bilinci ve Türk Tarihi
- Bilim bilincinin temel kuralı, her türlü ön fikirden arınarak bilimlik bir anlayışla incelemek ve uygulamak.
- Katip Çelebi'nin "Mizan Hak" adlı kitabında, 16. yüzyılda dünyanın her anlamda en ileri ülkesi olan Türk toplumunun, Sultan Süleyman Han zamanında bazı müftülerin etkisiyle medreselerden felsefe yasaklanması ve akıl bilimlerinin küçümsenmesiyle çöküşe girdiği belirtiliyor.
- Türk tarihi içinde Türk'ün cihan hakimiyeti ülküsü değil, ilk kavim Türk'ün ülküsü olduğu iddia ediliyor.
- 06:56Türk'ün İnsanlık Tarihindeki Yeri
- İnsanlık tarihinde ilk oluşan kavim Türk'tür ve bütün kavimlerde Türk'ün etkisiyle oluşmuşlardır.
- Amerikalı yazar Mat Dog, Meksika'da Maya kızıyla evlenerek bu kavimleri incelemiş ve "Ey Dünya İnsanları, Hepiniz Türksünüz" adlı kitap yazmış.
- Atatürk'ün tarih görüşüne göre, insanlık tarihindeki ilk ve en önemli dönüşüm olan tarım uygarlığını Türkler bulmuşlardır.
- 10:30İnsanlık Tarihinin Başlangıcı
- İnsanlık binlerce yıl, en az yirmi bin yıl öncesine kadar var olmuştur.
- Akıllı insan türü dünyada yüz-yüzelli bin yıldan beri var olabilir.
- Atatürk'ün tarih görüşüne göre, en az on bin ya da belki yirmi bin yıl önce bu dünya son buzul çağının sonlarını yaşarken, bugün yaşanan yerlerin birçoğu bataklık ve buzul iken, kuzey kutup buzul sistemi ile ilgili bilgiler verilmektedir.
- 12:57Turan'ın Coğrafi Yapısı ve Tarihi
- Kuzey kutup buzul sistemi ile Himalaya arasında, kuzeyinde buzul dağları, güneyinde Himalaya sisteminin yüksek buzulları ve ortada Turan adı verilen bir alan bulunmaktadır.
- Turan'da asırlar içinde eriyen buzulların oluşturduğu içilebilir sular ve sulak araziler bulunmaktadır.
- Bu bölgede uygun iklimde yaşayan bir halk oluşmuştur ve bu halk Türkçeyi konuşmuştur.
- 14:29Türklerin Adları ve Tarihi
- Türklerin adı Göktürkler den sonra ortak adı olmuştur, ondan önceki adları Kum, Kum Hun, Saktı, Ön Türkler gibi değişik adlardı.
- James Churchward'a göre Uygurlar 12.000 yıl önce Avrasya'yı yöneten Türklerdi.
- Türklerin adı zaman içinde değişmiştir: Osmanlı, Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Tatar gibi isimlerle anılmışlardır.
- 15:53Türklerin Töre Kavramı
- Türklerin esas özelliği Türkçeyi konuşmuş olmak ve Türkçenin oluşturduğu birikime göre yaşamaktır.
- Türkler töreye çok önem verirler ve devlet gitse bile töre yaşıyorsa o töreye göre budun yeniden diriltilebilir.
- Türkler 12.000 yıldan daha çok orada yaşayan insanlar avcılık ve toplayıcılık dönemini geride bıraktılar.
- 17:16Tarım Devrimi ve Türklerin Gelişimi
- Tarım devrimi iki yönlüdür: avladıkları hayvanlardan uygun olanları ehlileştirip evcilleştirip onlardan yararlanmak ve tohumu toprağa ekip ondan yararlanmayı öğrenmek.
- Türkler ata binmeyi öğrendiler, ata binmek uzun mesafeleri daha kısa zamanda aşmayı sağladı.
- Türkler ağaçları evcilleştirdiler, madenlerde kullanmayı geliştirdiler, demiri kullandılar ve demirden çeliği buldular.
- 20:18Türklerin İnanç Sistemi
- Türklerin inancı Tengri'ye dayanmaktaydı, Tengri hem göğü hem de yaratıcı ifade ediyordu.
- Tengri sonsuzdu, başlangıcı ve sonu yoktu, "bayat" ve "mengü" olarak adlandırılırdı.
- Türkler erdemli yaşayan bir halk olarak töreye inanıyorlardı ve töre tanrıdandı.
- 21:54Türklerin Töre Kuralları
- Türkler insanlara, hayvanlara, ağaçlara iyilik yapmayı, kötülük yapmamayı, haksızlık yapmamayı öğrendiler.
- İhtiyaçtan fazla tüketmemeyi, tabiatı tüketmemeyi, ırmakları kirletmemeyi öğrendiler.
- Yedi göbek içinde evlenmemeyi gibi kuralları olan bir töre meydana geldi.
- 22:49İklim Değişikliği ve Türklerin Dağılması
- İklim değişmesiyle iç göl daha fazla su toplar hale geldi ve sular kuzey seddi'ni yararak kuzey denizi'ne aktılar.
- Turan'da refah ile çoğalan kavme yeteri kadar besleyicilik kalmadı ve boylar halinde devletten ve ülkeden koptular.
- Türkler gittikleri her yere uygarlık götürdüler ve gittikleri yerde devletler kurdular, ancak zaman içinde eriyip gittiler.
- 24:41Kızılelma Kavramı
- Kızılelma, Türklerin insanlar üzerinde baskıcı yönetimler kurması değil, yönettikleri yerlere insanlık ve adalet götürmesi demektir.
- Bugünün kızılelması da türklüğün bilimde, teknikte, erdemde insanlığın öncü olması ülküsüdür.
- Türklüğün cihan hakimiyeti veya "nizam-ı alem" gibi sözlerle kimse ortaya çıkmamalıdır.
- 25:40Nizam-ı Alem Kavramının Gerçek Anlamı
- Nizam-ı alem kavramı Osmanlı'da "dirlik, düzenlik" anlamına gelir, dünyaya nizam verme öyküsü değildir.
- Fatih Sultan Mehmet'in "nizam-ı alem için kardeşlerini öldürmek kanunudur" sözü, dünyaya hakim olmak değil, fetret ve karmaşayı önlemek için kullanılmıştır.
- Nizam-ı alem, Osmanlı sınırları içinde asayiş ve emniyeti sağlamak anlamındadır, bu da günümüzde tüm devletlerin birinci görevidir.
- 28:04Türkiye'nin Suriye'deki Rolü
- Türkiye'nin Suriye'deki görevi, Türkiye içindeki asayişi bozan ve geleceği tehdit eden bir bölgede görev yapmaktır.
- Konuşmacı, Suriye'nin kuzeyinde bir ikinci İsrail devleti'nin kolunu oluşturmanın tehlikeli olduğunu ve bunun yerine Esad'ın ülkenin seçilmiş devlet başkanı olduğunu vurgulamaktadır.
- Sığınmacıların Türkiye'ye alınmasının yanlış olduğunu söylemek, Türk ordusunun Suriye'deki işlerinin yanlış olduğunu söylemek anlamına gelmemelidir.
- 31:14Türklerin Tarım Uygarlığı ve Yönetimi
- Türkler gittikleri yerlerde hakları yönettiler ve ulusların olmasını sağladılar.
- Tarım uygarlığının öncüsü Türkler olduğundan, bin yılları boyunca birincil kavim ve budun hep Türkler oldu.
- 16. yüzyıl bu işin doruk noktasıdır; Osmanlı Devleti, Timurlu Devleti, Babürlü Devleti, Safeviler, Memluklar, Altınordu ve Çin'i de Türk hanedanları yönetiyordu.
- 32:20Çin'in Türk Tarihi Bağları
- Bir milletvekili heyeti Çin'e gittiğinde, Çin'in modern devrimini yapan ve hem komünist partiyi koruyan hem de kapitalizmin yollarından yararlanarak Çin'i dünyanın en önemli güçlerinden biri haline dönüştüren Deng ile görüşmüşler.
- Deng, Türkiye milletvekillerine "Çin'i milletleştiren, devletleştiren ve uygarlaştıran Çu hanedanıdır, Çu hanedanı Türk hanedanıdır" diyerek Türklerin Orta Asya'dan Çin'e gelip bir devlet ve millet meydana getirdiğini belirtmiş.
- Çinliler Cengiz Han'ı ve Kubilay Han'ı kendi devlet başkanları olarak anarlar, ancak bir milyon altıyüzyirmi bin kilometrekare toprağı olan Doğu Türkistan'ı kaybetmemek için her şeyi yaparlar.
- 34:51Osmanlı'nın Çöküşünün Sebepleri
- 16. yüzyılda Osmanlı Sultan Süleyman döneminde felsefe ve bilim bırakıldı, eşari (Emevi Müslümanlığı) saplandı ve Türklerin kadimden gelen Alevi İslam terk edildi.
- Sultan Selim döneminde Emevi İslam bastırıldı ve okullarda eşarilik yüzünden felsefe ve bilimler kaldırıldı, böylece Türk Müslümanlığı dönüştürüldü.
- Katip Çelebi ve Haldun'a göre, bilimden ve düşünceden uzaklaşınca bir devletin çökmesi mümkün değildir.
- 36:34Osmanlı'nın Çöküşünün Gerçek Sebepleri
- Osmanlı'nın çöküşünün sebepleri olarak şehzadelerin sancaklara gönderilmemesi veya saray kadınlarının etkili olması gibi açıklamalar boş laflardır.
- Doğru tespit, serbest düşünceden ve bilime gereken önemi vererek, bilimi her işin mürşidi yaparak ve yüce Tanrıya olan inancı gerçek din olarak yeniden gündeme getirmektir.
- Osmanlı çöktü, Batı gelişti ve aydınlandı, sanayi devrimi oldu, Osmanlı ise çöktü.
- 38:13Osmanlı'nın Çöküş Süreci
- 1838 Türk-İngiliz Ticaret Antlaşması ile Osmanlı'ya bir balta yedi, üretim bitti, tüketim çoğaldı, lüks ve israf girdi.
- Osmanlı'da asırlarca dünyanın birincil devleti iken, çöküş döneminde saraylar (Dolmabahçe, Beylerbeyi, Yıldız) yapılmaya başladı ve Dolmabahçe Sarayı'nı bitirebilmek için batıdan borç alındı.
- 1852'de borçlar ödenemedi, 1881'de Duyun-u Umumi el koydu ve Osmanlı bitti, oyuncak hale geldi.
- 39:11Osmanlı'nın Son Dönemi ve Mustafa Kemal
- Osmanlı'nın son döneminde batıyla temasa geçen, Arapça, Farsça ve Fransızca bilen aydınlar çıkış yolu aradılar.
- Mehmet Akif mevcut dinden rahatsız olup, İslam'ı çağın bilinci olarak çağın idrakine söyletmeliyiz diye düşünürken, Tevfik Fikret dinden hiçbir hayır gelmez diyerek Tanrı inancına döndü.
- 3997 kitabı ders kitabı gibi okuyan genç subay Mustafa Kemal, olağanüstü kumandanlık becerisiyle Çanakkale Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasını sağladı ve o sayede general oldu.
- 41:04Atatürk'ün Kitap Okuma Alışkanlıkları
- Atatürk çok genç yaşta albay general olmuş ve Çanakkale Savaşları sırasında bile fener ışığında kitap okumuş.
- Atatürk hem kitap okuyor hem de banyo yapacak sistemi kurmuş, temiz bir insan olarak tanınıyordu.
- Anıtkabir Derneği'nin bir numaralı yayınları olan "Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar" adlı 24 ciltlik kitap, Atatürk'ün okuduğu kitapları içermektedir.
- 41:54Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar
- Atatürk'ün okuduğu kitaplar arasında Sofya'da askeri ateşe iken okuduğu kütüphaneden alıp okuduğu kitapların listesi de bulunmaktadır.
- Atatürk'ün okuduğu kitaplar çok pahalı değildir ve evlerde bulundurulabilir.
- Atatürk'ün bütün eserleri Kaynak Yayınları'ndan yayınlanmıştır.
- 43:41Atatürk'ün Bilim ve Türkoloji Çalışmaları
- Atatürk genç subayken Filibeli Hilmi'nin "Bilim Tanrı'yı Reddedebilir mi?" adlı kitabını okumuştur.
- Atatürk "Bilim en tek mürşittir, tek yol gösterici" diyerek bilim yolundan ilerlemiş ve bir bilgin haline gelmiştir.
- Atatürk, tarih kitabı okuduğu için bir tarih alimi olmuş ve konuşmacı onu en büyük Türkolog olarak tanımlamaktadır.
- 45:29Atatürk'ün Türk Dili Çalışmaları
- Atatürk Yakut Türkçesi sözlüğünü Rusça'dan tercüme ettirip okumuş ve kelimelerin yanına notlar koymuştur.
- Atatürk Tatar Türkçesi, Kazak-Kırgız Türkçeleri sözlüklerini de okumuş ve bu dillerden kelimeler alarak Türkiye Türkçesine eklemiştir.
- Atatürk, Sovyetler Birliği içindeki Türk devletlerinin bağımsız olacağını biliyor ve bu devletlerle yakınlık kurmak için çalışmalar yapmıştır.
- 47:16Atatürk'ün Türkçeye Katkıları
- Atatürk "Egemenlik" kelimesini "Ege sahip demektir" anlamında kullanmıştır.
- "Tilmaç" kelimesi "tercüman" anlamına gelirken, "dizin" kelimesi "liste" yerine kullanılmıştır.
- Konuşmacı, Türkçüyüm diyen ancak Arapçılık yapan kişileri eleştirerek, Türkçesi varken Arapçasını tercih etmenin yanlış olduğunu vurgulamaktadır.
- 49:18Atatürk'ün Amacı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Temelleri
- Atatürk'ün amacı, 16. yüzyılda Türklükten ve bilimden uzaklaşan halkı, Türkiye Cumhuriyeti çatısı altındaki gençleri ve aydınları yeniden Türklük bilinci ve bilime inanç konusunda eğitmekti.
- Türkiye Cumhuriyeti'nin temeline Türklük bilinci, insan sevgisi, doğaya saygı ve bilimin önderliğine inanç dört temel ilke konulmuştur.
- Atatürk, bozuk bozulmuş Emevi İslam'ın çökertici etkisini bildiğinden, doğrudan Kur'an'dan ilham alarak doğru bir İslam ortaya çıkarmak istemiştir.
- 52:27Medreselerin Kapatılması
- Medreseler kapatılmıştır çünkü 1910'da Ziya Gökalp'in zorlaması ile ancak matematik konulabilmişti.
- Neyzen Tevfik'in anlattığı bir hikayede, medreseden giren birinin atın eşek olup çıkacağı belirtilmiştir.
- Atatürk, halkın anlamadan Kur'an-ı Kerim'i ezberlemesini bir meslek haline getirenleri eleştirmiştir.
- 54:20Türkiye Cumhuriyeti'nin Başlangıcı
- Atatürk'ün yönettiği devletin nüfusu 13 milyon olup, çoğu ihtiyarlar ve kadınlar, gençler savaşlarda ölmüştü.
- Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan halk cahil ve dinden haberi yoktu.
- Şevket Süreyya Aydemir'in "Suyu Arayan Adam" adlı eseri, bu dönemin durumunu anlatmaktadır.
- 55:05Osmanlı Dönemi Halkının Durumu
- Konuşmacı, bir Osmanlı dönemi romanını okuyarak o dönemin insanını daha iyi anladığını belirtiyor.
- Romanda, bir bölük komutanı dini sorular sorduğunda, bölükte okuma yazma bilen tek kişi olan İstanbullu başçavuş bile cevap veremiyor.
- Bölükte "İslam'dır" diyenler bile peygamberin kim olduğunu, ne zaman yaşadığını ve nerede yaşadığını bilmiyor.
- 56:42Harf Değişimi ve Eğitim Durumu
- Konuşmacı, Arap harflerini bırakıp Latin harflerini almanın bir gece içinde okuryazar olmaktan çıkmanın sebebi olmadığını, okuryazar olanların Latin harflerini bir gecede öğrenebileceğini belirtiyor.
- O dönemde okuryazar olmayanların oranı çok yüksekken, okuryazar olanların oranı çok düşüktü.
- O dönemde halk hastalıklardan kırılıyordu, sıtma, çiçek, trahom, verem gibi hastalıklar yaygındı.
- 58:25Atatürk'ün Bilimle Yaptığı İşler
- Mustafa Kemal Atatürk her yaptığı işi bilimle yaptı.
- Türkiye'de ilk defa Türkçe geometri kitabı yazdı ve Dolmabahçe Sarayı'nda bu kitabı kendisi yazdı.
- Geometri kitabında kullanılan birçok sözcük (açı, cisim, boyut, uzay, yüzey, çizgi, çember, çap, yarıçap, kiriş, kesek, değme, teğet, açı, kenar) Atatürk tarafından üretildi.
- 1:00:32Atatürk Dönemi'nin Başarıları
- Atatürk döneminde Türkiye uçak yaptı.
- Atatürk döneminde bütün borçlar ödendi, borç alınmadı ve kalkınma hızı ortalama yüzde ondu.
- Atatürk döneminde enflasyon olan bir iki yıl olsa da, deflasyonlu yıllar daha çoktu ve hayatın ucuz atıldığı yıllar daha çoktu.
- 1:01:53Atatürk'ün İnsancıl Yüzü
- Atatürk bir yurttaşı dinlerken, yurttaşın derdini kendisine dert ediniyor ve yüzündeki acıyı hissediyordu.
- Atatürk, bir vatandaşın kendisine ve bakanlara hakaret etmesine rağmen, vatandaşın sigara içerken kağıt bulamadığı için gazete kağıdına sararak tütün çektiğini ve bu nedenle hakaret ettiğini anlayarak onu affetti.
- Atatürk karıncayı ezmezdi ama gerektiği zaman vatan savunması için ölmeye ve öldürmeye de hazırdı.
- 1:05:05Atatürk'ün Bilimlik Yaklaşımları
- Atatürk, bilimin yolu okumaktır diyerek Mu uygarlığı ile ilgili kitapları İngilizce'den Türkçe'ye çeviriyor ve okuyordu.
- Atatürk okurken eleştirel bir gözle okuyor, yanlışları belirten bir gözle okuyor ve her şeyi olduğu gibi kabul etmiyordu.
- Atatürk, okuduğu kitaplara işaretler koyuyor, doğru olanları onaylıyor, yanlış olanları işaretliyordu.
- 1:06:19Atatürk'ün James Churchward'ın Eserlerine Bakışı
- Atatürk, James Churchward'ın "Mu Kıtası" adlı eserinde Hawaii'nin şimalinde bir noktadan Hester Adası'nın cenubına kadar uzanan bir kıtanın insanların orijinal vatanı olduğunu keşfettiğini belirtiyor.
- Atatürk, Churchward'ın yazdıklarının çoğu doğru olmakla birlikte, "Mu Kıtası" dediği yerin aslında Turan veya Türkistan olduğunu, Pasifik'in ortasında o boyutlarda bir batan ada olmadığını söylüyor.
- Atatürk, Pasifik'teki adaların üzerindeki eserlerin Türkistan'dan, Turan'dan, Orta Asya'dan oraya giden göçmenlerin eserleri olduğunu belirtiyor.
- 1:07:57Atatürk'ün Bilim Bilinci ve Bilgi Birikimi
- Atatürk, Yakut Türkçesi sözlüğünün üzerinde çalışmış ve kendisine sunulan "Halk Şiiri Antolojisi" adlı eserde Ümmü Sina'nın bir şiiri üzerinde çalışmış.
- Atatürk, Falih Rıfkı'nın romanındaki "korkunç bir davul sesi, sanki devler minareleri tutmuş kabirlere vurur gibi" ifadesini "kubbelere" olarak düzeltmiş.
- Atatürk, okuduğu kitapları bilimlik bilincine sahip bir şekilde incelemiş ve her türlü imkandan yararlanarak işlerini çözmüş.
- 1:10:30Atatürk'ün Stratejik Planlaması
- Atatürk, Sadabat Paktını kurabilmek için İran'ı buna razı etmek üzere Şahı etkileyecek bir opera yazdırmış.
- Özsoy Operası'nın librato (metni) büyük ölçüde Atatürk tarafından yazdırılmış ve operada "İr ve Tur" adlı iki kahraman ikiz kardeş olarak gösterilmiş.
- Operada "İr ve Tur bir arada olursa ikisi de güçlü olur, ayrılırlarsa da sıkıntıya çıkarlar" şeklinde bir mesaj verilmiş ve bu sözler üzerine İran Şahı heyecanlanarak Atatürk'e sarılmış.
- 1:12:22Atatürk'ün Mirası
- Konuşmacı, Atatürk'ün bugün içinde bulunduğumuz sıkıntılardan çıkışın yolu olduğunu vurguluyor.
- Atatürk'ün "Benim yolumdan gidenler akıl ve bilim yolunda gitsinler" sözünü hatırlatıyor.
- "Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir" diyerek konuşmasını sonlandırıyor.