Buradasın

Türk Tarihi Dersi: İlk Türk Devletleri

youtube.com/watch?v=K0ulWvbXxZE

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, bir öğretmenin öğrencilere hitap ederek Türk tarihi dersini anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, stüdyoda Murat adlı bir öğrenciyle birlikte ders anlatmakta ve haritalar kullanarak konuları görsel olarak açıklamaktadır.
Video, "İlk Türk Devletleri" ünitesini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte Türk adının anlamları, Orta Asya kültür merkezleri, Türk göçleri, İskitler, Asya Hun Devleti, Kavimler Göçü, Avarlar, Uzlar, Peçenekler, Bulgarlar, Hazarlar, Macarlar, Kıpçaklar, Göktürk Devleti, Kürşat Ayaklanması, Uygurlar ve Karluklar gibi önemli Türk devletleri ve toplulukları anlatılmaktadır. Ayrıca Türk devletlerinin siyasi yapısı, kurultay sistemi, toplumsal yapı, töre kavramı, askeri yenilikler, bilim alanındaki katkılar ve edebiyat gibi konular da işlenmektedir.
Video, TYT sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik bilgiler içermekte ve sınavlarda çıkabilecek soru tipleri hakkında bilgiler vermektedir. Son bölümde ise Türk devletleri konusundaki beş soru çözülmekte ve bir sonraki dersin İslam tarihi olacağı belirtilmektedir.

00:07Ünite Tanıtımı: Üçüncü ünite "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası" konusunu ele alıyor.
Ünite içinde Türk kadının anlamları, Orta Asya kültür merkezleri, Türk göçleri, Asya Hun Devleti, Göktürk, Uygur gibi büyük devletler ve Kırgızlar, İskitler, Peçenekler, Uzlar gibi küçük devletler incelenecek.
İlk Türk devletlerinin kültür medeniyetleri, yaşam tarzları, devlet yönetimi, sosyal hayat, din, inanış, yazı, dil, edebiyat ve ordusu ayrı ayrı ele alınacak.
01:11Roma İmparatorluğu Sorusu: Önceki videoda sorulan Roma İmparatorluğu ile ilgili haritalı sorunun cevabı "bir iki" olarak belirlenmiş.
Roma İmparatorluğu birden fazla kıtada hakimiyet kurmuş ve İstanbul'un bir tarafı Avrupa yakası, bir tarafı Anadolu yakası olarak Avrupa ve Asya kıtalarında bulunuyor.
Haritaya bakarak Roma İmparatorluğu'nun dini ve siyasi çekişmelerden dolayı parçalandığını söyleyemeyiz.
02:02Dizi Önerisi: İzleyicilerden en sevilen dizilerini yazmaları isteniyor.
Konuşmacı, daha önce çektiği videolarda en çok "Eşref Tek" dizisinin yazıldığını ve kendisinin de izlediğini belirtiyor.
Konuşmacı kendi dizi önerilerini yorum olarak bırakacağını söylüyor.
03:12Ünite Önemi: Son sekiz yılın altı yılında TYT'nin ilk sorusu bu üniteden gelmiş.
Bu ünite için TYT sorularının altı tanesi buradan çıkmış.
Türk adının anlamları, Çin kaynaklarında "miğfer", Kaşgarlı Mahmut'ta "olgunluk çağı", Vambery'de "türemek", Ziya Gökalp'te "kanun ve nizam sahibi", İran kaynaklarında "güzel insan", Uygur kaynaklarında "kudretli kuvvetli" olarak geçmiş.
04:16Türk ve Türkiye Adlarının Kaynakları: Türk adı ilk defa Çin kaynaklarında geçer.
Türkiye adı ise ilk defa Bizans kaynaklarında geçer.
04:52Orta Asya Kültür Merkezleri: Orta Asya'nın en eski kültürü Anav'dır ve Türk kültürünün önemli bir unsuru olan at ilk defa bu kültürde görülmüştür.
Afanesyeva, Türkler için en eski kültür merkezidir.
Andronova, ön Türkler yani Türklerin atalarının yaşadığı düşünülen kültür bölgesidir.
Karasuk, demirin ilk kez işlendiği kültür merkezidir.
Tagar, bu kültür merkezlerinin en gelişmişidir.
06:40Türklerin Göçleri: Orta Asya Türklerin anavatanı ve dünyaya geldiği bölgedir.
Türkler Orta Asya'da kalmadılar ve kuzeye, güneye, doğuya, batıya birçok yere göç ettiler.
07:17Türklerin Göçlerinin Sebepleri: Türklerin göçleri coğrafi, ekonomik ve siyasi sebepler olarak ayrılabilir.
Coğrafi sebepler arasında Orta Asya'nın sert iklimi, kuraklık, salgın hastalıklar, otlakların daralması ve nüfusun artması bulunmaktadır.
Ekonomik sebepler arasında Orta Asya'nın ekonomik bakımdan Türkleri doyuramaması ve otlakların daralması yer almaktadır.
09:00Siyasi Sebepler ve Göçlerin Sonuçları: Siyasi sebepler arasında boylar arası mücadeleler, Çin ve Moğol baskısı, Türklerin bağımsız yaşama isteği ve yeni yurtlar bulma düşüncesi bulunmaktadır.
Göçlerin sonuçları arasında Türklerin geniş coğrafyalara yayılması, Türk kültürü de yayılması ve Türklerin gittikleri bölgelerdeki dinlerden etkilenmesi bulunmaktadır.
Bazı Türkler sayısal olarak az kaldıkları için asimile olup milli benliklerini kaybetmiş, Türk tarihini incelemek zorlaşmış ve Türkçe'nin farklı lehçeleri ortaya çıkmıştır.
12:00İslam öncesi kurulan ilk Türk boyları ve devletleri: İskitler tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur, diğer adı Sakalardır ve bilinen en önemli hükümdarı Alper Tunga'dır.
İskitler savaşçılar olarak Amazon adı verilir, maden ve demir işlemekte ustalaşmışlardır ve "bozkırın kuyumcuları" olarak bilinirler.
İskitler atı ilk evcilleştiren ve savaş aracı olarak kullanan topluluktur, ölülerini atlarıyla beraber gömmüşlerdir ve üzengiyi bulmuşlardır.
15:22Asya Hun Devleti: Asya Hun Devleti tarihte bilinen ilk Türk devletidir, merkezi Ötüken'dir ve kurucusu Teoman'dır.
Mete Han, dağınık halde yaşayan Orta Asya'daki Türk boylarını tek bir bayrak altında toplayarak Türk siyasi birliğini sağlayan ilk isimdir.
Mete Han Türk tarihinde düzenli orduyu kuran ilk hükümdardır, onluk sistemi oluşturmuş ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin temelini teşvik etmiştir.
19:42Hun Devleti'nin Çöküşü: Çinli prenseslerle evlilikler yapıldığında, prensesler sarayına eşlerini, dostlarını ve ajanlarını da getiriyor, bu da Türk devletinde iç karışıklıklara yol açıyor.
Ülkenin başında iki kardeş vardı: Han Yeh Çin güvencesi altına girmeyi, kardeşi Çiçi ise istiklali feda etmeyi gülünç buluyor ve tarihe ilk milliyetçi olarak giriyor.
Devlet parçalanıyor ve Çin esareti altına girmek zorunda kalıyor, ancak Balamir adında bir hanedan üyesi Çin esareti altına girmek yerine göç etmeye karar veriyor.
21:34Kavimler Göçü ve Sonuçları: Balamir, Asya'nın topraklarından Avrupa'ya doğru bir göç dalgası başlatıyor ve bu göçe "kavimler göçü" deniyor.
Hunlar göç hareketini başlayınca, Roma İmparatorluğu'nun içinden geçerek ikiye bölünüyor: Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu.
Balamir Avrupa'ya geliyor ve Avrupa Hun Devleti kuruyor, bu devletin kurucusu göçü başlatan kişi olan Balamir'dir.
23:15Kavimler Göçünün Diğer Sonuçları: Batı Roma İmparatorluğu yaklaşık 80 yıl sonra yıkılıyor, Doğu Roma (Bizans) 1453'te İstanbul'un fethiyle beraber yıkılıyor.
Avrupa'da feodalite rejimi ortaya çıkıyor; bu sistemde kimin toprağı daha çoksa onun ülkeyi yönettiği, zenginliğin ölçüsü toprak olduğu bir sistemdir.
Avrupa'da kilise güçleniyor, özellikle Katolik Kilisesi'nin yetkilerinin sınırsız olduğu skolastik düşünce yaygınlaşmaya başlıyor.
25:46Avrupa Hun Devleti: Avrupa Hun Devleti Balamir tarafından bugünkü Macaristan topraklarında kurulmuş, Uldız döneminde ilk defa Anadolu'ya akınlar düzenlemişlerdir.
En parlak dönemini Atilla döneminde yaşamış, Atilla Doğu Roma (Bizans) üzerine sefer düzenlemiş ancak Margos ve Anatolius anlaşmalarıyla Bizans'ı vergiye bağlayarak geri çekilmiştir.
Atilla daha sonra Batı Roma üzerine seferler düzenleyecek, Roma'yı tam alacakken dört sebep nedeniyle vazgeçecektir: Papa I. Leo'nun önünde diz çökmesi, Roma'nın gücünü kırdığına inanması, doğuda Sasani tehlikesi ve Atilla'nın kafasında bir doğu seferi olması.
28:09Atilla'nın Hristiyanlarca Algılanışı: Hristiyanlık yayılmaya başladıktan sonra, Atilla'nın ortaya çıkması Romalılar tarafından "Tanrı'nın kırbacı" veya "Tanrı'nın kamçısı" olarak nitelendirilmiştir.
Atilla, cesur kavimlerin efendisi olarak da nitelendirilmiş, Almanların Nibelungen destanında da etsel olarak nitelendirilmiştir.
Avarlar, Çinliler Juan Juanlar, Göktürkler Apar, Araplar ve Bizans ise Avar olarak adlandırılmıştır.
30:26TYT Sınavında Tarih Bilgisinin Önemi: Selçuklu Devleti'nin Harzemşahlar ile yaptığı savaş gibi tarih bilgileri TYT sınavında sorulabilir.
Tarih bilgileri sadece tarihçiler için değil, sayısalcılar için de çok önemlidir çünkü bir soru ile üniversiteye girebilir veya giremeyebilirsiniz.
TYT'de tarih bilgisi eşit ağırlıkçılar için ayet, sözelciler için ayet, sayısalcılar için ise sınavın sonunda zaman kazandırabilir.
33:06Avarlar ve Uzlar: Avarlar, Juan Juanlar tarafından kurulmuş, İstanbul'u kuşatan ilk Türk devleti olup iki kez kuşatmış ancak başarısız olmuşlardır.
Uzlar, Oğuzların İslamiyet'i kabul edenlerine Türkmen, Hıristiyanlığı kabul edenlerin ise Uz adı verilmiştir.
Uzlar Bizans ordusuna ücretli askerlik yapmış, Malazgirt Savaşı'nda Selçuklu Devleti'nin tarafına geçmişlerdir.
34:07Peçenekler: Peçenekler büyük resmi bir devlet kuramamış, boylar halinde yaşamışlardır.
Malazgirt Savaşı'nda karşı tarafın Türk olduğunu görünce Selçuklu Devleti'nin tarafına geçmişlerdir.
Ruslar ile mücadele ederek güney inmelerini engellemişlerdir.
34:37Öz Soru Çözümü: Öz soruda "yalnızca" ifadesi kullanıldığında kendi bilgimizi katmamalıyız.
Malazgirt Savaşı'nda Selçuklu ordusu kazanmıştır.
Anadolu'nun kapısı Mavi Savaşı'nda Türkler açılmıştır.
35:51Bulgarlar: Bulgarlar ikiye ayrılır: Hıristiyanlığı kabul eden Tuna Bulgarları ve İslamiyet'i kabul eden İtil Bulgarları.
İtil Bulgarları Almış Han zamanında İslamiyet kabul etmiştir.
Avrupa'da kurulan ilk İslam devleti İtil Bulgarları, Orta Asya'da kurulan ilk Türk İslam devleti ise Karahanlılar'dır.
37:31Hazarlar: Hazarlar Kafkaslar ve Karadeniz'in kuzeyinde kurulmuştur.
Hazarlar ticaret yollarının geçiş güzergahında oldukları için birçok farklı milletle etkileşim içinde olmuş ve bu dinlere karşı hoşgörülü davranmışlardır.
Hz. Osman ve Emeviler döneminde Müslümanlar aşağıdan yukarıya doğru gelip bu bölgede İslamiyet'i yaymaya çalışınca Hazarlar o bölgede Türklerle savaşmış ve İslamiyet'in yayılmasına engel olmuşlardır.
39:51Macarlar: Macarların kurucusu Arpat'tır ve Hıristiyanlığı benimsemişlerdir.
Macarlar soylarını bugün Atilla'ya dayandırıyorlar ve Macaristan'da Türk bayrakları açıyorlar.
Türk tarihinde ilk defa Türkoloji Enstitüsü kurmuş ve günümüzde hala Türk Kurultayı düzenlemektedirler.
41:09Sibir ve Kıpçaklar: Sibir kelime manası "yoldan sapan" olup günümüzdeki Sibirya bölgesine ismini veren Türk boyudur.
Kıpçaklar yaşadıkları geniş düzlüklere Desti Kıpçak adı verilmiştir.
Kıpçaklar Ruslarla mücadelede ve Karadeniz'e inmelerini engellemişlerdir.
41:54Göktürk Devleti'nin Yapısı ve Gelişimi: Göktürk Devleti, Asya'dan bile daha büyük bir coğrafyaya sahip olmuş ve Çin'in yanında yer almıştır.
Devlet ikili yönetimle yönetiliyordu: Doğu'da Hakan (Kaan) siyasi işlerle, Batı'da Yabgu askeri işlerle ilgileniyordu.
Göktürk Devleti, Türk adıyla kurulan ilk Türk devletiydi ve en parlak dönemi Mukan Kağan döneminde yaşanmıştır.
43:38Göktürk Devleti'nin Yıkılışı: Göktürkler, ipek yoluna hakim olmak için Sasanilerle işbirliği yapıp Akılları Yıkıyor, sonra Bizanslılarla anlaşıp Sağ Sallar Yıkıyor.
Tapo Kağan döneminde Budizm veya Maezm dini kabul edilmiş ve halkıyla arası bozulmuştur.
İç çatışmalar, tat kavgaları ve Çinli prenseslerin entrikaları sonucu devlet Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmış, Çin esaret altına girmiştir.
44:39Kürşat Ayaklanması: Kürşat Ayaklanması ve Nişufu Ayaklanması ile Türkler tekrar bağımsızlıklarını kazanmışlardır.
Kürşat, Çin hükümdarı Çuluk Kağan'ın oğlu (gerçek adı Çin Şuşay) ve devletin ileri gelenlerinden biriydi.
Çin, üst düzey komutanları kendilerine bağlamak için kendi ülkelerinde üst düzey askeri görevler veriyordu.
46:33İhtilal Planı: Üst düzey komutanlar, Çin sarayını basmak, Çin hükümdarını ele geçirmek ve Türklerle takas etmek için bir plan yapmışlardır.
Planın başarıya ulaşması durumunda liderin Kürşat'tan başkası olamayacağını biliyorlardı ve ona bu planları anlatmışlardı.
Kürşat, bu planı Türk halkının bağımsızlığı için yapacağını, hükümdar olmak için yapmayacağını söyleyerek şartı kabul etmemiştir.
48:41İhtilalin Gerçekleşmesi: Gece yarısı sarayın etrafında Kürşat ve yiğitleri beklemeye başlamışlar, ancak Kürşat'ın bir askeri Çinlilere yakalanmış ve ihtilale katılamamıştır.
Bardaktan boşalırcasına bir yağmur başlamış ve Çin hükümdarının halkın arasına karışmasını engellemiştir.
Kürşat, askerlerine vuruşa vuruşa Çin hükümdarının olduğu odaya kadar çıkacaklarını ve onu tutsak edeceklerini söylemiştir.
50:53İhtilalin Sonucu: Kürşat ve otuzdokuz arkadaşı Çin sarayı'na girip, karşılarına çıkan Çinli askerlerle vuruşmaya başlamışlardır.
Sayıları azalırken, Çin hükümdarının bulunduğu kata geldiklerinde katın tamamen Çinli askerler tarafından doldurulduğunu görmüşlerdir.
Çin hükümdarı ihtilali haber alıp saraydan kaçmış, Kürşat ve çerileri ahıra inip atları atlayıp Ötüken'e doğru kaçmaya başlamışlardır.
52:13Vey Irmağı Savaşı: Vey Irmağı'na geldiklerinde, ırmak ve köprü sular altında kalmış, karşı tarafa geçme imkanları kalmamıştır.
Kürşat ve çerileri, arkalarında Çinli askerler, karşılarında binlerce, on binlerce askerle vuruşmaya başlamışlardır.
Kürşat, onlarcasını kendisi tek başına öldürmüş, ancak sonunda sadece kendisi kalmış ve uzaktan ok atışlarıyla vurulmaya başlanmıştır.
53:37Kürşat'ın Hikayesi: Kürşat, atının üstünde onlarca okla ölse de düşmüyor ve yenilmiyor.
Kürşat'ın ihtilal girişimi Çin ülkesinde yayılıyor ve esaret altındaki Türkler ayaklanmaya başlıyor.
Yaklaşık elli yıl sonra Çin, Türklerle mücadele edemeyeceğini anlayıp Türkleri serbest bırakıyor ve Türkler Orta Asya'da İkinci Göktürk Devleti'ni kuruyorlar.
55:46İkinci Göktürk Devleti: Kutluk Kağan, İkinci Göktürk Devleti'ni kuruyor ve kendisine "İleris Kutluk" (derleyen, toplayan) ünvanı veriliyor.
Kutlukların en önemli olayı Orhun Abideleri'nin oluşturulmasıdır.
Bilge Kağan, ikinci Göktürk Devleti'nin en önemli hükümdarı olup kardeşi Kül Tigin ile birlikte devleti doğu ve batı şeklinde yönetmiştir.
57:36Uygurlar: Uygurlar Ötüken merkezli kurulmuş ve başkent olarak Kara Balgasunu seçmişlerdir.
Uygurlar Maniheizm dini kabul etmiş, bu dinde savaşmak ve hayvansal gıda tüketmek yasaktır.
Maniheizm dini etkisiyle Uygurlar yerleşik hayata geçip tarım yapmış, sulama kanalları açmış, şehirler kurmuş ve örgün eğitim başlamıştır.
59:58Uygurların Kültür ve Ekonomik Gelişimi: Uygurlar orta oyunlu olarak Türk tiyatrosunun temelini atmış, pandomim, şan ve operayı geliştirmişlerdir.
Töreleri ilk defa yazılı hale getirmiş, minyatür sanatını kullanmış ve kağıt para (çav) kullanmaya başlamışlardır.
Zamanla Sarı Uygurlar ve Turfan Uygurlar olarak ayrılacaklar ve parçalanıp gidecekler.
1:01:25Karluklar ve İslam: Karluklar, Abbasiler'in Çin ile savaşa giderken gördükleri bir Türk boyudur.
751 Talas Savaşı'nda Abbasiler'in üstün başarılarıyla kazanılan savaşta, Türkler ve Abbasiler arasında inanç konusunda ortak noktalar bulunmuştur.
Karluklar, İslam'ı kabul eden ilk Türk topluluğu olmuştur.
1:04:26İslam'ın Yayılması ve Türk Devletleri: 751 Talas Savaşı'nda Abbasiler ve Çin arasında gerçekleşen savaşı Abbasiler kazanmış, bu savaştan sonra Türkler kitleler halinde İslam'ı kabul etmeye başlamıştır.
Karluklar yalnız değil, yanlarında Az da olsa Yağma ve Çil boyları da bulunmaktadır.
Kafkas bölgesi İslam'ın yayılmasını bir süreliğine durdurmuş, Türgişler ise Emeviler döneminde Orta Asya'da aynı şeyi yapmışlardır.
1:05:18Önemli Türk Devletleri: Son Türgişlerin imparatoru Baga Tarkan, kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdardır.
Afganistan'da kurulan ilk Türk devleti Göktürk'tür, Tatkaçlar ise Kuzey Çin bölgesinde yüz sene yaşamış ve daha sonra asimile olup yıkılmışlardır.
Başkırtlar bugünkü Başkırt Özerk Cumhuriyet adıyla Rusya'ya bağlı olarak hayatlarını devam ettirmektedir.
1:06:06Oğuzlar ve Türk Devletleri: Oğuzlar yirmidört tane sülalenin bir araya gelmesiyle oluşmuş, en kalabalık sülalenin bulunduğu Türk devletidir.
Oğuzların Hıristiyanlığı kabul edenleri Türkmen, Müslümanlığı kabul edenleri ise Oğuz olarak adlandırılmıştır.
Oğuzların Kınık boyu Selçuklu Devleti'ni, Kayı boyu ise Osmanlı Devleti'ni kurmuştur.
1:07:10Hükümdarın Görevleri: Hükümdarın görevleri arasında töre koymak, insanları yargılamak, iç ve dış siyaset düzenlemek, savaşa ve barışa karar vermek, elçi göndermek ve halkının iyiliğini düşünmek bulunmaktadır.
Hükümdarın kendinden sonra tahta çıkacak kişiyi belirlemek gibi bir görevi yoktur.
Hatun, elçi ağırlayabilir, kurultaya katılabilir, hükümdar olmadığında kurultaya başkanlık edebilir ve ülke yönetebilir.
1:08:24Kut Anlayışı: Gök Tanrı'nın hükümdara verdiği yetkiler arasında Kut, Küçük ve Gülüş bulunmaktadır.
Kut anlayışı, hükümdara yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılmasıdır.
Kut anlayışı hem merkezi otoriteyi güçlendirir hem de zayıflatır; hükümdar hayattayken otoriteyi güçlendirirken, taht kavgalarına neden olduğu için merkezi otorite zayıflatır.
1:11:22Türklerin Hedefleri: Türklerin üç tane hedefi vardır: Türk cihan hakimi (güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar ele geçirme ideali), Nizam-ı Alem (Tanrı adına bütün dünyaya nizam getirme) ve Kızılelma (gerçek bir hedef koyup onu gerçekleştirmek).
1:12:23Hükümdarlık Sembolleri ve Ünvanları: Hükümdarın sembolleri arasında otağ çadır, davul (nevbet), su (sancak), ordusu, sorgucu (kotu), tahtı (örgün), kılıcı, yayı, kemeri, kamçısı, ziyafet verebilme yeteneği ve kaması bulunmaktadır.
Hükümdarlık ünvanları arasında Han, Hakan, Kaan, Yapgu, İltebar, Kuter, Erkin, Şanyu ve Tanyu bulunmaktadır.
Sultan ve Hüdavendigar gibi ünvanlar İslamiyetle beraber gelmiştir.
1:13:45İkili Teşkilat: Ülke ikiye bölünür, ancak tek bir ülke olduğu için siyasi birlik vardır.
Ülkenin doğusunda Hakan, batısında ise kardeşi Yapgu oturur.
Devletin merkezi doğudur, batıda Kaan'ın kardeşi oturur.
1:14:19Eski Türklerde Devlet Yapısı: Batıdaki kardeşler kendi iç işlerinde özgür olmakla beraber dış işlerde merkeze bağlıdır, doğudaki hakan siyasi işlerle, batıdaki hakan ise askeri işlerle uğraşır.
Kurultay, TBMM gibi düşünülebilir ve devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı yerdir; siyasi, dini, sosyal, askeri, savaş ve barış konularında karar verir.
Töreye uymayan hakan kurultay tarafından görevden alınır, bu da kurultayın sadece danışma meclisi olmadığını ve karar alma yetkisi olduğunu gösterir.
1:15:14Kurultay ve Devlet Görevlileri: Kurultaya katılan üyelerin genel adı toygun'dur ve oturma düzenine orun denir.
Devlet görevlileri ve sivil yöneticiler apa adı verilir; ayg vezir, ayyuki hükümet, şat hanedan üyesi komutanı, tudun vergi memuru, bitikçi yazıcı, tigin hükümdarın erkek oğlu, inal ya da ataman ise tiginlerin eğitmenlerine verilen isimdir.
1:16:52Eski Türklerin Sosyal Hayatı: Eski Türkler boyların (sülalelerin) birleşmesiyle kuruldu, boylar içişlerinde serbest, dışişlerinde merkeze bağlı olup bu merkezi otoriteyi zayıflatır.
Anne ök, babaya kanka denir ve monogami (tek eşlilik) uygulanır; düğünlere ve halk eğlencelerine şölen adı verilir.
Halkın kaldığı çadırlara yurt adı verilir.
1:17:27Eski Türklerin Toplumsal Yapısı: Eski Türklerin toplumsal yapısı en düşükten en yükseğe doğru: aile, uruk (sülale), boy, budun (millet) ve il (devlet) şeklinde sıralanır.
Eski Türklerde toplumsal kuralları düzenleyen yazısız hukuk kurallarına töre adı verilir.
Töre, kut anlayışıyla hakanlar tarafından konulan, kültürel ve dini geleneklere göre hazırlanan kurallardır ve hakan'ın isteği ve kurultayın kararıyla değişebilir.
1:19:55Türk Töreleri ve Ordu Anlayışı: Töre değişebilen bir şeydir ve uzun süreli hapis cezaları konar göçer bir hayat nedeniyle görülmemiştir.
"İnsan tanrısı kürk yakasız millet yasasız olmaz" sözü Altay Türklerine aittir ve törenin önemini gösterir.
Törenin değişmez dört hükmü vardır: adalet, eşitlik, iyilik ve kişilik (kölülük, tüzlük, uzluk ve insanlık).
1:21:05Türk Ordusu ve Askeri Gelişmeler: İlk Türk devletlerinde "ordu-millet anlayışı" vardı, herkes asker kabul edilirdi ve sadece Hazarlar paralı askerlik yapmıştır.
Metehan'ın tahta çıktığı MÖ 209'da kara kuvvetleri kurulmuş ve onluk sistem ilk düzenli olarak Türkler tarafından uygulanmıştır.
Türkler askeri olarak dünyaya et konservesi yapımı, uzengi, pantolon ve çizme giyilmesi, sahte ricat, kurt kapanı, hilal taktiği ve turan taktiği gibi taktikleri kazandırmıştır.
1:22:33Türklerin Bilim ve Sanatı: Türkler matematik, tıp, eczacılık, astronomi gibi alanlarda çalışmış ve en önemli bilim alanı takvimleridir.
Türklerin kullandığı beş takvim vardır: oniki hayvan takvimi, Türk takvimi, Celali takvim, Rumi takvim ve Miladi takvim.
Türklerin sanatı dokumacılık, çadırcılık, kilim ve halıcılık, minyatür resim, duvar resmi, heykel, ahşap işlemeci ve oymacılık alanlarında gelişmiştir.
1:23:37Türklerin Din ve İnanışları: Orta Asya'daki en geniş kitlelere hitap eden dini inanış gök tanrı'dır ve ölüleri kurgan adı verilen mezarlara gömürler.
Mezarların başına balballar dikilir ve ölülerine yuva adı verilen cenaze törenleri düzenlenir.
Balballar, Türk askerlerinin savaşlarda öldürdükleri kişilerin heykelleridir ve ahiret inancına kanıt olarak gösterilir.
1:25:35Türklerin Ekonomisi: Türklerin temel geçim kaynağı hayvancılıktır ve mevsimsel tarım yaparlar.
Çin'den başlayıp Avrupa'ya kadar ipek yolu ticaretinin kontrolünü ele geçirmeye çalışırlar.
İpek yolu ve baharat yolu önemli ticaret yollarıdır; ipek yolu Türkiye'nin üzerinden geçerken, baharat yolu aşağıdan geçer.
1:27:44Türklerin Yazılı Edebiyatı: Türklerin kullandığı alfabeler sırasıyla Göktürk alfabesi, Uygur alfabesi, Sot, Kiril, Arap ve Latin alfabeleridir.
Türklerin sözlü edebiyatı sav atasözü, sagu (ağıt), koşuk (kopuz eşliğinde söylenen coşkulu şiirler) ve destanlar (yaşam biçimleri hakkında bilgiler verilen sözlü edebiyat türü) olarak ayrılır.
Türklerin bilinen en eski kitabesi Kırgızlara aittir ve Orhun abideleri Kutluklar zamanında Çince ve Orhuncu yazılmıştır.
1:29:58Türk Devletleri Soruları: Eğitmen, beş soru çözeceklerini belirtiyor ve ilk soruda balbal görseline bakarak Türkler için yorum yapabileceklerini soruyor.
Balbal, ölümden sonra yaşama inancını gösteren bir kavramdır ve heykel ve figüratif sanatla ilerlemişlerdir.
Göktürk Devleti'nin merkezi Ötüken'de olup, Türk töresi gereğince doğu-batı şeklinde iki idari birim ayrılmıştır.
1:30:53Göktürk Devleti Hakkında Sorular: Göktürklerle ilgili yargılar arasında siyasi bir birliktelik sağlanmamış, ülke yönetimini kolaylaştırmak için bazı uygulamalar hayata geçirilmiş ve yönetimde kut anlayışı etkili olmuştur.
İslam öncesi döneme ait balbal, kurgan ve yu kavramlarından hangisinin ölümden sonra yaşama inanıldığını kanıt olarak gösterdiği sorusu öğrencilere bırakılmıştır.
Kut anlayışına bağlı olarak ortaya çıkan ülke toprakları hanedan ortak değildir, bu anlayış tat kavgalarına sebep olur ve devletlerin kısa sürede parçalanmasına yol açar.
1:32:32Orhun Abideleri ve Dersin Sonu: Türk tarihinin ilk milli yazılı kaynakları olan Orhun Abideleri, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Tonyu tarafından dikilmiş olup İkinci Göktürk Devleti'ne (Kutluk Devleti) aittir.
Eğitmen, zor bir ünitenin sonuna geldiklerini ve bir sonraki dersin İslam tarihi olacağını belirtiyor.
Bir sonraki derse hazırlanmak için abdest alacaklarını söylüyor ve izleyicilerden isteklerini yorumlarda yazmalarını istiyor.

Türk Tarihi Dersi: İlk Türk Devletleri

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir