Buradasın

Türk Tarihi: 16 Türk Devleti Serisi

youtube.com/watch?v=gzBXdkiyGto

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Forsunda bulunan yıldızlar üzerinden Türk tarihini anlatan eğitim içeriğidir. Video, Türk tarihindeki önemli devletleri kronolojik olarak ele almaktadır.
Video, Türk tarihindeki ilk imparatorluk olan Büyük Hun İmparatorluğu'nun kuruluşundan başlayarak, Batı Hun Devleti, Kuzey Hun Devleti, Avrupa Hun Devleti (Attila Hunları), Ak Hunlar (Eftaliler), Göktürkler, Avar İmparatorluğu ve Hazar Kağanlığı'na kadar uzanan bir tarihsel anlatıma sahiptir. Her devlet için kurucular, önemli hükümdarlar, savaşlar, diplomatik ilişkiler ve tarihsel gelişimler detaylı şekilde anlatılmaktadır.
Videoda ayrıca Türk devletlerinin ekonomik yapısı, dini inançları, hukuk sistemleri ve kültür özellikleri hakkında bilgiler de sunulmaktadır. Göktürklerin Orhun yazıtları ve Türk tarihine katkıları, Hazarların "Azar Barış Çağı" gibi önemli dönemleri ve farklı dinlere olan saygıları gibi konular da ele alınmaktadır.

00:33Büyük Hun İmparatorluğu'nun Tarihi: Cumhurbaşkanlığı forsundaki birinci yıldız, Büyük Hun İmparatorluğu'nu temsil etmektedir.
Büyük Hun İmparatorluğu, Çin kaynaklarında "Hiung-nu" olarak geçmekte ve Asya'da geniş bir toprak parçasını yönetmiştir.
Kısa ömürlü bir Türk imparatorluğu olmasına rağmen, hem Türk hem Çin hem de dünya tarihine büyük etkisi olmuştur.
01:06Hunların Tarihsel Varlığı: Hunların tarih sahnesine çıkış yılları tam olarak bilinmemektedir, ancak Çin kaynaklarına göre varlıkları MÖ 2255 yıllarına kadar uzanmaktadır.
Çin kaynaklarında Hunlar "Hün", "Yün", "Hukukçuhu" gibi isimlerle anılmaktadır.
MÖ 2255 ile MÖ 318 yılları arasında Hunların atalarına dair kaplumbağa kabukları ve kemikler üzerine yazılmış metinler bulunmaktadır.
01:46Çin Seddi ve Hunlar: Çinliler kuzeyden gelen Hun akınlarını durdurabilmek için MÖ 1000'lerde savunma duvarları yapmaya başlamışlardır.
MÖ 247-227 yılları arasında büyük bir imar faaliyetiyle Çin Seddi büyük ölçüde tamamlanmıştır.
Çin kaynaklarında Hunlar ile mücadeleleri ve birbirlerinin kültürlerinden etkilenmeleri söz konusudur.
02:17İlk Hun Hükümdarı Teoman: Çin kaynaklarında ilk kez bir Hun hükümdarının ismi geçmiştir; adı "Tohumman" (Türkçesi Teoman) olan bu hükümdar "Şanyü" unvanını kullanmıştır.
Teoman MÖ 221 yılında Hun tahtına oturmuş ve MÖ 209 yılına kadar tahtta kalmıştır.
Teoman'ın devrinde Çinliler Hunları yenerek Çin topraklarından uzaklaştırmış, Ötüken ve Moğolistan coğrafyalarına kadar etmişlerdir.
02:59Metehan'ın Tahta Geçişi: Büyük Hun İmparatorluğu'nda adı bilinen ve tarihe en büyük etki yapan isim Metehan'dır.
Metehan, tarihte ilk adı geçen Hun Teoman'ın oğludur ve Çin kaynaklarında "Moto" olarak geçmektedir.
Metehan'ın tahta geçişi babadan oğula sancağı devralarak değil, çok zor koşullarda gerçekleşmiştir.
03:29Metehan'ın Tahta Yolculuğu: Metehan Hun tahtının bir numaralı varisiydi, ancak Çinli üvey annesinin tahrikiyle tahttan uzaklaştırılmak istenmiştir.
Teoman oğlu Metehan'ı Yülere rehin olarak vermiş, Yülere saldıracak ve ceza olarak Metehan'ı öldüreceklerdi.
Metehan, Yülere saldırısına karşılık beklenmedik bir şekilde kaçmayı başarmış ve Hun topraklarına girmiştir.
04:38Metehan'ın Ordusu ve Stratejisi: Teoman, oğlu Metehan'ın geri döndüğünü görünce on bin kişilik bir süvari birliği vermiştir.
Metehan bu süvari birliği'ne eğitim vermiş ve "ıslıklı ok" geliştirmiştir; bu ok nereye atılırsa askerler de oraya doğru oklarını fırlatmaları gerekiyordu.
Metehan askerlerinin disiplinini test etmek için önce atına, sonra sevdiği birine, sonunda babasının atına ıslıklı oku fırlatmıştır.
06:13Metehan'ın İktidarı: Metehan, babası Teoman ile avlanmaya çıktığında ıslıklı okunu babasına doğru fırlatınca, binlerce ok Teoman'ın bedenine saplanmış ve aynı akıbeti Metehan'ın öldürülmesi için göz yuman devlet adamları da yaşamıştır.
MÖ 209 yılı Türk tarihi için çok önemlidir çünkü ilk defa bu tarihte düzenli orduya geçilmiştir.
Metehan askerlerini onluk, yüzlük, binlik sisteme göre dizmiş, onbaşı, yüzbaşı, binbaşı rütbeleri oluşmuş ve bu düzen bugün dahi bütün dünya orduları tarafından kabul edilmektedir.
07:09Metehan'ın Savaşları: Metehan'ın doğu komşusu Tung-hular, onun tahta geçtiğini duyunca baskı altına almaya karar vermiş, önce en değerli atını, sonra en değerli kadınlarından birini istemişlerdir.
Metehan "komşumdan bir at mı kıskanacağım?" diyerek atını, "komşumdan bir kadını mı kıskanacağım?" diyerek kadını vermiştir.
Tung-hular, Metehan'ın kendilerinden korktuğunu düşünerek iki devlet arasındaki kurak bir toprağı istemişlerdir, ancak Metehan "vatanımdan hiç kimse bir karış toprak istemesin" diyerek savaşa girişmiştir.
08:20Metehan'ın Çin'le Mücadelesi: Metehan bir kere başlamıştı artık saldırılarına, önce Yülere üzerine sefere çıkmış ve kısa süre içerisinde topraklarını karış karış ele geçirmiştir.
Daha sonra Metehan Çin üzerine yönelen, Ordos bölgesi Çinliler ile Hunlar arasında tampon bölgeydi.
Çinlilerin iç karışıklığını fırsat bilen Metehan, Ordos bölgesine saldırmış ve Çinliler bu yıllarda iç savaş vermeye başlamışlardır.
09:04Çin ve Hunlar Arasındaki Mücadele: Çin'de Han hanedanlığı kuruldu ve iç savaş sona erdi, Çin imparatoru Mete Han'ın üzerine sefere çıkmaya karar verdi.
Çin imparatoru Kaosu üç yüz bin kişilik bir ordu hazırlayarak Mete Han'ın üzerine ilerledi.
Metehan stratejik bir hamleyle karşı koyarak Çin ordusunun önünden sürekli vurkaç yaparak soğuğun olduğu bölgeye çekildi ve sonunda kamp yapan Çin ordusunu dört taraftan süvarileriyle kuşattı.
09:57Barış Antlaşması: İmparator Kaosun kıskaçta öleceğini düşünürken, Metehan ona serbestçe gitmesine izin verdi, karşılığında ağır tavizler verilmiştir.
Türklerin üstünlüğü kabul edildi, ancak Metehan Çin içlerine girme imkanı elde etse bile bunu yapmadı.
MÖ 198 yılında Hunlar ile Çinliler arasında barış yapıldı, antlaşmaya göre Hun hükümdarı bir Çinli prenses ile evlenecek, Han imparatoru vergi olarak ipek, şarap ve yiyecek yollayacak ve Hunların üstünlüğü kabul edilecekti.
10:58Metehan'ın Son Yılları ve Mirası: Metehan ilerleyen zamanda imparatora mektup göndererek, Hunların tüm kuzey bölgesini fethettiğini ve barış içinde olduklarını bildirmiştir.
M
12:40Büyük Hun İmparatorluğu'nun Sonu: Çin, MÖ 127'de Hunları yenmeye başladı ve MÖ 106'da İpek Yolunu yeniden ele geçirdi.
Asya Hun Devleti, Çin'in güçlenmesiyle Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı, daha sonra Kuzey ve Güney Hun Devleti olarak yeniden bölündü.
Büyük Hun İmparatorluğu, Mete Han'ın soyundan gelen Şanyüleri tarafından Çin'i 100 yıl boyunca baskı altında tuttu ve M.S. 216 yılına kadar varlığını sürdürdü.
14:08Batı Hun İmparatorluğu'nun Kuruluşu: Cumhurbaşkanlığı forsunda bulunan iki yıldız, M.S. 48-216 yılları arasında var olan Batı Hun İmparatorluğu'nu temsil ediyor.
Çiçi Yagbu, kardeşi Ho Hanya'nın Çin himayesini kabul etmek istemesine karşı çıkarak bağımsızlık ateşiyle Batı Hun Devleti'ni kurdu.
Çiçi Yagbu'nun bağımsızlık ateşi, Türk tarihindeki ilklerden biri olup Batı Hun Devleti'nin kuruluşunun anayasası niteliğindeydi.
17:07Batı Hun İmparatorluğu'nun Sonuçları: Çinliler, Yagbu'yu yok etmeyi başardı ve Doğu Hunları bir süre kendi yönetimi altında idare ettiler.
M.S. 46 yılına kadar Hunlar tekrar Çin'e karşı üstünlüğü ele geçirdi ve diğer Doğu ve Batı kavimlerinin topraklarını da ele geçirdi.
M.S. 48'de Hunlar kıtlık nedeniyle kuzey ve güney olarak ikiye ayrıldı, Kuzey Hunlarının başına Bunu Şanyu geçti, Güney Hunlarının başına ise Pi geçti.
18:43Kuzey Hun İmparatorluğu'nun Gelişimi: Pnu Şanyü'nün yönettiği Kuzey Hun Devleti oldukça batıya doğru genişlemiş, başkentini Taras olarak belirlemiş ve batıdaki kavimleri kendilerine bağlamıştı.
Kuzey Hunları, Çin sınırlarına sürekli saldırılar gerçekleştirdi ve bağımsızlık ateşini her zaman harladılar.
M.S. 73'ten sonra Çin'deki Han hanedanı Hunlara karşı strateji değiştirdi, ordularını dört kısma ayırarak Hun ülkesine karşı saldırı yapmaya başladı.
20:42Kuzey Hun İmparatorluğu'nun Yıkılışı: M.S. 87'de 200 bin sivil ve 8 bin asker Güney Hunlara katıldı, kıtlık sonucu çıkan büyük insan göçü Kuzey Hunlarının toparlanmasını zorlaştırdı.
Kuzeyden Thinglin grupları, doğudan Siyenpiler saldırarak Kuzey Hunların başkentine kadar ilerlediler.
Orta Asya'daki hakimiyeti elinden kaçıran Kuzey Hunlar, ilerleyen yıllarda Cumhurbaşkanlığı forsunda yerini üç yıldız olan Akhunlara bıraktı.
21:18Hunların Yaşam Tarzı ve Kültürü: Hunlar göçebe bir toplum oldukları için yerleşik tarıma geçmemişlerdi, ancak tarım da yok değildi; Çin kaynaklarında Hun buğday cinsi ve Hun fasulyesinden bahsedilmektedir.
Hun ekonomisi büyük ölçüde hayvancılığa dayanıyordu, at ve koyun sürüleri onlar için en önemli hayvancılık modeliydi.
Hun toplumunda kurganlar (tümülüs) oldukça ilgi çekicidir, ölümden sonra hayatın var olduğuna inanırlardı ve kurganlar bir kaç oda büyüklüğünde olup ölen kişinin eşyaları yanına gömülürdü.
23:16Hunların Kanunları ve İnançları: Hunlar'da evlilik günümüzdeki gibidir, sadece hükümdar birden fazla kadınla evlenirken, toplumun diğer erkekleri tek kadınla evlenirdi.
Hun kanunlarında cezalandırma genelde idam, mallara el konulması veya hafif cezalar şeklindeydi, hapis müddeti 10 günü geçmezdi.
Hunlar ağırlıklı olarak gök tanrı dinine inanırlardı, tabiat kuvvetlerine inanmada bulunurdu ve Çin kaynaklarında belli olan en önemli kelime "Tengri"dır.
24:35Avrupa Hun İmparatorluğu: Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan üçüncü büyük Türk devleti, Doğu ve Batı Roma'yı dize getiren Avrupa Hun Devleti'dir.
Bu Türk devleti 376-469 yılları arasında hüküm sürdü ve Avrupa'nın tarihini değiştiren, Papa'yı ve Doğu Roma İmparatorluğu'nu dize getiren kavimdir.
Avrupa Hun Devleti sekiz han tarafından yönetildi ve bunların en çok bilinen ismi "Tanrının Kırbacı" Attila'dır.
25:19Roma İmparatorluğu'nun Çöküşü ve Hunların Avrupa'ya Gelişi: Roma İmparatorluğu, 285 yılında Diocletianus tarafından ikiye bölünmüş, 330 yılında Konstantin'in Konstantinopolis'i başkent yapmasıyla iç dengeler değişmiş, 395 yılında ise doğu ve batı Roma olarak kesin olarak ikiye ayrılmıştır.
Hunlar, Orta Asya'daki imparatorluğunun yıkılmasıyla Hazar Denizi ve Aral Gölü civarında toplanmış, 374 yılında Volga Nehri'ne ulaşmış ve Ostragotlar üzerine saldırarak onların birliklerini perişan etmişlerdir.
Hunların ilerleyişi, Avrupa'da kavimler göçünü meydana getirmiş, Roma İmparatorluğu'nun kuzeyine kadar ilerleyen göçler İspanya'ya kadar devam etmiştir.
27:27Hunların Avrupa'daki İlerlemesi: 378 yılında Hunlar Tuna Nehri'ni geçmiş, Doğu Roma İmparatoru Valens'i savaş meydanında öldürmüşlerdir.
Doğu Roma İmparatoru Theodosius, Hunlarla dostluk kurmaya çalışmış ve yıllık vergi ödemeyi kabul etmiştir.
Theodosius'un ölümünden sonra Hunlar iki koldan Doğu Roma topraklarına saldırmış, bir kol Rumeli'nden Trakya'ya, diğer kol Kafkaslardan Anadolu'ya ilerlemiş, bu hareket Türklerin tarihteki ilk Anadolu harekatı olarak bilinmektedir.
28:28Uldız ve Hunların Doğu Roma'ya Saldırıları: 400 yıllarında Hunların başında Balamir'in torunu veya oğlu Uldız bulunmuş, dış politikası Batı Roma ile dost, Doğu Roma ile düşman olarak gelişmiştir.
Uldız'ın Doğu Roma topraklarına hücumu ile ikinci bir kavimler göç hareketi meydana gelmiş, Tuna güneyindeki Vandallar ve Vizigotlar Avrupa'ya doğru çekilmeye devam etmiştir.
Uldız'ın ölümünden sonra tahta geçen Ruha, Uldız'ın politikalarını devam ettirmiş, Doğu Roma'ya karşı sürekli saldırılar gerçekleştirmiş ve yılda 357 libre altın ödemeyi kabul etmiştir.
29:51Attila'nın Tahta Çıkışı ve Güçlenmesi: Ruha 434 yılında öldüğünde yerine Bleda ile Attila ortak hükümdar olarak tahta geçmiş, bir yıl sonra Attila hunları tek başına yönetmeye başlamıştır.
Attila'nın tahta geçtiği dönemde Avrupa Hunları gücünün zirvesinde bulunmuş, Roma toplumuna göre savaş tanrısı Ares'in kılıcı Attila'ya teslim edilmiş ve kavimler ondan çok korkmuştur.
434 yılında Attila, Bizans elçilerini at üzerinde karşılayarak tehdit etmiş ve Margos Barışı'nı yapmış, yıllık vergiyi iki katına çıkarmıştır.
31:32Attila'nın Doğu Roma'ya Saldırıları: 441 yılında Attila birinci Balkan seferini açmış, Belgrad-Niş üzerinden Trakya'ya kadar ilerlemiş ve Tuna boylarındaki Bizans kalelerini ele geçirmiştir.
İkinci Balkan seferinde Attila Trakya'ya Tekirdağ kadar ilerlemiş, İstanbul önlerine gelmiş ve vergiyi üç katına çıkarıp yüklü savaş tazminatı almıştır.
Attila, Doğu Roma İmparatorluğu'nu sindirdikten sonra Batı Roma'ya yönelmiş, Batı Roma İmparatorluğu'nun kız kardeşi evlenmek arzusuyla Attila'ya nişan yüzü yollamıştır.
32:51Attila'nın Batı Roma'ya Saldırıları ve Sonu: Attila, Batı Roma'dan topraklar isteyerek Orosia'da gerçekleşen savaşta iki tarafta kazanamadan geri çekilmiş, intikam için İtalya seferi düzenlemiş ve Roma önlerine kadar gelmiştir.
452 yılında Papa Leon, Attila'nın huzuruna çıkarak Roma'ya girmemesi için yalvarmış ve Attila Roma'yı affetmiştir.
Attila ile Avrupa Hunları dünyanın en güçlü devleti haline gelmiş, ancak 453 yılında ansızın vefat etmiş, oğulları devleti yönetemediği için Hun Devleti'nin çöküşü kaçınılmaz olmuştur.
35:37Akhunlar ve Eftal İmparatorluğu: Cumhurbaşkanlığı forsunda bulunan dördüncü yıldız Akhun Devleti'dir, farklı kaynaklarda Heyal, Eftalit, Akhi, Sveta Hunna olarak anılmıştır.
Akhun Devleti 425-552 yılları arasında var olmuştur, 350 tarihinden itibaren Altay bölgelerinden göç ederek Güney Kazakistan'a gelmiştir.
Büyük Hun İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından bu bölgedeki Türk boyları Akhun Devleti'nin öncüleri tarafından batıya Avrupa'ya doğru ittirmeye başlanmıştır.
37:04Ak-Hunlar ve Sasani İmparatorluğu İlişkileri: 359 yılında Sasaniler, Roma İmparatorluğu'na bağlı olan Amid (Diyarbakır) kuşatmasını Ak-Hunlar'ın askeri desteğiyle başarmışlardır.
Ak-Hunlar ve Sasaniler arasındaki ilişkiler zamanla bozulmuş, Sasanilerin Şahı Behram Bur'dan Ak-Hunlar'a darbe vurmuş, ancak Ak-Hunlar bölgeye güç kazanmışlardır.
Ak-Hunlar Semerkant, Buhara ve Bel şehirlerini ele geçirerek Güney Sibirya'ya kadar geniş bir toprak alanına sahip olmuşlardır.
37:52Ak-Hunların Güçlenmesi: Kün Han liderliğindeki Ak-Hunlar, sınırlarını Şeyhun ve Ceyhun nehirleri, Afganistan'ın kuzeyi ve Tanrı Dağları'na kadar genişletmişlerdir.
Sasanilerin iç işlerinde karışıklıklar çıkınca, Kün Han Sasanilerin taht varisi Firuz'u desteklemiş ve onu bir müddet yanında tutarak haklılığını araştırmıştır.
Ak-Hunların 30 bin kişilik süvari desteğine kavuşan Firuz, kardeşini yenerek Sasaniler tahtına geçmiştir.
38:48Ak-Hunların İsim ve İmparatorluğu: Tarihe "Ak-Hun İmparatorluğu" olarak geçen bu devlet, Bizans kaynaklarında "Eftaliler" olarak geçmektedir, bunun nedeni Kün Han'ın Efdal Hanedanı'na mensup olmasıdır.
Kün Han'ın ismi bazı kaynaklarda "Aksungur" veya "Aksuvar" olarak da geçmektedir.
Ak-Hunlar, Güney Sibirya'dan Güneye ilerleyerek Gupta İmparatorluğu'nun topraklarını ele geçirerek İpekyolu kontrolünü ve Hindistan işlerini ilerletmişlerdir.
39:37Sasaniler ve Ak-Hunlar Arasındaki Savaşlar: Sasaniler, Ak-Hunlarla uzun süre barış kuramamış, Firuz'un verdiği sözlerden cayması üzerine savaşlar çıkmıştır.
475 yılında Firuz, Ak-Hunlar'a karşı yeni bir sefer düzenlemiş, ancak Türklerin meşhur "Turan taktiği"yle sardılar ve Firuz ordusunu yok etmek üzereydi.
Firuz, askerlerinin bağışlanması için Kün Han'a af dilemek zorunda kalmış, ancak bu durum Sasaniler için büyük bir rezillikti.
41:12Firuz'un Af Dilemesi: Firuz, askerlerinin bağışlanması için Kün Han'ın tek şartını kabul etmiş, güneş doğarken onun ayaklarına kapanarak af dilemiştir.
Firuz ve ordusu affedilmiş, ancak Firuz bu olayı unutmamış ve intikamını almak için fırsat beklemiştir.
İkinci savaşta, Kün Han önceden derin çukurlar kurdurmuş ve üzerlerini ağaçlarla örtmüş, Firuz ve ordusu tuzağa düşerek büyük bir yenilgiye uğramıştır.
43:04Mek İsyanı ve Ak-Hunların Müdahalesi: Sasani hükümdarı Firuz'un oğlu Kubad döneminde Mek isyanı baş göstermiş, Mek peygamber olduğunu iddia ederek sasani yönetimini etkilemeye başlamıştır.
Bu isyan sırasında İran'daki asiller ve din adamları öldürülerek evleri yağma edilmiştir.
Kubad, Ak-Hunlar'ın yardımıyla isyanı bastırmış, 30 bin kişilik süvari birliği gönderen Ak-Hunlar, Sasanileri kurtarmış ve Kubad'ı tekrar tahtına oturtmuşlardır.
43:50Ak-Hunların Yükselişi ve Yıkılışı: Ak-Hunlar Hindistan ve İran'da büyük nüfus kazanarak uzun yıllar bölgenin en güçlü devleti haline gelmişlerdir.
6. yüzyılın yarısına doğru Ak-Hunlar kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmış, Türkistan'da Göktürkler kurulmuş ve Asya'nın hakimi olmuşlardır.
Sasanilerde Ali Şirvan gibi güçlü bir hükümdarın tahta çıkmasıyla Ak-Hunlar iki arada kalmış, Göktürkler ise Sasanilerle ittifak kurmuşlardır.
47:06Göktürklerin Kuruluşu: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsunun beş yıldızı olan Göktürkler, 552-744 yılları arasında var olan Göktürk Kağanlığı'na aittir.
Göktürkler Hun Türklerinin devamı olduklarını bildirmişlerdir ve tarihte ilk kez "Türk" isminde bir devlet kurulmuştur.
Göktürk Kağanlığı'nı videoda iki bölüm halinde inceleyeceklerdir: Birinci Göktürk Devleti ve İkinci Göktürk Devleti (bazı kaynaklarda Kutluk Devleti olarak geçmektedir).
47:48Göktürklerin Başlangıcı: Orta Asya'daki dönemin en güçlü devletlerinden olan Şu An Şu Anların altında Aşina kabilesi Altay Dağlarının etrafında yaşamış, henüz güçlü bir devletleri bulunmamıştır.
Göktürkler demir endüstrisinde önemli yol almış ve Şu An Şu Anların demir ihtiyaçlarını karşılarmıştır.
542 yılındaki kayıtlara göre Göktürkler kışın nehirlerin buz tutması üzerine Çin hanedanlarına akınlar gerçekleştirmişlerdir.
48:23Göktürklerin Bağımsızlığı: 545 yılında Çin'den bir elçi gelmesi üzerine Göktürkler resmi bir devlet statüsüne girmişlerdir.
Bumin, Şu An Şu Anların lideri Anakin'in kızını istemiş, ancak Anakin reddetmiş ve Bumin Şu An Şu Anlara savaş açmıştır.
552 yılında Bumin, Şu An Şu Anları mağlup etmiş, lideri intihar etmiş ve kaçabilen Şu An Şu Anlar Çin'e sığınmıştır.
50:22Göktürk Devleti'nin En Parlak Dönemi: Mukan Kağan, Göktürk Devleti'nin en parlak dönemini yaşatmıştır.
Mukan doğu kısmını, İstemiyabu batı kısmını yönetmiştir.
Mukan Kağan, Kıtay üzerine sefer düzenleyerek itaati altına aldıktan sonra Baykal Gölü'nün batısına ilerleyerek Göktürk Kağanlığı'nın topraklarını genişletmiştir.
51:08İstemiyabu'nun Politikası: İstemiyabu, Ak-Hunlara karşı Sasani hükümdarı An-Şirvan ile ittifak kurarak topraklarını paylaştılar.
İstemiyabu, Sasanilere karşı Doğu Roma ile ittifak girişimine başladı ve 569 yılında Bizans elçileri İstemiyabu'ya ulaştı.
571 yılında Mukan Kağan, Çinlilerden çekilerek Çin Seddi'ni güçlendirmeye başladılar.
52:49Önemli Tarihi Olaylar: 571 yılı Türk ve dünya tarihi açısından önemli bir yıl oldu; Mekke'de Hz. Muhammed dünyaya geldi.
Doğu Roma İmparatorluğu, 591 yılına kadar sürecek olan Bizans-Sasani savaşını başlattı.
572 yılında Mukan Kağan ve 576 yılında İstemiyabu ölmüştür.
53:34Göktürk Devleti'nin Çöküşü: Taspar Kağan, Göktürk Devleti çok büyümüş olduğundan idareyi akrabaları arasında böldü ve Budizm dinine kapıldı.
581 yılında Taspar Kaan öldü ve yerine geçen Kaanlar Çin elçilerinin ve prenseslerinin oyununa kapılmaya başladı.
Çin'in kışkırtmasıyla taht varisleri aralarında kavgalar başladı ve batıda bağımsız bir Göktürk Devleti ortaya çıktı.
55:01Göktürklerin Çin'e Bağımlılığı: Göktürklerin başına geçen Kaanlar ilk Kaanlar gibi sağlam bir şekilde tutunamadı ve Çine vergi öder bir hale geldiler.
Dönem dönem Çin üzerine akınlar yapıldı ve bir Türk bir Çin üstünlüğü ile yıllar geçti.
627 yılında bir çok soğuk bir kız geçti ve kıtlık başladı, halkın inancı zayıfladı ve etki alanları küçüldü.
55:49Göktürklerin Yıkılışı: Çin en uygun anda Göktürklere saldırdı ve Doğu Göktürk Devleti yıkıldı.
Birinci Göktürk Devleti'nin yıkılışı 634 yılına denk gelmektedir.
Diğer taraftan Batı Göktürkler İran içlerine kadar genişledi ve 609 yılında Sasani ordularını mağlup ederek Rey ve İsfan şehirlerine kadar ilerledi.
56:23Göktürklerde Fetret Devri: 634-681 yılları arasında Göktürklerde fetret devri olarak bilinmektedir.
Bu yıllar arasında Arabistan, Anadolu, İran ve Kafkaslarda önemli değişiklikler meydana gelmişti.
651 yılında Sasani İmparatorluğu yıkılmış ve Kafkaslarda Hazar Kağanlığı kurulurken, 622 yılında Medine Sözleşmesi ile Hz. Muhammed İslam Devleti'ni kurmuştu.
57:20Kürşat Ayaklanması: 639 yılında meşhur Kürşat ayaklanması çıktı; Kürşat ve kırk adamı Çin Sarayı'na basarak imparatoru kaçırıp Türkler için bağımsızlık isteyecekti.
Kürşat ve adamları yüzlerce Çinli askeri öldürdüler ama imparatora ulaşamadan kendileri de öldüler.
Bu olay Türkler arasında duyulunca yeniden bağımsızlık ateşi esir Türklerin kalbinde yanmaya başladı ve Çin'e karşı farklı isyanlar başladı.
58:08İkinci Göktürk Devleti'nin Kuruluşu: 679-681 yılları arasında büyük Türk isyanları Çin'e karşı başladı.
Kutluk Kağan, başarısız olan bu iki isyan sonucunda yılmadı ve büyük bir ordu toplayarak 682 yılında resmen bağımsızlığını ilan etti.
Çin'de hapis bulunan Akıl Hocası Tonyukuk kaçarak Kutluk'un yanına geldi ve kendisi Apa Tarkan ünvanıyla başdanışmanı oldu.
59:35İkinci Göktürk Devleti'nin En Parlak Dönemi: 692 yılında Kutluk Kağan'ın ölümü üzerine Kapgan Kağan Göktürklerin başına geçti ve onun döneminde ikinci Göktürk Devleti en parlak dönemini yaşadı.
Kapgan, Çin'e karşı başarılı seferler gerçekleştirmiştir ve Tonyukuk'un idaresiyle Göktürkler batıda Maveraünnehir'e kadar genişledi.
Türkler burada Arapları durdurdular ve sağlam bir set haline dönüştüler.
59:58Göktürklerin Mirası: İkinci Göktürk Devleti tarihe Türk tarihine büyük katkılar yaptığı gibi, bıraktığı yazıtlarla da o günleri anlamamıza vesile oldu.
İlerleyen yıllarda Bilge Kağan ve Kül Tigin gibi önemli yöneticiler Göktürklerin başına geçti.
744 yılına kadar ikinci Göktürk ya da Kutluk Devleti devam etti, 744 yılından sonra çıkan isyanlar devleti yıktıysa da yerine başka bir Türk devleti olan Uygurlar kuruldu.
1:01:55Avar İmparatorluğu'nun Kökeni ve Kuruluşu: Avar İmparatorluğu, Cumhurbaşkanlığı resmi sitesine göre 565-835 yılları arasında varlığını sürdüren Türk devletidir.
Avarların Türk kökenli oldukları bilim insanları tarafından kanıtlanmıştır; Bizans tarihçisi Priskos, Zakaryas Redor ve Grek coğrafyacısı Strabon yazıları ile bu kanıya varılmıştır.
Avarlar, Şu An Şu An idaresini terk edip batıya göç etmiş Türk kavmi olup, karşı koyan, direnen anlamındaki "avar" adını almışlardır.
1:03:17Avarların Avrupa'ya Girişi ve Bizans İlişkileri: Avarlar Hazar Denizi üzerinden Kafkaslara, Karadeniz'e doğru Avrupa Hunlarının gittiği yolları izleyerek batıya ilerlemişlerdir.
557 yılında Sabahları yenen Avarlar, Azak Kıyılarına ulaştıklarında Bizans ile iletişim kurdular ve Kandık isimli bir elçiyi Konstantinopolis'e gönderdiler.
Justinianus, Avarların gücünden faydalanmak için Silahtarı Valentinos'u Avarlar elçi olarak gönderdi ve belirli bir vergi karşılığında Bizans'ın düşmanlarına karşı savaşmaları için antlaşma yaptı.
1:05:12Avarların Büyüklüğü ve İmparatorluk Dönemi: Avarların büyük bir hükümdarı bir bayan handı ve bu bayan önderliğinde Avarlar Bizans'a tekrar elçi göndererek kuzeyde kendilerine karşı olan kavimleri ezip geçtiğini belirttiler.
İmparatorun toprak vermesini reddedince Avarlar Bizans ile düşman oldular ve bölgeye yerleştiler.
İkinci Justinus tahta geçtikten sonra Avarlara yıllık vergi göndermeyeceğini bildirdi, bu sırada Batı Göktürklerini yöneten İstemiyahun'un da elçilik heyeti Konstantinopolis'e gelmiş ve Sasanilerden başka İmparator Avarların üzerine saldırı yapılabileceğini bildirmişti.
1:06:55Avarların Büyüklüğü ve Bizans İlişkilerinin Bozulması: Bayan Han, Bizans taht şehrine saldırmadan önce Macaristan bölgesinde Attila Hakan'ın yerleştiği gibi sağlam bir şekilde yerleşmek maksadıyla Panonya denilen bölgeyi (Belgrad ve Sirmium şehirlerini) ele geçirmek istedi.
İkinci Justinus Bizans'ın barışı parayla satın almak ve düşmanlarını böl-parçala-yönet taktiğini iptal ederek savaşçı bir devlet mekanizması ile Bizans'ı yönetmeye başlaması, Bizans'a bir yarar sağlamadığı gibi Avarlar gibi güçlü bir düşman kazanmasına da yol açtı.
İkinci Justinus'un ölümü ve yerine İkinci Teber Yosun geçmesi, Avarlar ile Bizanslılar arasında nasıl bir politika üzerinde gidileceği merak konusu oldu.
1:08:29Avarların Zirveye Ulaşıp Güç Kaybı: Bayan Han, Bizans ile geçici bir ittifak kurmuş ve Slavlardan intikam almak için bölgeye sefer açmıştı; Slavlar güneye inerek Bizans topraklarını yağmaladığı sırada Bayan Han'ın ordusu Slav ordularını Yunanistan'ın Adriyatik kıyılarına kadar takip ederek yendi ve büyük ganimet aldı.
Bayan Han döneminde Avarların toprakları oldukça genişlemiş ve Don nehrinden Galya ve Baltık Denizi'ne kadar uzanıyordu.
Bizans ile barışın bozulması üzerine Bayan Han, Trakya seferlerine başladı; 587 yılında Adrenapolis (Edirne) yu kuşattı ve büyük ganimetler elde ettiler.
1:10:38Avarların Son Dönemi ve Tarihsel Yeri: 602 yılında Bayan Han'ın ölümü Avarların güç kaybetmesinde etkili oldu; 626 yılında Avarlar Sasaniler ile ittifak kurdular ve Konstantinopolis'i kuşattılar.
Avarların zirveye ulaştığı bu dönemden sonra güç kaybı yaşanmaya başladı; Bulgarlar Avarların başına kendi reisleri olan Kurtun başa geçmesini teklif ettiler, kabul ettiremeyince isyan çıkardılar.
796 yılında Frank İmparatoru Charlemagne, Fransa Kralının oğlu orta Macaristan'a kadar girerek Avarların başkentini ele geçirdi; 805 yılında Hıristiyan olmuş olan Theodor adlı bir hükümdar Avarların son hükümdarı olmuştu.
1:12:52Avarların Kültürü ve Mirası: Avarlar döneminde ara ara kavimlerin yer değiştirmesi olayı görüldü; Longobatlar İtalya'ya, Slavlar kuzeye doğru itildiler.
Avarlarda kadınlara çok önem verilirdi ve hatun ismiyle yüksek makamlara çıkarlar, erkeklerle eşit sayılırlar.
Avarların cenaze törenlerine göre ölülerin yüzleri doğuya doğru çevrilirdi; nüfuslu şahıslar önce deri içine sarılır, sonra bir lahitin içine konurdu ve ahiret yolculuğu için yanlarına yiyecek konurdu.
1:14:22Hazar Kağanlığı'nın Tarihi: Hazar Kağanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Forsunda bulunan yedi yıldızdır ve resmi varoluşları 651-983 yılları arasında gösterilse de 576 yılına kadar varlıkları bilinmektedir.
"Hazar" ismi Arap tarihçilerinden el-Mesudi'ye göre İranlılar tarafından kullanılmış, Türkler tarafından ise "Sabar" olarak anılmıştır.
Hazarlar adetaletli yönetimi ve farklı din ve inanışlara olan saygılarından dolayı hüküm sürdüğü dönemlere "Azar Barış Çağı" ismi verilmiştir.
1:16:33Hazarların Tarih Sahnesindeki İlk Görünüşleri: Hazarların tarih sahnesinde ilk defa ciddi şekilde 558 yılında Sasani-Sabar Savaşı'nda geçmektedir.
576 yılında Batı Göktürklerin Karadeniz kıyılarına kadar ulaşmaları üzerine Hazarlar'ın isimleri çok defa anılmış ve 586 yılındaki Bizans kaynaklarında yer alan ifadelerine göre artık iyice tanınmaya başlamışlardır.
İstemiya'nın kurduğu Bizans-Göktürk ittifakında Göktürk Hakanlığı'nın en üst noktasında olması nedeniyle Sasanilere karşı Bizans'a yardımlarda bulunmuşlardır.
1:18:49Hazarların Bağımsızlığı ve Bizans İlişkileri: 630 yılı Hazar Kağanlığı'nın gerçek kuruluşu olarak değerlendirilmektedir, ancak bu kuruluş birçok kaynakta 651 ya da 653 olarak verilmektedir.
Göktürk Hakanlığı fetret devrine girdiği yıllarda Hazarlar bağımsız bir devlete sahip oldular ve Sasanilere karşı Bizans İmparatorluğu ile ittifaklar kurdular.
Dış siyasetteki ortak çıkarlar hanedanlar arası evliliklere yol açtı; Bizans İmparatorları Justinianus ve Konstantinos Hazar prensesleri ile evlendiler ve Konstantinos ile Çiçek Hatundan doğma Dördüncü Leon "Hazar Leon" takma ismiyle anıldı.
1:20:10Hazarlar ve Araplar Arasındaki Mücadele: Hz. Osman, İslam ordularına Kafkaslara ilerleme emri verdi ve 642-653 yılları arasında İslam orduları rahat bir ilerleyişle Kafkaslara kadar ulaştılar.
Hazarların başkenti Belencer'e doğru ilerleyen Arap orduları, Hazar ordusuyla muharebeye tutuştu ve Hazar Türkleri Arap ordularını bozguna uğratarak İslam ordularının Kafkaslara yayılmasının önüne geçtiler.
Hazarlar ile Arapların mücadelesi Hazar tarihi boyunca yüz yıl kadar sürmüş ve İslam'ın Kafkaslarda uzun bir süre yayılmasının önüne geçirmiştir.
1:21:09Hazar Kağanlığı'nın Büyümesi: 18. ve 19. yüzyıllarda Hazar Kağanlığı kuzeye ve devamında batıya doğru genişledi ve Doğu Avrupa'nın en önemli devleti haline geldi.
Büyüme sırasında birçok kavim Hazar Kağanlığı bünyesine katıldı; Desna ve Orta Dinyeper nehirlerindeki Slavlar Hazarlara katıldılar ve Karadeniz'in kuzeyindeki Büyük Bulgar Devleti Hazarların üstünlüğünü kabul etmek zorunda kaldı.
Arap ordularının Kafkas harekatları devam etti, ancak Hazarlar başarılı karşı saldırılarla Arap ordularını yeniden bölgeden atarak topraklarını Azerbaycan'a kadar genişlettiler.
1:23:00Hazarlar ve Abbasiler Dönemi: 750 yılından sonra halifelik Abbasilere geçince Hazar Türkleri ile Araplar arasında savaşlar azaldı ve barış dönemlerinde Hazar prensesleri ile Arap liderler kız alıp kız vermeye başladılar.
Arapların en güçlü olduğu ve önlerine çıkan bütün orduları yendiği dönemde Hazar Kağanlığı'nın Arap ordularını defalarca mağlup etmesi Hazarların ne derece kuvvetli bir devlet olduğunun göstergesidir.
Arap kaynaklarına göre Hazarlar o dönemde dünyadaki süper güçlerden olan Bizans ve Çin İmparatorluklarına eşit gelecek güçte olduğunu bildirmektedirler.

Türk Tarihi: 16 Türk Devleti Serisi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir