Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Tarihe Kanalı" tarafından sunulan, bir eğitimci tarafından anlatılan Türk Kurtuluş Savaşı hazırlık dönemi ve kongreleri hakkında kapsamlı bir tarih dersidir.
- Video, Mustafa Kemal'in 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışıyla başlayıp, Havza Genelgesi, Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri, Sivas Kongresi, Amasya Görüşmeleri ve Misak-ı Milli'nin imzalanması sürecini kronolojik olarak ele almaktadır. Ayrıca İstanbul'un işgali ve Mustafa Kemal'in bu duruma karşı aldığı önlemler de anlatılmaktadır.
- Videoda ÖSYM, AYT ve KPSS sınavlarına hazırlık amacıyla önemli tarihsel olaylar, kongrelerin maddeleri ve tarihsel önemi detaylı şekilde açıklanmaktadır. Özellikle "ulusal egemenlik" kavramının ilk defa Amasya Genelgesi'nde bahsedildiği, "Ya istiklal, ya ölüm" sözünün Sivas Kongresi'nde söylenmesi ve Mustafa Kemal'in İstanbul ile haberleşme kesmesi, vergileri göndermemesi gibi karşı koyma yöntemleri vurgulanmaktadır.
- Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi
- Kurtuluş Savaşı hazırlık dönemi konularına geçiliyor.
- Gazi Mustafa Kemal'in 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışına odaklanılacak.
- Birinci Dünya Savaşı'nda Mustafa Kemal en son Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı görevini Suriye-Filistin cephesinde yapmaktaydı.
- 00:53Mustafa Kemal'in İstanbul'dan Samsun'a Yolculuğu
- İstanbul'a gelir gelmez yaveri Cevat Abbas, İstanbul'un işgal altında olduğunu söyler ve Mustafa Kemal "geldikleri gibi giderler" der.
- Mustafa Kemal, halkı bilinçlendirmek ve Mondros Ateşkesi'ne karşı önlem almak için Ali Fethi Okyar ile birlikte "Minber" gazetesini çıkarmıştır.
- Samsun'da Rumlar ve Türkler arasında çatışmalar yaşanınca İngiltere, Osmanlı'ya çatışmaları bastırmayı tehdit eder ve Mondros'un yedinci maddesini kullanır.
- 02:32Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı
- Osmanlı Padişahı Vahdettin, Mustafa Kemal'i en iyi komutanlarından biri olarak Samsun'a gönderir.
- 15 Mayıs 1919'da İzmir işgal edildikten bir gün sonra, 16 Mayıs'ta Mustafa Kemal Bandırma vapuruna biner ve 19 Mayıs'ta Samsun'a ayak basar.
- Mustafa Kemal, dokuzuncu ordu müfettişi olarak Samsun'a gider ve Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki valilere emir verebilme yetkisine sahiptir.
- 03:24Mustafa Kemal'in Samsun'daki Görevleri
- Damat Ferit, Mustafa Kemal'e Samsun'daki çatışmaları bastırıp hemen geri dönmeyi emreder.
- Mustafa Kemal'in amacı, halkı bilinçlendirmek, örgütlemek ve bağımsızlık için Kurtuluş Savaşı'na başlamaktı.
- Samsun'daki görevi karadeniz bölgesinin güvenliğini sağlamak, dağıtılmamış orduları dağıtmak ve Türklerin elindeki silahları toplamaktı.
- 04:05Mustafa Kemal'in İlk Yetki Dışı Hareketi
- Mustafa Kemal, Samsun'a ayak bastıktan sonra bir rapor hazırlar ve İstanbul hükümetine gönderir.
- Raporda Samsun'daki çatışmaların sorumlusu Rumlar olduğunu ve Rumların elindeki silahlara el konulduğunu belirtir.
- Mustafa Kemal, Damat Ferit'in emri aksine Türklerin değil Rumların elindeki silahları toplamıştır.
- 04:40Havza Genelgesi
- Mustafa Kemal, Samsun'dan Havza'ya geçerek 28 Mayıs 1919'da Küçük Çapta bir miting verir.
- İzmir'in işgali her yerde protesto edilmeli, insanlar işgalleri seyretmemeli ve birlik olunmalı diyecek.
- Havza Genelgesi'nde orduların dağıtılmayacağı, silahların toprağın altına gömülüp ileride kullanılmak üzere saklanacağı belirtilir.
- 06:06Havza Genelgesi'nin Önemi
- İtilaf devletlerine ve İstanbul hükümetine işgalleri kınayan telgraflar çekileceği belirtilir.
- Azınlıklara kötü davranılmayacağı, çünkü haklıyken haksız duruma düşmemek için Mondros'un yedinci maddesinin uygulanmaması gerektiği vurgulanır.
- İstanbul hükümeti, Mustafa Kemal'i ilk kez Havza'dan İstanbul'a geri çağırmış ve Havza Genelgesi ile milli bilinci uyandırmıştır.
- 07:15Amasya Genelgesi
- Amasya Genelgesi, halkın en sevilen komutanlarının milli mücadeleyi kişisellikten çıkarıp halka mal etmek ve halkı milli mücadeleye dahil etmek için toplandığı bir belgedir.
- 22 Haziran 1919 tarihinde imzalanan Amasya Genelgesi'ne Gazi Mustafa Kemal, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Refet Bele, Kazım Karabekir ve Cemal Paşa katılmıştır.
- Toplantıya katılıp kararları imzalayanlar Mustafa Kemal, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay ve Refet Bele'dir; Erzurum'dan Kazım Karabekir ve Konya'dan Cemal Paşa ise telgraf yoluyla onaylamışlardır.
- 08:58Amasya Genelgesi'nin Maddeleri
- Genelgesin birinci maddesinde "vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikedir" denilerek milli mücadele gerekçesi ortaya konmuştur.
- İkinci maddede İstanbul hükümetinin sorumluluğunu yerine getirememesi ve Anadolu'nun işgallere karşı korunması gerektiği belirtilmiştir.
- Üçüncü maddede "milletin bağımsızlığını milletin azim ve kararı kurtaracaktır" denilerek milli mücadeledeki amaç ve yöntem belirlenmiştir.
- 12:39Amasya Genelgesi'nin Önemi
- Amasya Genelgesi'nde milli mücadele'nin amacı, gerekçesi ve yöntemi belirlenmiş, kurtuluş savaşı'nın programı burada belirlenmiştir.
- İlk defa ulusal egemenlik (milletin kararı) kavramı Amasya Genelgesi'nde ortaya atılmıştır.
- Bu belge bir ihtilal bildirisidir; halk İstanbul kültürüne karşı başkaldırıyor ve "Artık İstanbul Anadolu'ya hakim değil, tabi olmak zorundadır" denilmektedir.
- 13:36Mustafa Kemal'in Askerlik Mesleğinden İstifası
- Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi'nden sonra, Erzurum Kongresi'nden önce askerlik mesleğinden istifa etmiştir.
- Damat Ferit, Mustafa Kemal'e askerlik mesleğini dışa çıkması nedeniyle İstanbul'a dönmesini telgrafla istemiş, ancak Mustafa Kemal cevap vermemiştir.
- Mustafa Kemal, Damat Ferit'in tehditini karşılayarak "Beni kovmuyorsunuz, ben istifa ediyorum" demiş ve "Sine-i millete döndüm" sözleriyle halktan bir ferdi olarak kendini tanıtmıştır.
- 15:22Erzurum Kongresi
- Erzurum Kongresi 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplanmıştır ve Mustafa Kemal'in sivil olarak yaptığı ilk çalışma budur.
- Kongreyi Trabzon Muhafaza Hukuk Cemiyeti, Şark Vilayetleri Müdafaası Cemiyeti ve Kars İslam Şurası toplamıştır.
- Kongre bölgesel toplanmış ancak ulusal bir amaçla çalışmıştır ve Mustafa Kemal başkanlığını yapmıştır.
- 17:14Erzurum Kongresi'nin Amacı ve Katılımcıları
- Erzurum Kongresi'nin amacı Mondros ateşkes antlaşmasının 24. maddesinin uygulanmaması, Doğu Anadolu'da bir Ermeni kurulmasına ve Doğu Karadeniz'de bir Rum milletinin kurulmasına izin vermemektir.
- Kongreye Bitlis, Erzurum, Sivas ve Van illeri delegeler göndermiş, Diyarbakır, Elazığ ve Mardin ise gönderememiştir.
- Mustafa Kemal ve Rauf Orbay gözlemci olarak katılmaya başlamış, sonra delege olarak katılmak için Cevat Dursunoğlu ve Kazım Yurdalan'ın istifasıyla toplantıya dahil olmuşlardır.
- 18:46Erzurum Kongresi'nin Önemi
- Erzurum Kongresi'nde milli sınırlar içerisinde vatan bir bütündür, asla bölünemez ve asla parçalanmaz olarak belirtilmiştir.
- Manda ve himaye kabul edilemez ilk kez Erzurum Kongresi'nde reddedilmiştir, bu tam bağımsızlık anlamına gelmektedir.
- Kuvayi Milliye etkin milli iradeyi hakim kılmak esastır, bu da ulusal egemenlik anlamına gelmektedir.
- 20:29Erzurum Kongresi'nin Diğer Önemli Maddeleri
- Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez, 1856 İslahat Fermanı ile başlayan süreç sona ermiştir.
- Mebusan Meclisi derhal toplanmalı ve hükümet denetlenmelidir.
- Temsiliyeti kurulma fikri Amasya Genelgesi'de, kurulduğu yer Erzurum Kongresi'dir ve bu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk aşamasıdır.
- 23:57Sivas Kongresi'nin Önemi
- Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanmış, toplanış bakımından ve alınan karar bakımından ulusal bir kongredir.
- Damat Ferit, Mustafa Kemal'i öldürmek için iki büyük suikast düzenlemiş, ancak Mustafa Kemal patika yollardan Sivas'a ulaşarak sui kanseri atlatmıştır.
- Sivas Kongresi'nde manda ve himaye kesin olarak reddedilmiştir, ilk kez Erzurum Kongresi'nde reddedilen bu konu son kez Sivas Kongresi'nde reddedilmiştir.
- 26:36Sivas Kongresi'nin Diğer Önemli Kararları
- Erzurum Kongresi'nin kararları aynen Sivas Kongresi'nde kabul edilmiştir ve Anadolu'daki tüm yararlı cemiyetler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirilmiştir.
- Temsiliyetinin yetkileri genişletilmiş, üye sayısı dokuz kişiden onbeş üyeye çıkarılmıştır.
- Sivas Kongresi'nde milli mücadeleyi halka anlatabilmek için "İrade-i Milliye" gazetesi (bugünkü Ulus gazetesi'nin temeli) çıkarılmıştır.
- 28:38Temsiliyetinin İlk Siyasi Başarısı
- Sivas Kongresi'nden sonra Mustafa Kemal İstanbul ile tüm haberleşmeyi kesmiştir, Damat Ferit istifa etmiştir.
- Damat Ferit'in istifası Temsiliyetinin ilk siyasi başarısı olarak kabul edilmiştir.
- Damat Ferit'in yerine gelen Ali Rıza Paşa, Amasya Görüşmeleri için Mustafa Kemal ile birlikte çalışmak istemiştir.
- 29:45Amasya Görüşmeleri
- Amasya görüşmeleri aynı zamanda Amasya protokolleri olarak da bilinmektedir.
- Mustafa Kemal'in bu görüşmedeki amacı milli mücadeleyi İstanbul hükümetine tanıtmaktı.
- Görüşmelerde alınan kararlar arasında İtilaf Devletleri ile yapılacak barış görüşmelerine gidecek heyetin belirlenmesi, azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıkların verilmemesi ve mebusan meclisinin açılması ve seçimlerin yapılması yer almıştır.
- 30:33Amasya Görüşmelerinin Sonuçları
- İstanbul hükümeti'nin kabul ettiği tek karar mebusan meclisinin toplanmasıydı.
- İstanbul hükümeti, Temsil Etinin varlığını tanımıştır.
- Mustafa Kemal, Erzurum'dan milletvekili olarak son Osmanlı mebusan meclisi'ne seçilecektir.
- 31:09Sivas'ta Komutanlar Toplantısı
- Amasya görüşmelerinden sonra 16-28 Kasım 1919 tarihleri arasında Mustafa Kemal Sivas'a gider ve Sivas'ta komutanlar toplantısı düzenler.
- Toplantıda temsiliyetinin Ankara'ya taşınması kararı alınmıştır.
- Temsiliyetinin çalışma yöntemi de burada belirlenmiştir.
- 31:35Ankara'nın Seçimi
- Temsiliyetin Ankara'ya taşınmasının nedenleri arasında güvenli konum, Anadolu'nun tam ortasında olması ve jeopolitik konumunun iyi olması bulunmaktadır.
- Batı cephesine yakın olması, kurtuluş savaşı yönlendirebilmek için önemlidir.
- Ankara'nın ulaşım ve haberleşme bakımından uygun olması, Ali Fuat Cebesoy'un 20. Kolordu'nun desteklemesi ve Ankara halkının milli mücadeleyi desteklemesi de etkili olmuştur.
- 33:05İstanbul'a Gönderilen Heyet
- Ankara'dan İstanbul'a gönderilen heyete, mebusan meclisi'ne katıldıklarında yapacakları üç önemli şey belirtilmiştir.
- Bunlar mebusan meclisi'ne başkan seçtirmek, Misak-ı Milli kararlarını onaylatmak ve Milli Mücadele'yi savunan Müdafaa-i Hukuk grubunu kurmaktır.
- Heyet İstanbul'a gider ve bu görevleri yerine getirmeye çalışır.
- 33:52Son Osmanlı Mebusan Meclisi
- 12 Ocak 1920 tarihinde Son Osmanlı Mebusan Meclisi toplanmıştır.
- Mustafa Kemal, Son Osmanlı Mebusan Meclisi'ne Erzurum'dan milletvekili seçilmiştir.
- Meclisin ilk başkanı Reşat Hikmet Bey, son başkanı ise Celalettin Arif Bey'dir.
- 34:23Felah Vatan Grubu
- Ankara'dan gelen heyet Misak-ı Milli kararlarını onaylaması, Mustafa Kemal'i mebusan meclisi başkanı seçmesi ve Müdafaa-i Hukuk grubunu kurması istemiştir.
- Heyet, Mustafa Kemal'i başkan seçtirmekten çekinmiş ve Müdafaa-i Hukuk grubunu kuramamıştır.
- Bunun yerine Felah Vatan grubu kurulmuştur, bu isim "vatanın kurtuluşu" anlamına gelmektedir.
- 36:22Misak-ı Milli Kararları
- Misak-ı Milli kararları "karaborsa" kodlamasıyla hatırlanabilir: kapitülasyonlar, boğazlar, Osmanlı borçları, referandum, sınırlar ve azınlıklar.
- Karaborsa, Ardahan, Batum, Arap memleketleri ve Batı Trakya'da referandum yapılacaktır.
- Azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman hakların korunması şartı ile kabul edilecektir.
- 38:02Misak-ı Milli'nin Diğer Maddeleri
- Siyasi mali gelişmeye engel olan sınırlamalar kaldırılacaktır, bu maddenin kapitülasyonların kaldırılması anlamına geldiği önemlidir.
- Osmanlı Devleti'nin Misak-ı Milli'ye göre çizilen sınırları içerisine düşen pay miktarı kadar Osmanlı borçları ödenebilir.
- Misak-ı Milli'de ulusal egemenlik (kendi liderini kendi seçme hakkı) yer almamaktadır.
- 39:48İstanbul'un İşgali
- 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul işgal edilmiştir.
- İstanbul hükümeti Misak-ı Milli kararlarını onaylamış ve mebusan meclisini bastırmıştır.
- Milletvekillerinden bazıları tutuklanıp Malta adasına sürgüne gönderilmiş, kaçabilenler Ankara'da Mustafa Kemal'in yanına gelmiştir.
- 40:28Manastırlı Hamdi Bey ve Damat Ferit
- Manastırlı Hamdi Bey, İstanbul'un işgalini Mustafa Kemal'e ulaştırmış ve 1934 tarihinde Soyadı Kanunu ile Mart Onaltı soyadı verilmiştir.
- İngilizler, Damat Ferit'i İstanbul hükümetinin başına getirmişlerdir çünkü Damat Ferit bir İngiliz hayranı ve ajanıdır.
- Meclis basılıp kapatılmıştır, bu halkın iradesine vurulan bir darbedir.
- 41:33Mustafa Kemal'in İşgale Karşı Alınan Önlemler
- İstanbul ile her türlü haberleşme ve iletişim kesilmiştir çünkü İstanbul'da artık Osmanlı değil İtilaf devletleri bulunmaktadır.
- Anadolu'dan İstanbul'a giden vergiler gönderilmemiştir.
- Geyve-Ulukışla demiryolları tahrip edilmiştir ki İtilaf devletleri Anadolu'ya ulaşamayacaklar.
- İtilaf devletlerinin subayları, Türk milletvekillerinin tutuklanmasına karşılık tutuklanmıştır.