Buradasın
Türk Kültür Medeniyet Tarihi: Türklerde Eğitim ve Bilim Dersi
youtube.com/watch?v=nsizimxKPi8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Hasan Hoca tarafından sunulan Türk Kültür Medeniyet Tarihi dersinin beşinci ünitesini içeren bir eğitim videosudur. 11. ve 12. sınıflarda alınabilen ve bazı okullarda seçmeli tarih dersi olarak okutulan bir konu anlatımıdır.
- Video, Türklerde eğitim ve bilim konusunu kronolojik olarak ele almaktadır. İlk olarak Orta Asya Türk Devletleri (Asya Hun Devleti, Köktürkler ve Uygurlar) incelenmekte, ardından İlk Türk İslam Devletleri dönemindeki eğitim ve bilim faaliyetleri, son olarak da Türk İslam devletlerindeki önemli bilim insanları ve eğitim kurumları anlatılmaktadır.
- Öğretmen, sınavlarda çıkabilecek önemli bilgileri vurgulayarak, öğrencilerin sınav hazırlığına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Video içeriğinde Kaşgarlı Mahmut, Yusuf Has Hacip, Nizamiye Medreseleri, El-Cezeri, Harezmi, Farabi, İbni Sina, Biruni, El-Hazini gibi önemli düşünürler ve bilim insanları ile Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügatit Türk gibi edebi eserler hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi'nin Anadolu'nun ilk İslam dönemine ait en eski şifahanesi ve dünyanın ilk tıp fakültesi olduğu vurgulanmaktadır.
- Türk Kültür Medeniyet Tarihi Dersi Tanıtımı
- Türk Kültür Medeniyet Tarihi dersi 11. ve 12. sınıfta alınabiliyor veya bazı okullarda Seçmeli Tarih dersi adı altında okutulabiliyor.
- Türklerde Eğitim ve Bilim konusu sıkıcı olmasına rağmen içinde çok fazla bilgi var, ancak soru sorulabilecek yer sayısı az.
- Konu anlatımı sırasında özellikle soru çıkabilecek yerlere yoğunlaşılacak.
- 00:39İlk Türk Devletlerinde Eğitim
- İlk Türk devletleri: Asya Hun Devleti, Köktürkler ve Uygurlar olmak üzere toplam dört devlet.
- İlk Türk devletlerinde eğitim anlayışını etkileyen temel faktör yaşam biçimiydi.
- Eğitimde töre önemli bir yere sahip olup, aileler çocukların sosyalleşmesi için çaba sarf ediyorlardı.
- 01:26İlk Türk Devletlerinde Eğitim Hedefleri
- İlk Türk devletlerinde eğitimin en önemli hedefi "alp insan" yetiştirme idi.
- Alp insan olabilmek için ahlak, terbiye, iyilik, cömertlik, sorumluluk ve bilgili olmak önemli değerlerdi.
- Konar göçer hayat yaşayan ve sürekli savaş tehlikesiyle karşı karşıya olan Türkler, eğitimde özellikle savaş sanatına büyük önem veriyorlardı.
- 02:22İlk Türk Devletlerinde Örgün Eğitim
- Hunlar ve Köktürklerde örgün eğitim kurumlarının olduğuna dair kesin kanıt yoktur.
- Örgün eğitim kurumlarının ilk başladığı devlet Uygurlar'dır.
- Hun devletinde eğitim Teoman döneminde başlamış, Metehan döneminde ise gelişim ortaya çıkmış ve Metehan'ın Çin imparatoruna gönderdiği mektup Hunların okuryazar olduğunun kanıtıdır.
- 03:13Köktürklerde Eğitim
- Köktürkler Türk tarihinin ilk alfabesini (38 harften oluşan Köktürk alfabesi) yapmışlardır.
- Türk tarihinin bilinen ilk yazılı eserleri olan Orhun Kitabeleri Köktürkler tarafından bırakılmıştır.
- Orhun yazıtları, destanlardan sözlü kültürden yazılı kültüre geçiş için önemli bir adımdır.
- 04:05Köktürklerde Planlı Eğitim
- Köktürklerde eğitimin Hunlardan farklı olan yanı yazının taşlara kazınmasıdır.
- Yazının taşlara kazınmış olması Köktürklerde planlı bir eğitim anlayışı olduğunun göstergesidir.
- Köktürklerde planlı bir eğitim anlayışı olduğunun kanıtı yazının taşlara kazınmasıdır.
- 04:36Uygurlar'da Eğitim
- Uygurlar Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğu ve devletidir.
- Uygurların yerleşik hayata geçişle birlikte örgün eğitim yavaş yavaş yerleşmeye başlamıştır.
- Uygurların Mazmini kabul etmesi onların eğitim anlayışını etkilemiştir.
- 05:02Uygurlar'da Yazılı Kültür
- Uygurlar ilk dönemlerde Orhun alfabesi kullanırken, daha sonra kendilerine has Uygur alfabesi kullanmaya başlamışlardır.
- Uygurlar hem kendi dillerinde hem de komşu ülkelerin dillerinde eserler basmışlardır.
- Uygurların ülkelerinde katipler, bürokratlar, çevirmenler ve öğretmenler bulunması örgün eğitim yapıldığının kesin kanıtıdır.
- 05:49Uygurlar'da Yazım Teknolojisi
- Köktürkler yazılarını taşa yazarken, sert zeminlere bıçakla kazarken, Uygurlar kalem ve fırça ile birçok kitap yazmıştır.
- Uygurlar bez veya kağıt üzerine yazı yazmıştır.
- Uygurlar matbaa kullanarak tahta kalıplarla baskı yapmış ve kağıdı kullanmışlardır.
- 06:09İlk Türk Devletlerinde Bilim
- Hunlar hayvan ürünlerinin değerlendirilmesine yönelik ve hayvan hastalıkları ile ilgili çalışmalar yapmışlardır.
- Köktürklerde demircilik ileri düzeydeydi.
- Uygurlar bilimsel gelişmelerde diğerlerine göre çok daha ileri düzeydedir ve Orta Asya'da kurulan Türk devletleri arasında eğitim ve bilimde en gelişmiş olanıdır.
- 06:53Uygurlar'da Bilimsel Gelişmeler
- Uygurlar araç-gereç yapımı, gelişmiş şehir planlaması ve çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşı gibi bilimsel gelişmeler yapmışlardır.
- Madencilik alanında bakır oksiti, nişadır ve boraks kullanmışlar, ileri düzeyde bakırcılık ve kuyumculuk yapabiliyorlarmış.
- Uygurlar matbaa ve kağıdı kullanan ilk Türk topluluğudur.
- 07:38Türklerde Tıp ve Bilim
- Türklerde hekimin karşılığı "otacı" veya "emçi"dir.
- "Kan" ve "baksı" denilen hekimler hem din adamı hem de bitki ve mineral kaynaklı ilaçlarla insan tedavisi yapan kişilerdir.
- Türkler çok eski dönemlerden itibaren on tabanlı sayı sistemi (decimal sistem) kullanmıştır.
- 08:40Türklerde Astronomi
- Türkler astronomi alanında önemli çalışmalar yapmışlardır, güneş ve aya çeşitli anlamlar yüklemişlerdir.
- İlkbaharın gelişi Nevruz bayramıdır, Türkler Venüs'e sabah yıldızı, Merkür'e ise akşam yıldızı derler.
- Türkler on iki hayvan Türk takvimi kullanmışlardır, bu takvim güneş yılı esaslıdır ve her yıl bir hayvan ismiyle anılır.
- 09:32İlk Türk İslam Devletleri ve Eğitim Bilim Faaliyetleri
- İlk Türk İslam devletleri döneminde Batı'da bilime önem verilmiyor ve insan düşüncesi baskı altında iken, İslam dini insanları öğrenmeye ve bilimsel çalışmalar yapmaya yöneltiyor.
- Türklerin İslam dinine geçmesiyle İslam dünyası eğitim ve bilim alanında önemli gelişmeler göstermiş, Karahan hükümdarlarının desteklemesiyle Buhara, Semerkant, Taşkent, Balasagun, Kaşgar gibi şehirler bilim ve kültür merkezi haline dönüşmüş.
- Karahanlılar döneminde yetişmiş ünlü düşünür ve bilim insanları arasında Kaşgarlı Mahmut ve Yusuf Has Hacip bulunmaktadır.
- 11:42Büyük Selçuklular'da Eğitim ve Bilim
- İlk Selçuklu medresesi Tuğrul Bey döneminde 1020 yılında Nişabur'da kurulmuş, Alparslan döneminde eğitim öğretimi ücretsiz hale getirilmiş ve öğrencilere burs verilmiş.
- Nizamülmülk kendi adını taşıyan Nizamiye medreselerini kurmuş, bu medreselerin yanında geniş kütüphaneler oluşturmuş ve bu kurumlarda dini bilgilerin yanında pozitif bilimlerin okutulduğu için dünyanın ilk üniversitesi olarak kabul edilmektedir.
- Nizamiye medreselerinin açılış amaçları arasında devletin radikal örgüt ve mezheplere karşı korunması, din adamı yetiştirilmesi, bilim insanlarının çalışmalarından faydalanılması, İslam'a yeni geçen Oğuz toplulukların inançlarını pekiştirmesi ve yoksul yetenekli öğrencilerin topluma kazandırılması bulunmaktadır.
- 13:38Bilim Alanlarındaki Gelişmeler
- İslam tarihinde medreselerin yanında mescitler, ribatlar, tekke ve zaviyelerde eğitimde önemli bir yere sahiptir, ribatlar sonradan kervansaray'a dönüşmüştür.
- Selçuklularda tıp eğitimi genelde şifahanelerde, astronomide rasathanelerde verilmiştir.
- İlk Türk İslam devletlerinde kıble yönü ve ibadet saatlerinin düzenlenmesi açısından astronomi bilimi çok gelişmiştir, Melikşah döneminde kurulan rasathanede Ömer Hayyam gibi ünlü bilim insanları yaşamıştır.
- 14:50Anadolu'da Eğitim ve Bilim
- Anadolu'da ilk medrese Danişmendliler tarafından açılmış ve adı Yağıbasan Medresesi'dir.
- Türkiye Selçuklu döneminde tıp biliminde önemli gelişmeler yaşanmış, şifahaneler açılmış ve cüzzamlı hastaları tedavi etmeye çalışılmıştır.
- El-Cezeri, mühendislik alanında önemli çalışmalar yapmasıyla ünlü bir mühendis ve sibernetik biliminin kurucusu kabul edilir, su çarkı ile işleyen tulumba ve en ünlü makinesi filli su saati gibi icatları modern mühendisliğin gelişimine katkı sağlamıştır.
- 17:00Ahilik ve Meslek Eğitimi
- Ahilik, ilk Türk İslam devletleri meslek örgütlenmesi ve esnaf teşkilatıdır.
- Ahilikte meslek eğitimi üç basamakta gerçekleşir: önce yamaklık (2 yıl ücretsiz), sonra çıraklık (3 yıl), ardından sınava tabi tutulup kalfa olunur.
- Kalfa olduktan sonra üç yıl geçirdikten sonra sınavı geçen kişi usta olabilir, ustanın beline kuşak bağlanması gerekmektedir.
- Ahilikte sadece meslek eğitimi değil, din eğitimi, ahlak eğitimi ve sosyal bilgiler de verilir.
- 18:12Türk İslam Edebiyatı ve Eğitimde Bilim
- Kutadgu Bilig, ilk Türk İslam edebi eseri olarak kabul edilir ve mutluluğun temel şartının bilgi olduğunu vurgular.
- Divan-ı Lügat-it-Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmış ve Türk dilinin önemini vurgulayan bir eserdir.
- Karahanlılar döneminde Hacı Yusuf, Has Hacıp ve Kaşgarlı Mahmut'un çalışmaları Türk dilinin zenginleşmesini ve dil birliğini sağlamasında önemlidir.
- 19:49Türk İslam Devletlerinde Bilim İnsanları
- Harezmi, cebir biliminin kurucusu olup, analitik geometrinin temelini atmış ve "Kitabu'l-Hisab'ül-Hindi" ve "Kitab'ül-Muhtasar fi Hisab Ceb ve vel-Mukabele" eserlerini yazmıştır.
- Farabi, Türkistan'da doğmuş, fizik, astronomi, matematik, müzik ve siyaset alanlarında çalışmış, Aristo mantığını en iyi açıklayan ikinci öğretmen olarak bilinir.
- İbni Sina (Avicenna), Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde doğmuş, 16 yaşında tıp eğitimine başlamış ve "El-Kanun fit-Tıp" eseriyle tanınmıştır.
- 23:02Diğer Önemli Bilim İnsanları
- Biruni, matematik, fizik, tıp, coğrafya ve tarih alanlarında çalışmış, jeodezi biliminin kurucusu olarak kabul edilir ve "Asar-ı Bakiye" eserini yazmıştır.
- El-Hasan bin el-Hazmi, 12. yüzyılda İran'da yaşamış, astronomi ve mekanik bilimlerinde çalışmış ve "Kitab-ül Hikme" eserini yazmıştır.
- Türk İslam devletlerinde Gazneliler ve Karahanlılar döneminde şifahaneler, Selçuklular döneminde ise tıp merkezi sayılabilecek hastaneler kurulmuştur.
- 24:45Tıp Merkezleri
- Akıl hastaları için telkin, müzik ve renk ile tedavi yöntemleri uygulanmıştır.
- Şam'da bulunan Nurettin Şifahanesi, Divriği'de bulunan Turan Melik Şifahanesi ve Kayseri'de bulunan Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi, Selçuklu döneminde açılan önemli şifahanelerdir.
- Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi, Anadolu'nun İslam döneme ait en eski şifahanesi olup, dünyanın ilk tıp fakültesi olarak kabul edilir.