Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 16-17 yıllık tarih öğretmenliği deneyimine sahip bir eğitimci tarafından sunulan kapsamlı bir tarih dersidir. Eğitimci, öğrencilere Türk İslam devletleri, özellikle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerindeki ordu yapısı, medreseler, mimari yapılar ve sanatlar hakkında bilgi vermektedir.
- Ders, Büyük Selçuklu Devleti'nin ordu yapısından başlayarak, Türk İslam medreselerinin tarihçesi, Osmanlı dönemindeki eğitim sistemi, İslami mimari yapılar ve Osmanlı sanatları konularını ele almaktadır. Video, sınavlarda çıkabilecek önemli bilgileri vurgulayarak öğrencilere yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
- Ders içeriğinde Gulam sistemi, Nizamiye medreseleri, medreselerde okutulan dersler, dini, sivil ve askeri mimari yapılar, minare sayıları ve anlamları, minyatür sanatı, nakkaşlık, tesi, telkari, malakari, vitray sanatı, ebru ve çeşitli el sanatları gibi konular detaylı şekilde anlatılmaktadır. Ayrıca Karahanlılar, Danişmendler, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerindeki önemli mimari eserler (Ayşe Bibi Türbesi, Talhatan Baba Camii, Leşkeri Bazar Camii, Diyarbakır Ulu Camii) hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Türk İslam Devletleri'nin Ordu Yapısı
- Türk İslam Devletleri'nin ilk Müslüman Türk devletleri kültür medeniyet kısmından devam ediliyor.
- Çift senelerde KPSS'de dört sınav (lisans, önlisans, ortaöğretim ve EKPSS) varken, tek senelerde sadece lisans mezunları girecek.
- Büyük Selçuklu Devleti, Karahanlı ve Gazneliler'e göre daha gelişmiş bir kültür medeniyete sahip olduğundan, ordu yapısı konusunda onun yapısı incelenecek.
- 01:16Büyük Selçuklu Devleti'nin Ordu Yapısı
- Büyük Selçuklu Devleti'nin ordusu dörde ayrılıyor: Gulamlar, Hassa askerleri, Bağlı beylik/devletlerin askerleri ve Türkmenler.
- Hassa askerleri, en iyi askerler olarak savaşta en önde giden birliklerdir ve Osmanlı'daki kapıkulu askerlerine benzer.
- Gulamlar, köle, hizmetçi anlamına gelen "gulam" kökünden gelir ve esir edilenlerden yetiştirilen askerlerdir.
- 03:32Gulam Sistemi
- Gulam sisteminde savaşlarda esir edilen beş kişiden biri seçilir ve özel olarak yetiştirilir.
- Seçilen esirler genellikle Türk olup, asker veya idareci olarak yetiştirilir.
- Gulam sistemi ilk defa Karahanlılar zamanında uygulanmıştır ve İslam öncesine göre ilk Müslüman Türk devletleri'nin ordusuna getirilen en büyük yeniliktir.
- 10:10Türk İslam Medreseleri
- Türk İslam medreseleri, Selçuklu devleti sadece değil, Karahanlılar, Danişmendler ve Büyük Selçuklu gibi diğer Türk devletleri tarafından da yaptırılmıştır.
- Karahanlıların Semerkant Medresesi, Türk İslam tarihinin ilk medresesidir.
- Danişmendlerin Tokat'ın Niksar ilçesindeki Yağıbasan Medresesi, Anadolu'da yapılmış ilk medrese olarak önemlidir.
- 11:55Selçuklu Medreseleri
- Büyük Selçuklu'nun ilk medresesi Nişabur Medresesi'dir.
- Nizamiye Medreseleri, Sultan Alparslan zamanında açılan ve daha sonra 17 şehirde kurulan, o günün şartlarında üniversite niteliğindeki eğitim kurumlarıdır.
- Nizamiye Medreseleri'nin en ünlüsü Bağdat'taki medresedir, burada Gazali adlı İslam alemi hüccetü rektörlük yapmış ve Haşhaşilik adlı radikal örgüte karşı mücadele etmiştir.
- 14:08Medreselerin Açılmış Nedenleri
- Medreseler, yetenekli ve yoksul çocukları topluma kazandırmak amacıyla açılmıştır.
- Bilim insanı yetiştirmek ve Oğuzların inançlarını pekiştirmek için medreseler kurulmuştur.
- Zararlı fikir akımlarına karşı fikir ile karşılık vermek için medreseler açılmıştır, çünkü fikirleri öldürmek yerine fikirle mücadele etmek gerekir.
- 17:09Medreselerde Eğitim Sistemi
- Medreselerde yetişen öğrencilere "danişmend", öğretmenlere "müderris" denir ve alınan diplomaya "icazetname" adı verilir.
- İcazetname, medreselerde alınan diplomanın özel ismidir, genel bir isim değildir.
- Medreselerde iki tür ders okutulur: akli ilimler (matematik, geometri, mantık) ve nakli ilimler (dini dersler).
- 20:53Medreselerde Öğrenilen Dersler
- Cebir, karşılaştırmalı matematik; hesap, muhasebe; hendese, geometri; simya, kimya; heyet, astronomi; astroloji, yıldızlarla ilgili bilimdir.
- Mantık ve felsefe dersleri akli ilimlerin bir parçasıdır ve tartışma ortamı oluşturur.
- Peygamber Efendimizin hadisleri, sünneti, siyeri ve megazi gibi dini konular medreselerde okutulur.
- 23:03Dini Bilimler ve Terimler
- Fıkıh, İslam hukukudur; kelam, iman esaslarının derinlemesine işlenmesidir; kıraat, Kur'an'ı okumaktır.
- İcma, mezhep ve sünnete göre hüküm vermedir; kıyas, mukayese ve karşılaştırmadır; tefsir, Kur'an'ın açıklamasıdır.
- Hadis ile uğraşana "muhaddis", fıkıh ile uğraşana "fakih", tefsir ile uğraşana "müfessir" denir.
- 26:37Mimari Yapılar
- Mescit ve cami aynı kelimedir, Osmanlı zamanından beri cami ismi kullanılırken, Selçuklular zamanında ve Arap dünyasında mescit denir.
- Dini mimari örnekleri: medrese, kümbet, türbe, mescit, cami, tekke ve zaviye.
- Sivil mimari örnekleri: ev, misaray, kervansaray, sebil, çeşme ve hamam.
- 28:22Mimari Yapıların Türleri
- Tarih öğretmeni, öğrencilerin genellikle yapının içine bakarak değil, dışına bakarak mimari yapıların türlerini ayırt etmeleri gerektiğini vurguluyor.
- Yapının içine bakmak yerine, yapının türüne bakmak gerekir; örneğin medrese dini bir yapı olarak sınıflandırılır çünkü yapısında dini özellikler vardır, içine ne yapıldığı önemli değildir.
- Mimari yapılar dini, sivil ve askeri olarak üç gruba ayrılır.
- 30:37Minarelerin Sayısı ve Anlamı
- Selçuklular döneminde camilerde genellikle iki minare yapılmıştır, bu minareler savaş zamanında gözcülük için kullanılmış ve namaza çağırmak için doğu-batı doğrultusunda yerleştirilmiştir.
- Osmanlı döneminde dört veya altı minareli camiler görülmüştür, minarenin fazlalığı devletin gücünü sembolize etmektedir.
- Minarelerin sayısı, devletin gücünü göstermektedir; Emeviler ve Abbasiler'de tek minare, Selçuklularda çift minare, Osmanlı'da dört veya altı minare görülmüştür.
- 32:50Türklerin Eserleri
- Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklu devleti gibi Türk devletleri birçok mimari eser bırakmıştır, ancak bazıları deprem, sel ve savaşlar nedeniyle yıkılmıştır.
- Karahanlıların günümüze kalan eserleri arasında Arap Ata Türbesi, Ayşe Bibi Türbesi, Talhatan Baba Camii ve Hazar Camii (Dekaron Camii) bulunmaktadır.
- Gazneliler'in önemli eserleri arasında Leşkeri Bazar Camii, Zafer Kuleleri, Mahmud'un Ribatı (kervansaray) ve Mesut Minaresi bulunmaktadır.
- 34:31Büyük Selçuklu'nun Eserleri
- Büyük Selçuklu'nun kuruluş yeri İran'dır ve eserleri ağırlıklı olarak İran'daki şehirlerde (Rey, İsfahan, Nişabur, Tebriz, Tahran) bulunmaktadır.
- Diyârbakır Ulu Camii, orijinal olarak bir kilise olarak inşa edilmiş, Emeviler döneminde camiye çevrilmiş ve daha sonra Büyük Selçuklu döneminde onarım ve eklemeler yapılmıştır.
- Büyük Selçuklu'nun Anadolu'da çok fazla eseri yoktur, var olanlarda sadece onarım ve eklemeler yapılmıştır.
- 37:38İslamiyet'in Sanat Üzerindeki Etkisi
- İslamiyet'in kabulü sonrasında, İslamiyet'e uygun olan sanat dalları (halıcılık, dokumacılık, çadırcılık, ebru, çinicilik) devam etmiştir.
- İslamiyet'in kabulü sonrasında resim ve heykel sanatlarında büyük gerileme yaşanmıştır.
- Hat sanatı (Arapça'yı güzel yazma sanatı) en fazla gelişme gösteren sanat dalıdır ve bilinen ilk Türk hattatı Amasyalı Yakuttur.
- 39:00Minyatür Sanatı
- Minyatür sanatında perspektife dikkat edilmez, kişiler statülere bağlı olarak boyutlandırılır.
- Minyatür sanatında kişi boyutları statüye göre değişir: Sultan 7 cm, vezir 6 cm, hacı 5 cm, asker 4 cm, kadı 3 cm, toprak sahibi 2 cm, köylü 1 cm olarak çizilir.
- Minyatür sanatında siyasi ve toplumsal olaylar çok işlenir, bu sanatı yapanlar musavvir veya nakkaş olarak adlandırılır.
- 42:22Tesif Sanatı
- Tesif, Arapça'da altınlamak, yaldızlamak anlamına gelir ve genellikle Kur'an-ı Kerim'in süslemelerinde kullanılır.
- Tesif sanatında altın tozu kullanılır ve bu sanatın çok az kişi tarafından yapıldığı için günümüzde nadir görülmektedir.
- Tesif sanatı, dini eserlerin süslenmesinde kullanılır ve çok değerlidir.
- 44:18Diğer Sanat Dalları
- Telkari, gümüş işleme sanatıdır ve Türkiye'nin özellikle Mardin ve Diyarbakır bölgelerinde yaygındır.
- Malakari, duvar süsleme sanatıdır, vitray ise cam süsleme sanatıdır.
- Ebru, Arapça'da "bulut" anlamına gelir ve yoğunlaştırılmış su üzerine desen yapılıp kağıda geçirilir.
- 47:30Sanat Dalları ve Önemi
- Çadırcılık, kilimcilik, halıcılık, dokumacılık, ahşap işlemeciliği, oymacılık ve kakmacılık da sanat dallarıdır.
- Ebru sanatı son zamanlarda emekli kişilerin önemli bir uğraş alanı haline gelmiştir.
- Karahanlılar zamanında ilk medrese yapılmış, Nizamiye medreselerinin açılma sebepleri önemli bilgilerdir.
- 49:52Sonuç
- Dersin sonunda ordunun, eğitimin bir kısmının ve sanat dallarını ve mimariyi işlediklerini belirtiyoruz.
- Bir sonraki derste bilim insanları ve yazılı edebiyatı işlenecektir.