Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, konuşmacı Türk halk edebiyatının kaynaklarını detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Türk halk edebiyatının çeşitli kaynaklarını sistematik olarak ele almaktadır. İlk bölümde masal kitapları, fıkra kitapları, atasözü kitapları, cönkler, mecmualar, şairnameler ve menakıbnameler incelenirken, ikinci bölümde Danişmendname, Hamzaname, Saltukname, Cengizname gibi destan türleri, seyahatnameler, mesneviler ve fetvalar gibi kaynaklar açıklanmaktadır.
- Her kaynak türü için önemli örnekler, tarihçeleri ve özellikleri detaylı şekilde anlatılmakta, bu eserlerin Türk halk edebiyatının kaynakları olarak nasıl değerlendirildiği açıklanmaktadır.
- 00:01Halk Edebiyatının Kaynakları - Masal Kitapları
- Halk edebiyatının kaynakları dersinin ikinci videosunda masal kitapları ele alınmaktadır.
- Masal kitapları genel olarak Hint, Arap ve Fars tabakasından Türkçe'ye tercüme edilmiş eserlerden oluşmaktadır.
- Kelle Vedimne, Hint tabakasından gelen ve Uygur çağından sonra Türk halk edebiyatına yansıyan en önemli masal kitaplarından biridir.
- 00:51Hint ve Arap-Fars Tabakasından Masal Kitapları
- Totname (Papağanın Yetmiş Masalı), Hint kaynaklarında Sukasaptati veya Cheasaptati adıyla bilinen bir eserdir ve bilinen en eski Türkçe çevirisi 1840 tarihli Matbu'dur.
- Arap ve Fars tabakasından tercüme edilen masal kitapları arasında Simbatname (Türk halk edebiyatında Yedi Vezirler veya Yedi Alimler adıyla meşhur), Mantı, Kuttair, Binbir Gece Masalları, Binbir Gündüz Masalları, Ferec Badeş ve Şidde bulunmaktadır.
- Binbir Gece Masalları Araplara ait, Binbir Gündüz Masalları ise İranlılara ait olup, Binbir Gece Masalları erkekleri ön plana çıkartırken, Binbir Gündüz Masalları kadınları ön plana çıkarmaktadır.
- 02:55Türk Tabakasına Ait Masal Kitapları
- Türk tabakasına ait masal kitapları daha çok antoloji niteliği taşımaktadır.
- Dastan Ahmet Harami, arkaik kelimelerden yola çıkılarak 13. yüzyıldan daha önceki dönemlerde yazıldığı kanısına varılmaktadır.
- Muhayyelat, Giritli Aziz Efendi tarafından 1796 yılında yazılmış ve hayal adını taşıyan üç uzun hikayeden meydana gelmektedir.
- Türk masal külliyatları içerisinde en meşhur olanı, içerisinde 14 masal metni bulunan Billur Köşk Masallarıdır.
- 03:49Fıkra Kitapları
- Nasreddin Hoca'nın bilinen en eski nüshası Hüseyin adında bir kişinin yazdığı Hikaye-i Kitabı Nasreddin adını taşıyan eserdir.
- Nasreddin Hoca fıkralarından bahseden ilk eser Saltukname'dir.
- Nasrettin Hoca fıkralarının eski harfli pek çok taş baskısı yapılmıştır; bunlardan ilki 1837 tarihli olup, İstanbul'da Matbaa-i Amire ve Mısır'da Bulak Matbaasında basılmıştır.
- Lami Çelebi Bursalı ve oğlunun oğlu Abdullah'ın ortaklaşa yazdığı Letaif'te üç tane Nasrettin Hoca fıkrası yer almaktadır.
- 05:19Atasözü Kitapları
- 1480 tarihli kitaba Atalar Yazmadan bahsedilebilir.
- Berlin'deki Hazihi Risale-i Kelimat-ı Oğuzname ve Paris'te bulunan kitaba Atalar ve 17. yüzyıl halk şairlerinden Levni'nin yazmış olduğu destanı yazma Atalar Sözüözü kitaplarına verilebilecek ilk örnekler arasında yer alır.
- Güvey'nin Pentnamesi atasözü kitaplarına örnek gösterilebilecek bir eserdir ve içinde iki tane Nasrettin Hoca fıkrası bulunmaktadır.
- Hıfzi'nin yazdığı Manzume İdrobu Emsal adlı kitap da atasözü kitaplarına verilebilecek bir yazmadır.
- Levni, Mirati, Figane, Şikari, Bedri gibi şairler atasözlerini bir araya toplamak amacıyla Atalarsöz Destanı ve Nasihat Destanı başlıkları altında şiirler yazmışlardır.
- Şinasi'nin yazdığı Durubu Emsali Osmaniye'si, Ebuzziya tarafından söz sayısı arttırılarak 4004'e çıkarılıp 1885'te yeniden yayımlanmıştır.
- Müntehabat-ı Durubu Ensal Ahmet Vefik Paşa tarafından derlenmiş bir atasözü kitabıdır.
- Tekezzade Said'in yazdığı Duruba Emsali Türkiye veya Atalarsözü adlı eseri de atasözü kitaplarına verilebilecek bir örnektir.
- 07:24Cönkler ve Mecmualar
- Cönkler, halk edebiyatının en önemli kaynaklarından biridir ve okuma yazma bilen halk edebiyatı gönüllüleri tarafından düzenlenen eserlerdir.
- Cönkler daha çok sığır dili ve sefine adlarıyla da bilinir, uzunlamasına açılan, çoğu machine kaplı ciltli dikdörtgen şeklinde kitaplardır.
- Cönkler genel itibariyle besmele ile başlar ve temmet (tamamlandı) ifadesiyle biter, imlası oldukça bozuktur ve çoğunda sayfa numarası yoktur.
- Birden fazla kişinin yazmış olduğu cönkler vardır, boş sayfaları olan cönkler vardır ve aynı zamanda klasik şiirden örneklerin yer almış olduğu cönkler de vardır.
- Mecmualar, beğenilen şiir ve faydalı bilgilerin toplanmış olduğu eserlerdir ve daha çok şehirli ve eğitimli kişilerce kullanılmıştır.
- Şairnameler, klasik Türk edebiyatının tezkirelerine benzer fakat tezkirelardan farkı herhangi bir şekilde belirli bir plan dahilinde yazılmayan, kronolojik ve alfabe düzeni bulunmayan eserlerdir.
- Şairnameler içerisinde en meşhur örnek Asik Ömer'in yazmış olduğu Şairnamedir ve halk şairlerinin biyografilerine ışık tutan bilgiler içermektedir.
- Menakıbnameler, ulvi kişilerin, tasavvufi kişilerin hayat hikayelerinin anlatılmış olduğu eserlerden meydana gelen bir türdür.
- 10:24Destan Kitapları
- Battalname (Seyit Battal Gazi Destanı), peygamber soyundan geldiğine inanılan Seyit Battal Gazi'nin savaşları, kahramanlıkları ve olağanüstü özellikleri anlatılan bir destandır.
- Battalname geçmiş dönemlerde kıssalar ve meddallar tarafından anlatılmış, çeşitli tarihlerde yazıya geçirilmiş nüshaları halen günümüzde bulunmaktadır.
- Danişmendname, Battalname'nin devamı olarak görülür ve Danişmendli büyüklerinin kahramanlıkları etrafında teşekkül eden bir eserdir.
- 11:11Türk Halk Edebiyatı Kaynakları
- Danişmendname, II. İzzeddin Keykavus'un emriyle İbn AA tarafından derlenmiş, daha sonra II. Murat'ın emriyle 15. yüzyılda Tokat Didarı Arif Ali tarafından tekrar yazılmıştır.
- Hamzaname, Hz. Hamza'nın şahsiyeti etrafındaki rivayetleri anlatan bir eserdir ve bilinen en eski örneği Hamzavi adında birisinin yazdığı eserde görülür.
- Saltukname, 13. yüzyılda Anadolu ve Rumeli'nin Türkleşmesinde büyük öneme sahip olan Sarı Saltun etrafındaki menkıbelerden meydana gelir ve içinde Nasrettin Hoca fıkralarının bulunmuş olduğu ilk eserdir.
- 12:32Diğer Türk Halk Edebiyatı Eserleri
- Cengizname, eski Oğuz ve Uygur hükümdarlarının sülalelerine dair Türk boyları arasında söylenen menkıbeleri Moğol fütuhatından sonra Cengiz adı etrafında toplayan bir eserdir.
- Hz. Ali cengnameleri, Hz. Ali'nin etrafında gerçekleşen olayları daha çok dini nitelikte anlatan destanlardan oluşur ve 13. yüzyıldan itibaren Anadolu sahasında tercüme, uyarlama veya telif edilen eserlerdir.
- Hızırnameler, ab-ı hayatı bulduğuna inanılan Hızır ve İlyas'in menkıbevi efsanevi özelliklerini anlatan, tekke tasavvuf edebiyatına kaynaklık edebilecek tarzda yazılmış eserlerdir.
- 15:00Seyahatnameler
- İbn-i Fazdan Seyahatnamesi, Türk boylarının inanç sistemlerini, özellikle gök tanrı inancı ve şamanizm inancını, Kırgız Türklerinin ibadetleri sırasında vezinli ilahiler okumaları hakkında bilgi verir.
- İbn-i Battuta Seyahatnamesi, Türklerin defin ve dolayısıyla ağıt ve yas gelenekleri ile ilgili bilgilere, Ahi teşkilatından (Bektaşilik) ve Alevi-Bektaşi geleneğinden bahseder.
- Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi, efsane, Karagöz orta oyunu, meddahlık geleneklerinin bilgilerini verir ve Türk hatları bakımından zengin bir kaynaktır.
- 17:43Mesneviler ve Fetvalar
- Mesneviler, hikaye, kıssa, masal ve fıkra zenginliği ile dikkat çekmektedir ve bazı mesnevilerde geçmiş döneme ait aşıkların adlarına rastlanabilir.
- Surnameler, padişahların özellikle çocuklarının sünnet düğünleri veya şehzadelerin sünnet düğünlerinin anlatıldığı eserlerdir ve halk edebiyatının önemli özelliklerine atfetmesi bakımından kaynak konumuna getirilebilir.
- Fetvalar, dönemin şeyhülislamlarından verilmiş olan yazılı emirler ve talimatlardır ve evlenme gelenekleri, giyim kuşam, süslenme, yapılması yasak olan işler ya da davranışlar gibi konuları içerir.