Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan eğitim dersi formatında olup, Türk edebiyatındaki nazım şekilleri hakkında detaylı bilgiler içermektedir.
- Video, altılı, yedili, sekizli, dokuzlu ve onlu dizelerden oluşan bentlerden oluşan nazım şekillerini ele almaktadır. Her bir nazım şeklinin kafiye düzeni, özellikleri ve örnekleri açıklanmakta, müseddes testi ve müsebba tesbih gibi altılı ve yedili dizelerden oluşan nazım şekilleri detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca takip ben ve tercih ben gibi öteki bentler ve bahrı tabi tabiri de tanıtılmaktadır.
- Konuşmacı, daha önce tek bentli, dört mısralı, tek bentli rubai ve çok bentli nazım şekillerini anlattığını belirtmekte ve sınavlarda bu konudaki soruların nasıl çözüleceğine dair ipuçları sunmaktadır. Video, bir sonraki derste nazım türleri anlatılacağını belirterek sona ermektedir.
- 00:02Nazım Şekilleri Anlatımına Giriş
- Nazım şekilleri anlatımlarına devam ediliyor ve önce tek bentli rubai ve çok bentli nazım şekilleri anlatılmıştır.
- Dörtlü nazım şekillerinde murabba, terbiye taştır ve dörtlü şarkı; beşli nazım şekillerinde muhammed tahmis taştır, tardiye ve şarkı bulunmaktadır.
- Bugün altılı, yedili, sekizli, dokuzlu ve onlu dizelerden oluşan bentlerden oluşan nazım şekilleri anlatılacaktır.
- 01:14Eklemeli Nazım Şekilleri
- Altılı, yedili, sekizli, dokuzlu ve onlu dizelerden oluşan bentlerden oluşan nazım şekillerinde taştır formu yoktur, sadece önüne ekleme söz konusudur.
- Şairler gazelin beylerini oluşturan ikişer dizinin önüne dört bize ekleyerek tesbih, testis, tepside yedi dize ve ta o bize ekleyerek onu o güzel bir ben haline getirmiş olurlar.
- Şairler gazelin bütün renklerini kullanarak her beytin önüne ekleme yapmayıp, sadece bir şairin beğendikleri matla beytini alıp onun üzerine ekleme yaparak her ben sonunda o matlayı kullanarak eklemeli nazım şekillerini oluşturabiliyorlar.
- 02:42Altılı Dizelerden Oluşan Nazım Şekilleri
- Altılı mısralık renklerle yazılan iki tane nazım şekli vardır: müseddes testi ve müsebba tesbih.
- Müseddes testi, altılı testis altılama anlamına gelir ve şair iki mısra üzerine dört mısra da ekleyerek onu altı mısralık bir ben yapar.
- Müseddes bir şair tarafından yazılırken, testis büyük oranda bir şair başka bir şairin şiirini üzerine bir ilave ekleme yaparak yapılır.
- 03:31Müseddes Testi Örnekleri
- Müseddes testi örneklerinde tek dize tekrarlı (büyük A) ve iki dize tekrarlı (iki büyük A) formlar bulunmaktadır.
- Müseddes testi örneklerinde kafiye dizilişinin çokluğundan kafa karışmaması gerekir, sadece dizeleri sayıp sekiz olduğunu gördüğümüzde müseddes testi veya testis olduğunu anlayabiliriz.
- Fuzuli'nin "Vefa" matla beytini alarak testis yaptığı bir örnek vardır ve bu örnek biçimsel olarak müte bir müseddesi andırır çünkü matla her ben sonunda tekrar edilir.
- 06:25Müsebba Tesbih
- Yedi renklerle yazılanlar müsebba tesbih'tir, müsebba yedili anlamına gelir ve tesbih yedileme anlamına gelir.
- Yedilerken şairler gazel'in beyti olan iki beyti oluşturan iki mısranın önüne beş bize daha ekleyerek yedi'ye tamamlarlar.
- Müsebba tesbih bir şair tarafından yazılırken, tesbih genellikle bir başka şairin şiirini alarak tamamlayarak yapılır ve sadece matla beytini alınarak tesbih yapılabiliyor.
- 07:29Nazım Şekilleri ve Kafiyeler
- Kafiyelerde aaaaaa büyük a, b, bbbbb ve büyük a şeklinde dizilişler görülür.
- Tesbih beyti, matla alınarak yedi dize eklenerek oluşturulur ve genellikle matlavecidir.
- Mü sen testinde eklemeli bir form vardır; iki mısra'nın üstüne altı dize daha eklenerek oluşturulur.
- 08:38Tek Bize ve Matla Hayali
- Tek bize tekrarlı ve iki tekrar formları vardır; örneğin "de mi, ahirde de mi ahirde iman, dünyada sabrı, kanaat var" şeklinde tekrar edilir.
- Matla hayali, bir şairin hayalinin matlağını alıp tesbih haline getirmesidir.
- Dokuzlular çok az kullanılmıştır; bir gazelin üzerine yedi dize eklenerek dokuzlu hale getirilir.
- 09:44Onlular ve Muaşşer
- Onlular muaşşer ve tasiri şeklinde olup, muaşşer on'ar dizili elementlerle kuruludur.
- Tasiri, bir şairin iki dizinin üstüne önüne sekiz dize daha ekleyerek oluşturulur.
- Taşlıcalı Yahya, Fuzuli'nin gazelinden sekiz dize ekleyerek onu taşır haline getirmiştir.
- 11:06Öteki Bentler
- Öteki bentler (terkip ben ve tercih ben) beyitlerle yazılır, ancak beyitler bir araya gelerek belli sayıdaki beyler bir şiir bölümünü oluşturur.
- Tercih ben'de her ben sonunda aynı vasıta beyti kullanılırken, takip ben'de her ben sonunda değişen bir vasıta beyti kullanılır.
- Bu nazım şekilleri sosyal konular, hiciv, sosyal eleştiriler ve mersiyeler için kullanılmıştır.
- 13:17Benlerin Özellikleri
- Benlerin beyit sayısı değişkenlik gösterebilir, bir şiir boyunca benleri oluşturan beyitlerin eşit olması gerekir.
- Toplam ben sayısı beş eksi on ben arasında değişebilir, ancak çok uzun takip ben ve tercih ben örnekleri de vardır.
- Bağdatlı Ruhi'nin meşhur takipbendi onyedi ben, Taşlıcalı Yahya'nın şehzade Mustafa'nın ölümü üzerine yazdığı mersiye yirmibir benli takip ben örneğidir.
- 15:54Bahrı Tabi
- Bahrı tabi bir nazım şekli olarak kabul edilir, ancak aslında düzyazıdır.
- Bahrı tabi'de aruzun aruz sefileleri (ceylan, nefail, müstefil) arka arkaya tekrar edilerek oluşur.
- Bu metinler edebiyat-ı cedide döneminde mensur şiirleri andıran secili vezinli metinlerdir ve şairlerin divanlarında yer almaktadır.