Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk dillerinin tarihsel gelişimini ve dil ailelerini anlatan eğitici bir içeriktir. Kaşgarlı Mahmud'un "Divan-ı Lügatit Türk" eseri de videoda referans olarak kullanılmaktadır.
- Video, dilin insanoğlunun gelişimindeki önemi ile başlayıp, Doğu Asya'dan başlayarak Türk dillerinin yayılışını anlatmaktadır. İlk bölümde Ural-Altay dil ailesi ve Türk dillerinin altı ana grubu (Argu, Sibirya Türk dilleri, Över, Kıpçak, Karluk/Uygur ve Oğuz) ele alınırken, ikinci bölümde Oğuz kolunun detaylı analizi yapılmaktadır.
- Videoda ayrıca Japonca ve Korece'nin Altay dil grubuna ait olabileceği hipotezleri, Çağatayca'nın prestijli bir dil olduğu bilgisi ve Oğuz kolunun Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan'da resmi dil olarak konuşulan alt dalları (Türkiye Türkçesi, Balkan Türk ağızları, Gagavuzca, Ahıska Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kara Papak, Avşar, Türkmenistan Türkçesi, Horasan Türkçesi, Afganistan Avşarcası ve Çin'de konuşulan Salarca) hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:06Dilin Gelişimi ve Türk Dillerinin Kökeni
- Günümüzden 30.000 ile 70.000 yıl önce dilin gelişmeye başladığı düşünülmekle birlikte, insanlar kendi türü ile iletişim kurabilmek için dilin çoğaldıkça ve dünyaya yayıldıkça sürekli zenginleştirmiş, coğrafi olarak uzak kaldıklarında ise çeşitlendirmiştir.
- 40.000-45.000 yıl önce Doğu Asya, Hindistan, Tibet ve İran üzerinden Orta Asya'ya insan toplulukları göç etmeye başlamış, ilk Proto-Türkçe ya da Altay dili bu dönemde konuşulmaya başlanmıştır.
- İnsan dilleri insan ırklarından çok daha hızlı değişmiş ve şekillenmiştir.
- 01:07Japon ve Kore Dillerinin Kökeni
- Genetik bilimi ışığında Amerikan yerlilerinin Orta Asya'dan 22.000 yıl önce Kuzey Amerika'ya göç eden insanların torunları olduğu kanıtlanmıştır.
- Kuzey Amerika yerlilerinin konuştuğu dillerin Nadene dil grubunun, Yenisey Nehri havzasında konuşulan dillerle aynı kökene sahip olduğu günümüzde genel kabul görmüştür.
- Japon adalarına 10.000 yıl önce Kuzey Asya'dan insan toplulukları yerleşmeye başlamış, MS 3. yüzyılda Orta Asya kökenli atlı savaşçılar Güney Japonya'ya gelerek bölgeyi denetimleri altına almıştır.
- 02:09Kore Dili ve Ural-Altay Dil Ailesi
- 2001 yılında Güney Kore'de yapılmış antropolojik çalışmada Korelilerin köken olarak Çinlilerden daha çok Kazakistan'da yaşayan Türkler'e yakın olduğu saptanmıştır.
- Ural-Altay yaklaşık 700 milyon kişinin konuştuğu ve devasa bir coğrafyaya yayılmış bir dil ailesidir.
- Ural grubunu oluşturan Macarca, Estonca ve Fince ile Altay grubunu oluşturan Türkçe, Moğolca, Tunguzca, Korece ve Japonca'dan oluşan bu dil ailesi, Ural ve Altay dil gruplarının tarih boyunca yoğun etkileşim içinde olmalarından ötürü benzeşmelerine dayalı bir hipotezdir.
- 03:34Kaşgarlı Mahmud'un Divan-ı Lügatit Türk Kitabı
- 11. yüzyılda yaşamış Kaşgarlı Mahmud'un Divan-ı Lügatit Türk adlı kitabı Türk dili üzerine en önemli kaynaklardan biridir.
- Kitabında, en açık ve doğru dilin bir dil bilip yabancı ülkelere gidip gelmeyen kimselerin dilidir, iki dil bilenlerin dillerinin bozuk olduğunu belirtmiştir.
- Kitapta Türk dillerinin çeşitli lehçeleri ve bölgelerdeki farklılıklar anlatılmış, Türk dili altı ana gruba ayrılmaktadır.
- 07:38Türk Dillerinin Grupları
- Divan-ı Lügatit Türk'te sıkça geçen Argu Türkçe'si, bu gruplar arasında en az konuşana sahip Türkçe koludur ve günümüzde İran ve Afganistan'da yaklaşık 40.107 konuşana sahiptir.
- Yaklaşık 700 bin konuşana sahip Sibirya Türk dilleri, diğer Türk dillerinden yüzyıllarca izole kalarak daha kuzeye göç eden Türkler tarafından geliştirilmiş bir dildir.
- Türkçenin bir başka kadim dil grubu olan Ogur öbeği, geçmişte Hunca, Hazarca ve İdil Bulgarca'sını kapsamıştır.
- 09:35Kıpçak ve Karluk Dil Grupları
- Kıpçak Türkçe'si, Türkçenin en geniş coğrafyaya yayılmış kolu olup kendi içinde dört gruba ayrılır: Bulgar Kıpçak, Nogay Kıpçak, Kırgız Kıpçak ve Kuman Kıpçak.
- Günümüz nüfusu yaklaşık 30-35 milyon civarında olan Kıpçak dil grubu, Orta Doğu'ya yüzyıllarca hükmetmiş olan Mısır Memlükleri de Kıpçak dilini konuşuyordu.
- İkinci sırada yer alan Karluk ya da Uygur dil grubu günümüzde yaklaşık 50 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır ve bu türkçe grubu içerisinde Uygurca ve Özbekçe yer almaktadır.
- 11:16Türk Dilleri ve Oğuz Kolunu
- Çağatayca, zirve dönemlerinde acılar tarafından öğrenilen prestijli bir dil olmuştur.
- Oğuz kolu, özbekçe ve uygurca dışında bu dil kolunda bulunan diğer dilleri ve göçebe eymlular tarafından konuşulan fazla konuşana sahip dil grubudur.
- Günümüzde bağımsız üç ülkede (Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan'da) resmi dil olan Oğuz Türkçesi içerisinde Türkiye Türkçesi, Balkan Türk ağızları, Gagavuzca, Ahıska Türkçesi yer alırken, orta Oğuzca dilleri Azerbaycan Türkçesi, Kara papak ve Avşarcadır.
- Kuzey Oğuzca içerisinde Türkmenistan Türkçesi, Horasan Türkçesi ile Afganistan Avşarcası, Güney Oğuzca içerisinde ise Çin'de yaşayan Salur boyunun konuştuğu Salarca yer almaktadır.
- Kırım'da konuşulan Kırım Tatarcası batı Oğuzca'dan fazlasıyla etkilenmiştir.