Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, bir öğretmen ve öğrenciler arasında geçen interaktif bir ders anlatımıdır. Berkay Bey, Sabri Hoca ve diğer öğretmenler, Neslihan, Ayça, Bahadır, Sümeyye gibi öğrencilerle birlikte dersi sunmaktadır.
- Video, Türk Anayasası ve Meclis Hukuku konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerik, milletvekili seçilebilme yeterlilikleri, yasama dönemi, seçimler, Yüksek Seçim Kurulu, yasama dokunulmazlığı, milletvekilliğinin nasıl sona erebileceği, meclisin görev ve yetkileri, anayasa değişikliği süreci, oylama sistemleri, cumhurbaşkanlığı ve meclis başkanlığı konularını kapsamaktadır.
- Ders boyunca öğretmen, öğrencilerle soru-cevap yaparak konuyu pekiştirmekte ve çeşitli konuları örneklerle açıklamaktadır. Meclisin temel görevleri (kanun çıkarma, bakanlar kurulu denetleme, bütçe onaylama), yasama dokunulmazlığının özellikleri, anayasa değişikliği için gerekli oylama kuralları ve cumhurbaşkanının rolü gibi detaylı bilgiler sunulmaktadır. Dersin sonunda öğretmen, haftaya devam edecek yargı ve idare konularını işleyeceğini belirtmektedir.
- 00:02Dersin Başlangıcı ve Ek Ders Planlaması
- Öğretmen, sınıfı selamlıyor ve sistem yöneticisi Berkay Bey'in elinde yaralanma olduğunu belirtiyor.
- Dersten önce ek ders planlaması yapılıyor, hafta içi dolu olduğu için bir sonraki hafta cumartesi veya pazar günü ek ders yapılacağı belirtiliyor.
- Ek ders için öğrencilerden anket şeklinde tercihlerini belirtmeleri isteniyor.
- 06:23Meşgul Suçlar ve Milletvekili Seçilebilme Koşulları
- Geçen hafta milletvekili seçilebilme yeterlilikleri ve meşgul suçlar (yüz kızartıcı suçlar) konusu ele alınmıştı.
- Meşgul suçlar (kaçakçılık, devlet sırrını açığa vuranlar, resmi ihaleye fesat karıştıranlar, terörden dolayı hükümlü olanlar) affa uğrasalar bile milletvekili olamazlar.
- Bir yıl ve fazlası hapis cezası alanlarla ağır hapis cezası alanlar affa uğrarlarsa milletvekili olabilirler.
- 07:21Yasama Döneminin İstisnaları
- Yasama dönemi normalde dört yıldır, ancak istisnalar olarak seçimlerin ertelenmesi ve öne alınması (yenilenmesi) olabilir.
- Seçimlerin ertelenmesi için savaş olmalı ve en fazla bir yıl uzatılabilir, bu kararı meclis verir.
- Cumhurbaşkanının yenilemesi için hükümet 45 gün içinde kurulamaz veya güven oyu alamazsa, bu durumda 90. günün izleyen ilk pazar günü seçim yapılabilir.
- 10:07Ara Seçimler
- Ara seçimler, mecliste boşalan üyeliklerin doldurulması için il ya da seçim çevresinde yapılan kısmi seçimlerdir.
- Ara seçimlerin üç özelliği vardır: mecliste boşalan üyelikler, il ya da seçim çevresinde yapılması ve kısmi seçim olması.
- Ara seçimlerin iki kuralı vardır: genel seçimlerden 30 ay geçmeden ara seçim yapılamaz ve bir yasama döneminde en fazla bir ara seçim yapılabilir.
- 12:17Ara Seçimlerin İstisnaları
- Meclisin %5'i (28 üyelik) boşalmışsa, 30 ay beklenmeden 3 ay içinde seçim yapılmasına karar verilir.
- Bir il ya da seçim çevresinde milletvekili kalmazsa (örneğin deprem gibi felaketler sonucu), ara seçim yapılması zorunludur.
- 13:03Seçim Kuralları
- Genel seçimlere bir yıl veya daha az süre kalmışsa ara seçim yapılmaz, ancak bir ilde veya seçim çevresinde milletvekili kalmamışsa ara seçime gidilmesi zorunludur.
- Ara seçim, 90 günün izleyen ilk pazar günü yapılır.
- Milletvekili genel veya ara seçiminden önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılacak yerel seçimler, milletvekili seçimiyle birleştirilir, ancak bir ilin vekilsiz kalması durumunda birleştirme yapılmaz.
- 15:36Yüksek Seçim Kurulu
- Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) temel görevi seçimlerin düzenli ve dürüst bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır.
- YSK, seçim süresince ve sonrasında yolsuzluk, şikayet ve itirazları inceler ve kesin karara bağlar.
- YSK, on bir üyeden oluşur: yedi asıl üye (altı tanesi Yargıtay'dan, üç tanesi Danıştay'dan) ve dört yedek üye (iki tanesi Yargıtay'dan, iki tanesi Danıştay'dan).
- 17:49Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Görevler
- Milletvekilleri taahhüt işleri yapamaz, ihaleye giremez ve müteahhitlik yapamazlar.
- Kamu görevi üstlenemezler, ancak Meclis Genel Kurulunca izin verilirse ve ilk altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulu'nun verdiği görevi kabul edebilirler.
- Kamuya yararlı derneklerde, vergiden muaf olan vakıflarda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ve sendikalarda görev yapamazlar.
- 20:18Milletvekilleri ve İşler
- Milletvekilleri ticaretle uğraşabilirler, ancak ticari ünvanlarında milletvekili olduğunu kullanamazlar.
- Avukat olan milletvekilleri artık avukatlık yapamazlar, eskiden ise sadece devlete karşı avukatlık yapmayacakları şartıyla yapabiliyorlardı.
- Yasama dokunulmazlığı mutlak dokunulmazlık (yasama sorumsuzluğu) ve nisbi dokunulmazlık olarak ikiye ayrılır.
- 23:46Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlık
- Meclis içindeki milletvekillerinin oy ve sözlerinden ömür boyu sorumlu tutulamaz ve ceza alamazlar, sadece eylemlerinden değil.
- Meclis dışında da, genel kurulun görüşülmeyeceği hakkında karar almamışsa, milletvekillerinin söylediklerini tekrarlamaktan dolayı sorumlu tutulamazlar.
- Yasama dokunulmazlığı, milletvekillerinin bağımsızlığını ve özgürlüğünü sağlamak için, istedikleri gibi davransınlar ve iradelerini net bir biçimde ortaya koysunlar diye vardır.
- 24:58Nisbi Dokunulmazlık
- Nisbi dokunulmazlık, mutlak dokunulmazlıktan farklı olarak daha esnetilebilir bir yapıya sahiptir.
- Seçildikten önce ya da sonra suç işlediği iddiasına karşı, meclis dokunulmazlığını kaldırmadıkça cezayı takibat yapılamaz.
- Yasama dokunulmazlığının istisnaları: ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçilmeden önce başlamış olan 14. madde ile ilgili suçlar.
- 29:01Milletvekilliğinin Sona Ermesi
- Milletvekilliği ölümden, istifadan, mazbatanın YSK tarafından iptal edilmesinden, vatandaşlıktan çıkmadan ve anayasanın 84. maddesinde sayılan düşme nedenlerinden dolayı sona erer.
- Milletvekilliği meclis oylamasıyla (istifa, bağdaşmayan işi yapma, mazeretsiz birleşime katılmama) veya mahkeme kararıyla (kısıtlanma kararı, engel suçtan kesin hüküm giyinme) düşülebilir.
- Birleşim, bir gün boyunca yapılan görüşmedir ve oturumlar ise bu birleşim içindeki bölümlerdir.
- 36:12Anayasa Mahkemesi ve Milletvekili Dokunulmazlığı
- Anayasa Mahkemesi dokunulmazlığın kaldırılması ve milletvekilinin düşme kararları, yedi gün içinde bir milletvekilinin itirazı karşısında onbeş gün içinde itirazın iptal edilebileceği belirtiliyor.
- 2010 değişikliğinde, bir siyasi partinin kapatılmasına neden olmak, eskiden milletvekilliğini düşüren bir neden iken artık milletvekilliğini düşüren bir neden olmaktan çıkarılmıştır.
- Siyasi partinin kapatılmasına neden olan bir siyasetçi, beş sene süreyle başka bir siyasi partinin hiçbir şeysi olamaz, ancak bağımsız olarak milletvekilliği görevine devam edebilir.
- 39:27Meclis Çoğunluk Tipleri
- Mutlak çoğunluk (salt çoğunluk), meclis üye tamsayısının (550) yarısının bir fazlası olan 276 milletvekilidir.
- Basit çoğunluk (nisbi çoğunluk), toplanan üyelerin çoğunluğuna bakılır; örneğin 300 milletvekili katılmışsa 151, 250 gelmişse 126 oy gereklidir.
- 2007 değişikliği ile yapılan seçimlerde en az 184 (üçte bir) katılım ve 139 (dörtte birin bir fazlası) karar yeter sayısı belirlenmiştir.
- 43:21Nitelikli Çoğunluk
- Nitelikli çoğunluk, üye tam sayısının belli bir oranından bahsedildiğinde vardır ve sert anayasayı gösterir.
- Nitelikli çoğunluk örneği olarak 5'te 3, 3'te 2 gibi oranlar verilebilir.
- Salt çoğunluk da nitelikli çoğunluğun bir türüdür ve nitelikli çoğunluk kapsamındadır.
- 55:31Meclisin Görev ve Yetkileri
- Meclisin temel görevi kanun çıkarma, değiştirme ve kaldırma olup, ayrıca bakanlar kurulu denetleme yetkisi bulunmaktadır.
- Türkiye'de parlamenter sistemde yumuşak ayrılık vardır; başkanlık sert ayrılıktadır.
- Meclis, uluslararası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulur, bakanlar kurulu imzalar ve meclis kabul ederse cumhurbaşkanı onaylar.
- 59:03Meclisin Diğer Görevleri
- Meclis genel af ve özel af ilanı karar vermektedir; genel affa göre her türlü suç ve ceza silinirken, özel affa göre sadece ceza silinir.
- Meclis, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına izin vermek ve savaşa/barışa karar vermektedir.
- Meclis, bütçe ve kesin hesap kanunu çıkarmaktadır; bu kanun şekli anlamlı bir kanundur.
- 1:01:19Khk Yetki Kanunu
- Meclis, Khk yetki kanunuyla bakanlar kuruluna Khk çıkarma yetkisi verir.
- Khk yetki kanununda Khk'nın kapsamı, ilkeleri ve amacının belirtilmesi gerekir.
- Khk yetki kanununda süreyi belirtmek, Khk'nın yürürlük süresini değil, ne kadar süre içinde Khk çıkarılacağını anlatır.
- 1:02:39Khk Süresi ve Özellikleri
- Khk'nın süresi, ne kadar süre içinde hazırlanacağından bahsediyor, örneğin "altı ay içinde Khk'nın hazırlanmasını istiyorum" gibi.
- Khk'nın kapsamı, ilkeleri, amacı, süresi ve sürede kaç tane Khk çıkarılacağı belirtilmelidir.
- Örneğin bir yıl süren bir Khk için "bu süre içinde markalar hakkında bir tane, patentler hakkında bir tane kanun çıkar" şeklinde belirtilmesi gerekir.
- 1:05:21Meclis Başkanı ve Kamu Baş Denetçisi
- Meclis Başkanı seçme ve 2010 değişikliğiyle gelen Kamu Baş Denetçisi seçimi benzer şekilde yapılır.
- Kamu Baş Denetçisi, idare ile ilgili şikayetlerin yapılacağı bir kurumdur.
- 2010 değişikliğiyle Anayasa Mahkemesi, Sayıştay'dan iki, avukatlardan bir üye seçmekle görevlendirilmiştir.
- 1:06:40Meclisin Görevleri
- Meclisin görevleri arasında olağanüstü hal, sıkıyönetim ve seferberlik ilanını onaylama, kaldırma ve uzatma bulunmaktadır.
- Meclis, para basılmasına karar verme ve bununla ilgili kanun çıkarması gereklidir.
- Meclis, seçim kanunlarını hazırlamakla da görevlidir.
- 1:07:41Seçim Kanunları ve Kanun Türleri
- Seçim kanunları yürürlüğe girdikten itibaren bir yıl içindeki seçimlere uygulanmaz.
- Şekil olarak kanunlar, içeriğinde bir kural koymaz, sadece emreder.
- Kanunlar emredici, tamamlayıcı, yorumlayıcı, tanımlayıcı ve yetki verici olabilir.
- 1:09:56Yabancı Ülkelere Asker Gönderme
- Yabancı ülkelere asker gönderme yetkisi, milletlerarası bir anlaşma veya nezaket kuralları gereği asker gönderme durumlarını kapsamaz.
- Meclis tatilde veya ara vermede, ülkenin menfaati için acil bir durum söz konusu olduğunda, Cumhurbaşkanı yabancı ülkelere asker gönderme kararını verebilir.
- Cumhurbaşkanı, milletlerarası anlaşma veya nezaket hükümleri dışında bu yetkileri kullanamaz.
- 1:12:25Meclisin Diğer Görevleri
- Meclisin görevleri arasında RTÜK üyeleri, Radyo Televizyon Üst Kurulu üyeleri, Sayıştay Başkanı ve üyelerinin seçimi bulunmaktadır.
- Meclis, kalkınma planlarını onaylama yetkisine sahiptir.
- Meclis, seçimlerin yenilenmesine karar verme hakkına sahiptir.
- 1:12:42Anayasanın Değiştirilmesi
- Anayasanın değiştirilmesi için en az 184 milletvekili (meclisin üçte biri) yazılı teklifte bulunmalıdır.
- Teklif anayasa komisyonuna gönderilir, komisyon gerekli görürse meclis başkanına, başkan da genel kurul'a sunar.
- Anayasanın değiştirilmesi için iki kez görüşülür ve görüşmeler arasında en az 48 saat (serinleme süresi) olmalıdır.
- 1:15:04Zaman Hesaplama ve Anayasa Değişikliği Süreci
- Kırksekiz saat ve iki gün arasındaki fark açıklanıyor; kırksekiz saat, belirli bir zaman diliminden itibaren başlar, iki gün ise yarından itibaren sayılır.
- İkinci görüşme kırksekiz saat sonra yapıldıktan sonra oylamaya geçildi.
- Anayasa değişikliği için beşte üç çoğunluk (330 milletvekili) gerekiyor, bu sayıya ulaşılamazsa değişiklik gerçekleşmez.
- 1:17:06Oylama Sonuçlarına Göre Süreçler
- Beşte üçten az, üçte ikiden fazla oy alındığında (330-366 milletvekili arasında) anayasa değişikliği görüşülmediği için bir yıl boyunca tekrar görüşülmeyecek.
- Bu aralıkta oylanan değişiklik, cumhurbaşkanına gider; cumhurbaşkanı onaylayabilir, geri gönderebilir veya halkoyuna sunarak zorunlu referandum yapabilir.
- Meclis, değişikliği değiştirmeden geri gönderirse, cumhurbaşkanı yine zorunlu referanduma gitmek zorunda kalır.
- 1:19:37Cumhurbaşkanının Onaylama Süreci
- Cumhurbaşkanı, meclisin 367 ve daha fazla milletvekili çoğunluğuyla kabul ettiği değişikliği onaylayabilir veya ihtiyari referanduma gidebilir.
- Meclis 367 ve daha fazla milletvekili çoğunluğuyla kabul ederse, cumhurbaşkanı direkt onaylayabilir, ihtiyari referanduma gidebilir veya meclise geri gönderebilir.
- Meclis, geri gönderilen değişikliği kabul ettiğinde, cumhurbaşkanı onaylamazsa ihtiyari referanduma gitmek zorunda kalır.
- 1:23:14Anayasa Değişikliği Sürecinin Sonuçları
- Mecliste kararlılık varsa (367 ve daha fazla milletvekili) cumhurbaşkanı direkt onaylayabilir.
- Meclis kararsızsa (330-366 milletvekili arasında) onaylama en son adımda kalır.
- Sürecin mantığını anlamak, değil tabloyu ezberlemek önemlidir; kesinlik ve garanti varsa cumhurbaşkanı onaylayabilir.
- 1:24:33Anayasa Değişikliği Süreci
- İkiyüz milletvekili bir anayasa değişikliği teklifinde bulundu, komisyona gitti ve başkana geldi.
- Oylamada üçyüzellialtı milletvekili kabul etti, cumhurbaşkanı onaylayamazsa zorunlu referandum yapılmalıdır.
- Milletvekilleri arada kalmışsa (330-366 arasında oy vermişlerse), cumhurbaşkanı ya geri gönderebilir ya da zorunlu referanduma gidebilir.
- 1:26:55Çoğunluk Sistemi
- 82 anayasasına göre mutlak salt çoğunluk aranan kararlar sadece yedi tane vardır ve hiçbir kanunda salt çoğunluk aranmamıştır.
- Salt çoğunluk aranan kararlar arasında bir bakan veya hükümetin düşürülmesi, meclis soruşturması yoluyla Yüksek Divan'a sevk, mazeretsiz devamsızlık nedeniyle düşürmek için beş birleşime mazeretsiz gelmemek, bir ayda meclis başkanının üçüncü turda seçilebilmesi için gerekli çokluk, kamu baş denetçisinin üçüncü turda seçilebilmesi ve Anayasa Mahkemesi'ne üye seçiminde ikinci oylamada gerekli çokluk bulunmaktadır.
- Salt çoğunluk için 276 oy gerekmektedir.
- 1:31:30Nitelikli Çoğunluk
- Nitelikli çoğunluk üç şekilde karşımıza çıkar: 5/3 (330 milletvekili) için af kanunu çıkarılabilmesi ve anayasa değişikliği hakkında kanun için gereklidir.
- 3/2 çoğunluk (367 milletvekili) için halk oyuna sunma serbesti, meclis başkanı ve kamu baş denetçisinin ikinci turda seçilebilmesi, Anayasa Mahkemesi'ne üye seçiminde birinci oylama için gereklidir.
- 4/3 çokluk (413 milletvekili) için cumhurbaşkanının vatana ihanet suçlamasıyla Yüksek Divan'a sevk edilebilmesi için gereklidir, ancak teklif etmek için 184 milletvekili gerekmektedir.
- 1:34:35Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi
- Bakanlar Kurulu bir kanun değişikliğinden bahsediyorsa bu "kanun tasarısı" olarak adlandırılır, milletvekillerinden biri isteyebilirse ise "kanun teklifi" olarak adlandırılır.
- Kanun teklifi başkana gider, sonra komisyona, komisyon başkanı genel kurulda görüşülmesi için sunar.
- Meclis görüştükten sonra tekrar başkana gönderilir, cumhurbaşkanı 15 günlük süresi vardır, beğenirse resmi gazetede yayımlar, beğenmezse geri gönderir.
- Cumhurbaşkanı sadece geri gönderme yetkisine sahiptir, veto etkisi yoktur.
- 1:36:25Cumhurbaşkanının Kanun Üzerine Yetkisi
- Cumhurbaşkanı, kanun değişikliğini onbeş gün içinde resmi gazetede yayınlamak zorundadır.
- Cumhurbaşkanı, kanun değişikliğini "geri görüşmek üzere gönderme" yetkisine sahiptir ve istediği kadar geri gönderebilir.
- Meclis, kanunu değiştirerek kabul ederse, cumhurbaşkanı beğendiği noktada kabul edebilir veya tekrar geri gönderebilir.
- 1:41:33Meclisin Faaliyetleri
- Meclis en çok üç ay tatil yapabilir ve ara vermede en fazla onbeş gün olabilir.
- Cumhurbaşkanı veya bakanlar kurulu, meclisin aradayken veya tatildeyken toplantıya çağırabilir.
- Meclis başkanı doğrudan veya beşte bir milletvekilinin yazılı istemiyle de toplantıya çağırabilir.
- 1:43:54Başkanlık Divanı
- Başkanlık divanı, meclis üyeleri arasından seçilen bir başkandan oluşur ve siyasi parti grupları başkanlık için aday gösteremez.
- Başkanlık divanı, başkan, başkan vekilleri, katip üyeler ve idare amirlerinden dört gruptan oluşur.
- Yasama döneminde başkanlık divanı için iki seçim yapılır; ilk seçilenler iki yıl, ikinci seçilenler ise yasama döneminin sonuna kadar görev yapar.
- 1:48:35Başkanlık Divanı Seçimi
- Başkanlık divanı başkanı seçimi birinci turda üçte iki çoğunluk (367) aranır.
- İkinci turda yine üçte iki çoğunluk aranır.
- Üçüncü turda salt çoğunluk (276) aranır, eğer bu turda da seçimi yapamazlarsa belirtilmemiştir.
- 1:49:54Meclis Başkanı Seçimi ve Görevleri
- Meclis Başkanı seçimi için ilk iki turda üçte iki çoğunluk, sonraki turlarda salça çoğunluk aranır; üçüncü turda en çok oyu alan iki aday dördüncü turda karşı karşıya gelir.
- Meclis Başkanı'nın görevleri arasında toplantıları başkanlık etme, meclisi temsil etme ve belirli durumlarda cumhurbaşkanına vekillik etme bulunmaktadır.
- Meclis Başkanı, cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışında olması, ölüm veya çekilmesi durumlarında vekillik eder, ancak yurt içinde gezideyken vekillik yapmaz.
- 1:53:22Meclis Başkanı'nın Kişisel Durumu
- Meclis Başkanı siyasi parti üyeliğine sahip olmasına rağmen, parti faaliyetlerine katılamaz ve askıda bir üyelik durumundadır.
- Meclis Başkanı milletvekilliği görevini devam ettirir ancak oy kullanamaz.
- Meclis'in iç tüzüğü çalışmalarını yönetir ve yargısal denetim Anayasa Mahkemesi'nde yapılır.
- 1:55:03Parlamento Kararları ve Siyasi Parti Grupları
- Meclisin yaptığı parlamento kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır, ancak iç tüzük, yasama dokunulmazlığının kaldırılması ve düşürülmesi durumlarında yargı yolu açık olabilir.
- Siyasi parti grupları en az yirmi milletvekiliyle kurulabilir, bu sayede siyasi parti kurmak için gerekli olan otuz kişiden az sayıda üyeyle grup oluşturulabilir.
- Siyasi parti grupları yasama dokunulmazlığının kaldırılması ile ilgili görüşme yapamaz, meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapamaz ve meclis başkanlığına aday gösteremez.