Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Pazarlar Ülkü TV'nin "İnce Fikir" programından bir bölüm olup, sunucu Fadime Özkan, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi Doçent Dr. Hülya Terzioğlu ve "Pop Star Vaizler" kitabının yazarı İsmail Şimşek ile bir röportaj formatında sunulmaktadır.
- Program, televizyonlarda dini yayınların tarihsel gelişimini, medyada din anlatımının zorluklarını ve bu yayınların topluma etkilerini ele almaktadır. Konuşmacılar, 1975'ten günümüze dini yayınların gelişimini, televizyonun dini bilginleri "pop star" haline getirme eğilimini ve bu durumun dinin temsilindeki deformasyonları tartışmaktadır.
- Programda ayrıca Türkiye'deki dindarlaşma ve muhafazakarlaşma süreci, misyonerliğin dünya çapındaki faaliyetleri, Fetö terör örgütü ve Adnan Oktar'ın misyonerlikle benzerlikleri de ele alınmaktadır. Konuşmacılar, dinin doğru bir şekilde anlaşılabilmek için sadece kurallar bütünü olarak değil, varlığın anlamını gerekçelendiren bir ontolojik yapı olarak anlaşılmasının önemini vurgulamaktadır.
- 00:05Programın Tanıtımı
- Fadime Özkan, İnce Fikir programında Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi öğretim üyesi Doçent Dr. Hülya Terzioğlu ve pop star, vaizler kitabının yazarı İletişimci İsmail Şimşek'i konuk olarak sunuyor.
- Programda televizyonlardaki dini yayınların dini anlamak ve doğru yaşamak konusundaki etkisi ve katkısı konuşulacak.
- İsmail Şimşek'in "Pop Star Vaizler" adlı kitabı, master tezinin kitaplaşmış hali olarak programda ele alınacak.
- 03:01Televizyondaki Dini Yayınların Tarihsel Gelişimi
- 1975 yılında TRT'nin başındaki Nevzat Altıntaş, "İftara Doğru" programıyla ilk dini programı ekranlara sundu.
- 1980'lerde darbe sonrası Agah Çubukçu ve Asaf Demirbaş "İnanç Dünyası" programını başlattılar, ancak bu program daha çok ahlaki konuları işliyordu.
- 1990'lı yıllarda özel televizyonların açılmasıyla birlikte dini içerikler daha yaygın hale geldi, özellikle Kanal 7 ve TGR'de.
- 05:592000'li Yıllarda Dini Yayınların Değişimi
- 2000'li yıllarda dini içeriklerin reyting alması, merkez medyada da bu programların yaygınlaşmasına neden oldu.
- 1990'lı yıllarda dini programlar özel günlerde veya özel kanallarda yer alırken, 2000'li yıllarda gündüz kuşağı ve prime time programlarda da görüldü.
- 28 Şubat süreci sonrası ekranlarda din tanımı değişti; başörtüsü gibi konular artık açıkça konuşulabildi ve alkışlanabildi.
- 10:31Medya Ortamında Din Anlatımı
- Medya ortamında din anlatımı yaparken, stüdyo, kamera, ışık ve fon gibi üretilmiş bir ortamda bulunulmaktadır.
- Televizyonlar arasında rekabet olduğu ve televizyon kuruluşlarının ticari kurumlar olduğu için reyting ve reklam kaygısı vardır.
- Programlar, dinin zorlandığı yerlerden ziyade paylaşılan bir şey olarak görülür.
- 11:46Dini Anlatmanın Zorlukları
- Dini anlatmak kolay değildir çünkü din namına konuşan kişi aslında kendi anlayışını anlatmaktadır.
- Kur'an-ı Kerim'de "İnneddine indallahil islam" ayeti, Allah katında geçerli dinin İslam olduğunu göstermektedir.
- Din, Allah'ın katında vaz edilen ilahi kanundur ve bu kanunun anlaşılmasına "islam" denir.
- 13:00Din Anlatımının Dinamikleri
- Din anlatımında dinden kaynaklanan zorluklar vardır; din fenomeni metafizik, gayb, vahiy, peygamberlik ve mucize gibi konuları içerir.
- Dinler tanımlayıcı ve meşrulaştırıcıdır, kavramlar üretir, bazı şeylere helal, bazılarına haram der.
- Modernite ve değişim çağında, sabitelerden ve sınırlardan bahseden din anlatımı daha da zorlaşmaktadır.
- 14:36Din Anlatımında Etkileyen Faktörler
- Din anlatımında konuşan kişinin eğitim, bakış açısı, coğrafya, aile, çevre, kültür ve cinsiyeti etkili olmaktadır.
- Batıda feminist teoloji gibi kadın gözüyle kutsal kitaplara bakış yapan bir yazı kültürü oluşmuştur.
- Medya kanallarının kendi şartları da din anlatımında önemli bir etkendir.
- 15:45Bilgi ve Manevi Değer
- Ekranlardan bilgi edinmek artık kolay olsa da, bu bilginin malumat mı bilgi mi olduğu, bilgeliğe doğru yürüten bir şey olup olmadığı önemlidir.
- Dini anlatmanın birincil kıymeti, insanın Allah ile buluşturmasıdır.
- Söz çok kıymetli bir şeydir; sözle insan gönüller kazanılır, kırılır, kararlar alınır ve savaşlar çıkarılır.
- 17:34Din Anlatımında Ehliyet ve Özen
- Din anlatımı çok kolay görülmüş olsa da aslında çok ciddi ve ehliyet gerektiren bir iştir.
- Dinin zorunluluğunu karşılayacak temel akaidi, helalleri, haramları ve ahlaki ilkeleri öğrenmek herkesin farzıdır.
- Din namına hüküm ihdas edilecekse veya bakış açısı oluşturulacaksa ehliyet, samimiyet ve özen gerektirir.
- 19:27Medyada Din Anlatımı
- Medyada din anlatımı genellikle Peygamber Efendimizin hayatından parçalar ve kıssalar anlatılarak, coşkulu bir hava ortamında oluşturulmaktadır.
- Fıkhi konularda yayın daha donuk ve tekdüze olurken, insanların öznel sorularına cevap verme ihtiyacı vardır.
- Medyada konuklu programlar, sadece anlatıcının bulunduğu programlar ve gece geç saatlerde yayınlanan tartışma programları bulunmaktadır.
- 21:07Televizyon Dini Programlarının Sorunları
- Televizyon dini programlarında kişiler genellikle psikolojik danışmana başvurur gibi kendi dertlerini anlatıp sonunda bir soruya bağlıyorlar.
- Hocalar bazen izleyicilerin özel sorunlarını ekranda açıklayarak mahremiyet sınırlarını aşabiliyor ve bu durumda ne söyleyeceklerini bilemeden kalabiliyorlar.
- Dini programlarda hikayeleştirmeler popüler olup, peygamberin kıssaları, hadisleri veya evliyalarla ilgili hikayeler arkadan fon müziğiyle duygusal bir ortama çekiliyor.
- 23:01Medya ve Dini Programlar Arasındaki Çelişki
- Televizyonda her şey duygulara hitap ederek izleyiciyi heyecanlandırmayı amaçlıyor, bu nedenle hikayeleştirmeler oldukça popüler.
- Soru-cevap kısımlarında editörler tarafından ilgi çekici sorular seçilerek izlenme oranını artırmaya çalışıyorlar.
- Dini programlarda bazen dinin öncelikleri değil, medyanın öncelikleri ve hassasiyetleri ön plana çıkıyor, bu durum tehlikeli bir zemin oluşturuyor.
- 24:45Dinin Anlamlanması ve Peygamberlik
- Dinin anlamlanması sadece bir idrak değil, içinde niyet ve ahlak barındıran bir süreçtir.
- Kur'an-ı Kerim'de Allah, Peygamberine "sana söylemediğimiz bir şeyi uydurarak bize ithaf etseydin, seni yakalarda can damarını koparırdık" diyerek Peygamber'in de dinin ne olduğunu anlamasının önemini vurgulamıştır.
- Peygamberlik Allah'ın seçimiyle gerçekleşir, hiç kimse kendi gayretiyle peygamber olamaz.
- 27:34Peygamberin Görevleri ve Günümüzdeki Uygulamalar
- Peygamber, Allah'ın yasalarını beşer kimliğiyle tebliğ etmiş, açıklamış ve temsil etmiş üç göreviyle insanlara örnek olmuştur.
- Günümüzde din namına konuşanların özel hayatları çok açık ve net olduğu için daha fazla düşünerek hareket etmeleri gerekir.
- Konuşanların kendi şahsi görüşlerini Kur'an'a göre dinin ne olduğunu anlatırken örtüşürmek yerine domine etmeleri ve ayetleri bağlamı dikkate almadan kullanmaları tehlikeli olabilir.
- 32:11Televizyon Hocalarının Popülerleşmesi
- Televizyon hocaları, küçük bir stüdyoda yayın yaparken yüzbinlerce, milyonlarca insanla iletişim kurabiliyorlar ve YouTube üzerinden bu yayınlar kalıcı hale geliyor.
- Hocaların popülerleşmesi, kitleye ulaştıkları için kaçınılmaz bir sonuç olup, bu durum onlara bir tür modellik statüsü kazandırıyor.
- Televizyonda çıkan hocalar, şarkıcılar ve oyuncular gibi hayran kitlesi oluşturuyor, havaalanlarında karşılanıyor ve imza istiyorlar.
- 34:47Ekranın Hocalara Etkisi
- Ekran ve medya hocaları dönüştürüyor, ilk televizyona çıktıklarında kendileriyle aynı kalmıyorlar.
- Zamanla hocalar medyanın kurallarına göre hareket etmeye başlıyor ve hassasiyetlerini kaybediyorlar.
- Hocalar ilahiyatçı veya akademisyen değil, televizyoncu, iletişimci veya şov insanı gibi davranmaya zorlanıyorlar.
- 36:44Televizyon Hocalarının Dezavantajları
- Hocaların kendi değer yargıları ve ekolleri, izleyiciler tarafından mutlak İslam yorumu olarak kabul ediliyor.
- Televizyonda aktarılan dini bilgi, kitap okumak gibi derin bir anlayış yerine yüzeysel kalıyor ve hayatın tamamına etki etmiyor.
- Programlar sadece anlık bir etki sağlıyor, hayatın tamamını dönüştürme potansiyeline sahip değil.
- 39:34İzleyici Profili ve Televizyonun Mantığı
- Bu programlar genellikle 40 yaş üstü, ev hanımları ve kadınlar tarafından izleniyor.
- Televizyon, vasat izleyiciyi hedefleyen bir kitle iletişim aracı olarak çalışmakta.
- Televizyonda dini anlatırken, dini bozmadan, özetlemeden ve deforme etmeden nasıl anlatılacağı sorunu mayınlı bir alandır.
- 42:32Şöhret ve Din Namına Konuşma Etkileri
- Şöhret sarhoşluğu, bilinir olmanın getirdiği külfet ve dönüşüm, herkesi etkiler ve otokontrolü zorlaştırır.
- Din namına konuşurken, ayetler, hadisler ve ulemanın görüşlerinden destek almak konuşmacıya doğal bir güç sağlar ve karşıdaki kitleyi kendine ram eder.
- Din namına konuşan kişi, karşı taraftan karşılık alamadığında öfke diliyle ve Allah'ın azabıyla korkutarak konuşmaya başlar.
- 44:53Din Konuşmacısının Üslubu
- Din namına konuşan kişinin dilinde buyurgan ve yargılayıcı bir üslup çıkabilir, oysa Allah Peygamber'e kaba ve katı kalpli olmamasını emretmiştir.
- Yumuşak olmak esastır ve karşı taraftaki muhatabı hesaba katmakla başlar.
- Din konuşmacısı önce muhatabı tanımadan konuşmak, hedefi tutturamayacağı anlamına gelir.
- 46:00İnsanı Anlamak ve Dinin Doğası
- Din, Allah'ın insanın fıtratına uygun gönderdiği bir dildir ve insanın varlığı ile uyumlu bir yapıdadır.
- İnsanı anlamak için onun zaafları, ihtiyaçları, duyguları, iradesi, nefsi, aklı, vicdanı gibi kompleks özelliklerini hesaba katmak gerekir.
- Dini anlamada en büyük eksikliklerden biri sadece Kur'an'a bakarak yol yürüdüğümüzü zannetmektir; insan varlığı da Allah'ın kitabıdır.
- 47:31Şekilcilik ve Kuralcılık
- Din konuşmacılarında şekilcilik ve kuralcılık olmaması gerekir, çünkü Kur'an'da doğrudan ahkamı ilgilendiren ayetler en fazla 300-500'dür, gerisi ahlakı ve erdemi anlatır.
- Din oldukça bireysel, özel ve derin bir ilişkidir; ötekini anlatmaya çalışırken aslında kendisi için anlamaya çalışmalıdır.
- Televizyon programlarında insanların sorduğu sorular genellikle ahkama taalluk eden meseleler üzerine olur, ancak şekilci ve kuralcı anlatanların hayatlarında bu kuralları birebir uyguladıkları görülmez.
- 50:12İbadetin Gerçek Amacı
- Namaz gibi ibadetlerde sadece şartları yerine getirmek değil, bu ibadetlerin kişinin varlığında bir hallenmesi beklenir.
- Namaz kötülükleri örter, ancak namazdan gafil olmak namazda gafil olmaktan daha kötüdür.
- Dini sadece kurallar bütünü olarak görmek yerine, varlığımı gerekçelendiren ve bu dünyaya neden geldiğimi anlamlandıran bir yapı olarak görmeliyiz.
- 53:10Özgürlük ve Din İlişkisi
- İnsanlar özgürlüğü putlaştırılan bir değer olarak kabul ediyor ve bu anlayış dini hayatın kılcallarına kadar nüfuz ediyor.
- İslam'a girerken mutlak manada özgürlük vardır, ancak bir sistem kendisini korur ve uygun davranmazsa yaptırımlar uygular.
- İslam'da ibadetin özü niyettir, zorlama ve baskı ile samimiyet ve ihlas kaybedilir, bu nedenle ibadet özgür iradeyle gerçekleşmelidir.
- 54:59Şekilcilik ve Dindarlık
- Şekilcilik, ötekinin dindarlığını sadece dış görünüş üzerinden tarif etmeye meyilli olabilir.
- Dindarlık sadece belirli şekillerle değil, hayatın içinden ve özgür iradeyle yaşanan bir değerdir.
- 55:29Medya ve Din İlişkisi
- Geçmişte medya sadece televizyon olurken, günümüzde internet gibi daha geniş ve her an ulaşılabilen araçlar mevcuttur.
- Popüler vaizler camilerde olduğu gibi televizyonda da kitleyle buluşma ve anlatım gücüyle popülerlik kazanmışlardır.
- Televizyon, din bilgisine ulaşmayı kolaylaştırırken, aynı zamanda dini ritüelleri yaşamak için gereken niyet ve gayreti azaltabilir.
- 59:07Medya'nın Dini Yaklaşımı Üzerine Değişimler
- Televizyonda dini programlar, mevlitler ve cuma duaları izlenmesi, dini ritüelleri yaşamak için gereken hassasiyeti ve huzur halini azaltabilir.
- Türkiye'de son 15-20 yılda dini semboller, programlar ve kıyafetlerin ekranlarda artması, dini hassasiyetlerin az olan kişilere de dini bilgiye ulaşma fırsatı sağlamıştır.
- Türk halkı dindar bir millet olup, dini bilgiye ulaşma ihtiyacı ekranlardan da karşılanmıştır.
- 1:03:53Türkiye'de Dindarlaşma ve Muhafazakarlaşma Tartışması
- Türkiye'de dindarlaşma ve muhafazakarlaşma konuları üzerinde yapılan ölçümler, toplumun bu yönde hareket ettiğini göstermektedir.
- Bu durum sadece Türkiye'de değil, dünya genelinde de görülen bir trend olup, Türkiye'de AK Parti iktidarlarıyla bağdaştırılarak yorumlanmaktadır.
- Dindarlaşma ve muhafazakarlaşma, şekilcilik ve kuralcılıkla tanımlandığında medya vasıtasıyla görünürlülüğü artmış, sivil toplum kuruluşlarının, ilahiyatların ve imam hatip okullarının artması gibi faktörler de bu görüşü desteklemektedir.
- 1:05:21Dindarlaşma ve Muhafazakarlaşma Çalışmaları
- Aksaray Üniversitesi'nde yapılan bir doktora çalışmasında, Türkiye'nin sekülerleştiği sonucuna varılmıştır.
- Sekülerleşme, kentleşme oranlarının artması, tüketimin her kesime hitap etmesi ve internet kullanımının yaygınlık kazanmasıyla ilişkilendirilmektedir.
- Dindarlaşma, görsel olarak dini ritüelleri ve şiarları taşıyan ancak bunlara uygun davranmayan bir durum olarak tanımlanmaktadır.
- 1:07:36Ateist Siteler ve Din Tartışmaları
- Ateist sitelerin takipçileri, yaş ortalaması, eğitim seviyesi ve en çok beğeni alan tweetler gibi konularla ilgili bir profil çalışması yapılmaktadır.
- Televizyon programlarında tartışmaya zemin olan başlıkların, ateist sitelerde de çok kullanıldığı gözlemlenmektedir.
- Televizyonda dinin ehlince kapalı kapılar ardında tartışılması gereken konuların ekranlara taşınması, birilerine malzeme olmaktadır.
- 1:09:22Din Tartışmalarının Etkileri
- Din tartışmalarında ötekileştirici ve dışlayıcı bir dil ortaya çıkıyor, dinin sadece bir kısım tarafından ele geçirildiği hissi yaratmaktadır.
- Montaigne'ın belirttiği gibi, inançların tartışılmaz, makuliyet tarafları vardır ve inanç yarıştırmanın anlamı yoktur.
- Görünürlüğe hizmet etmek ve grupları birbirine yaklaştırmak, ortak konular ve sorular üzerinden birbirlerinden etkilendirmeleri için bir süreçtir.
- 1:12:30Dini Yayıncılığın Etkileri
- Dini yayıncılığın yaygınlaşması, insanların dini bilgiye ulaşma kalbinin yumuşaması ve hayat pratiklerinin sertliğinin değişmesi bakımından faydalı bir tarafı vardır.
- Kitleler farklı kriterlerle dinler ve aynı mesajın farklı şekilde algılanıp yorumlanması sonucunda farklı sonuçlar oluşabilir.
- Popüler vaizlerin "huri dağıtımı" gibi konuları ele alması, dinin kadına bakışını indirgeyen bir görüşü yaygınlaştırmaktadır.
- 1:16:02Dini Anlatım ve Hocalar
- Ekranda çıkan hocalar kendi ekolünden gelen yorumlarıyla dini anlatıyorlar ve herkes kendi etkilenmek istediği, almak istediği şekilde din alabiliyor.
- Her hoca bir ürün satan satıcı gibidir ve her birinin alıcısı vardır; bazıları komiklik ve stand-up gösterilerle, bazıları ise daha derin ve tasavvufi bir şekilde anlatır.
- Satış ve pazarlama mantığı ile değil, anlama ve kendine yönelik bir dil kullanırsanız, muhatabınız daha çok amacınızı gerçekleştirmiş ve esir olmuş olur.
- 1:18:17İslam'ın Mesajı ve Akıl
- İslam'ın temel iddialarından biri başka bir peygamberin gelmeyeceğidir ve Kur'an-ı Kerim'de insanın nübüvvetin sonuncusudur.
- İslam'da akıl içerden nebidir ve akıl Allah'ı bilmekle mükelleftir, peygamber olmasa da.
- Dinden dünyevi zaaflara alan açan kişiler, dinin izzetini, haysiyetini ve kadınların şahsında izzetini zedeliyorlar.
- 1:21:20Kadın Vaizler ve Diyanet
- Ekranlarda kadın vaizler azdır, ancak son süreçlerde kadın öğrencilerin artması ve imam hatiplerin büyük kız öğrencilerle dolması, ilahiyatı beslemesi gibi bir alan oluşturmuştur.
- Diyanet TV, kendini çok ciddi geliştirmeye başlamıştır ve özel kanallarda da güzel hizmetler yapılıyor.
- Diyanet'in çok geç kalmış olması, dindar kitlelerin sorunlarının çözüme kavuşturulması için gerekenlerin geç gelmesi anlamına gelmektedir.
- 1:24:22Dünyada Dini Anlatım
- Amerika'da ve Avrupa'da her cemaatin, her grubun kendi medya organı vardır ve propagandalarını oradan devam ettirirler.
- Amerika'da vaizler stand-up tarzında, duyguları coşturucu ve kendi hayat hikayelerinden örnekler vererek hitap ederler.
- Vaizler kısacılıkla hikayeler anlatıp, gözyaşları dökerek kürsülerden şov edasıyla konuşurlar.
- 1:25:54Misyonerlik Faaliyetleri ve Fetö Örgütü
- Misyonerler, vaazlarda şov hazırlığı yaparak alkış tufanları ve duygusal tepkileri uyandırıyor, dünyaya dönük misyonerlik faaliyetleri gerçekleştiriyorlar.
- Hristiyanlık, hoşgörü ve sevgi üzerinden anlatılırken, 11 Eylül'den sonra İslam'a karşı nefret söyleminde ciddi bir artış yaşanıyor.
- Amerika'da çocuklara dönük, Arapça yayın yapan misyonerlik kanalları bulunurken, Türkiye'de sadece dini yayın yapan çocuk kanalı yoktur.
- 1:27:16Fetö ve Adnan Oktar Örgütleri
- Fetö terör örgütü, başlangıçta İslam kimliğiyle ortaya çıkıp cami kürsülerini etkili bir şekilde kullanmıştır.
- Fetö'nün usulü misyonerlikle çok örtüşmektedir.
- Adnan Oktar ve ekibi de şova ve insanları etkilemeye odaklanan bir yaklaşım sergilemektedir.
- 1:28:52Dini Anlama ve Yaklaşım
- Dinin kuşatıcı, Allah'ın rahmetini öne çıkarıcı, ötekileştirmeyen ve kucaklayan bir yaklaşım olması gerektiği vurgulanmaktadır.
- Dini kendi tekelimize aldığımızda, Allah'ın rahmetinin sınırsızlığını ve sonsuzluğunu her konuyla ilişkilendirmemiz gerekir.
- Din insanları hem rahmet vesilesi olarak dönüştürme kabiliyetine sahip olduğu gibi, tehlikeli bir şekilde mankurt'a çevirebilecek bir kıvama getirme kudretine de sahiptir.
- 1:29:39Ehl-i Sünnet Anlayışı
- Tarih boyunca dinleri ortadan kaldırmak için yapılan savaşlar onları yok edememiştir, en marjinal gruplar bile varlık göstermiştir.
- Ötekini mevcut haliyle tanımak ve Allah'ın rahmetini öne çıkararak kucaklayıcı bir dille yaklaşmak gerekiyor.
- Ehl-i Sünnet, Hz. Peygamberin dinini nasıl anladığını ve kucaklayıcı bir yaklaşımı takip etmek demektir.