Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sosyal Akademi YouTube kanalında yayınlanan bir eğitim içeriğidir. Bir öğretmen tarafından sunulan bu ders, tarih biliminin temel kavramlarını ve tarihsel yaklaşımları kapsamlı şekilde ele almaktadır.
- Video, tarihin tanımı ve tarih biliminin temel kavramlarıyla başlayıp, tarihsel kaynaklar, tarih araştırması, tarihin sınıflandırılması, tarih yazıcılığının türleri, Türk tarih yazıcılığı ve tarihe yardımcı bilimler konularını sırasıyla incelemektedir. İçerik, Leopold von Ranke, Edward Carr, Herodot, İbni Haldun gibi önemli tarihçilerin görüşlerini de içermektedir.
- Video özellikle sosyal bilgiler ve tarih öğretmenliği sınavlarına hazırlananlar için tasarlanmıştır. Tarihsel yaklaşımlar, ana okulu ve analiz okulu gibi konular da ele alınmakta olup, kimya karbon-14 metodu gibi modern tarih araştırmalarında kullanılan teknikler de açıklanmaktadır.
- 00:02Tarih Konu Anlatımı Tanıtımı
- Sosyal Akademi YouTube kanalı, öğretmenlik alan bilgisi tarih konu anlatım videoları sunmaktadır.
- Bu videolar, TYT, AYT gibi ÖSYM sınavlarına hazırlananlar için tarih dersi konu anlatımları içerir.
- Videolar genellikle sosyal bilgiler öğretmenliği için hazırlanmıştır, ancak tarih öğretmenliği için de faydalı olabilir.
- 01:09Tarihin Tanımı ve Önemli İsimler
- Tarih kelimesi Arapça ve Raha'da "kamer ay" anlamına gelirken, Yunanca'da "istoria" (historian) anlamına gelmektedir.
- Leopold von Ranke, "belge yoksa tarih yoktur" diyerek tarihin belgeye dayalı olduğunu vurgulamıştır.
- Edward Carr, tarihi "bugün ile geçmiş arasında bitmeyen diyalog" olarak tanımlamıştır.
- 02:48Tarihin Diğer Tanımlamaları
- Herodot, tarihin "insanların ve insan topluluklarının başlarından geçenleri kaydetmesi yoluyla edinilen bilgiler" olduğunu belirtmiştir.
- İbni Haldun, İslam tarihi açısından ilk sorgulayıcı tarihi başlatan kişi olup, "geçmişin geleceğe suyun suya benzemesinden daha çok benzer" tanımlamasıyla tanınmaktadır.
- Halil İnalcık, "gerçek bir tarihe ulaşmak için kaynaklara gidilmesi ve tenkit edilmesi gerektiğini" belirtmiştir.
- 06:09Tarih Biliminin Tanımı ve Özellikleri
- Tarih, geçmişte yaşanan insanların faaliyetlerini ve ilişkilerini yer ve zaman göstererek, bilgi, belge, bulgu ve kanıtlara dayanarak, neden-sonuç ilişkisi gözeterek objektif bir şekilde anlatan bilim dalıdır.
- Tarihi olay, bir zaman diliminde meydana gelen olaydır (örneğin Fransız İhtilali), tarihi olgu ise uzun zaman içinde kanunlara dönüşen ve insana tesir eden durumdur (örneğin sanayi devrimi).
- Tarih biliminin özellikleri arasında bir olayın tekrar gerçekleşmesinin mümkün olmaması, tarihi olayların belgelere dayanarak incelenmesi ve olayların neden-sonuç ilişkisi içinde zincirleme şekilde devam etmesi bulunmaktadır.
- 11:31Tarih ve Kaynaklar
- Türklerin Orta Asya'dan geldiği ve yeni devletler kurduğu bilgisi hem gurur kaynağı hem de geçmiş hatalardan öğrenmek için önemlidir.
- Bir olay yer ve zamanı belli değilse tarihsel değeri yoktur; efsane ve mit hikayeleri yer ve zaman belirtmediği için geçerli kaynak olarak değerlendirilmez.
- Tarihi olaylarda kesinlik yoktur, çünkü tarihi olayları tekrar canlandırmak mümkün değildir ve bu nedenle tarih deney bilimi olarak kullanılamaz.
- 14:26Tarih Araştırması Yöntemleri
- Tarih araştırması için önce kaynak arama yapılır; birinci elden kaynaklar (padişah fermanları, emirnameler, anlaşma metinleri) ikinci elden kaynaklardan (mitler, destanlar, efsaneler) daha doğru bilgi verir.
- Kaynakları topladıktan sonra tasnif (sınıflandırma) aşaması, ardından tahlil (çözümleme) ve tenkit (doğruluk derecesi soruşturma) aşamaları izlenir.
- Tenkit iki şekilde yapılır: iç tenkit (eserin içeriği ve yazarın objektifliği) ve dış tenkit (eserin kimin tarafından, ne zaman, nerede yazıldığı ve orijinal mi kopya mı olduğu).
- 18:23Tarih Araştırma Kuralları
- Tarih araştırması yaparken objektif ve tarafsız olmak, olayların üzerinden belli bir zaman geçmesi gereklidir.
- Olayın geçtiği yerde araştırma yapmak önemlidir; örneğin Malazgirt Savaşı'nı araştırmak için Muş'un Malazgirt ilçesi ve Rahle Ovası'na gitmek gerekir.
- Sebep-sonuç ilişkisi kurulmalı, tüm belgeler değerlendirilmeli ve yer-zaman belirtilmelidir; ayrıca günümüzdeki değer yargılarıyla tarihi olaylar yargılanmamalıdır.
- 22:11Tarihin Sınıflandırılması
- Tarih tasnifi, tarihi daha iyi araştırmak, anlatmak ve anlamak için yapılır.
- Tarih üç ana başlıkta sınıflandırılır: zamana göre (ortaçağ tarihi, 19. yüzyıl tarihi), konuya göre (sanat tarihi, dinler tarihi) ve mekana göre (Türkiye tarihi, Avrupa tarihi).
- 22:57Tarihin Türleri
- Genel tarih, toplumların geçirdiği aşamaları bütünlük içinde incelenmesidir ve özel konulara girmez.
- Özel tarih, bir ulusun veya devletin tarihini inceleyen alanıdır (Türk tarihi, Roma tarihi).
- Siyasi tarih, savaşlar, barışlar, antlaşmaları inceleyen; sanat tarihi, sanat alanındaki ürünleri; bilim tarihi, bilimsel eserleri ve uygarlık tarihi, toplumların ortaya koyduğu kültürleri inceler.
- 24:13Tarih Yazım Türleri
- Hikayeci tarih yazıcılığı, tarihin kurucusu Herodot'tur ve belgelere dayanmaz, sebep-sonuç ilişkisi yoktur (Örnek: Homeros'un İlyada ve Odessa destanları).
- Pragmatik (öğretici) tarih, toplumun karakterlerini ve ahlak yapısını geliştirmek için olaylardan dikkat çekici bir şekilde söz eder (Örnek: Selimnameler, Süleymannameler).
- Araştırmacı tarih, modern nedenci tarih olarak bilinir, belgelere dayanır ve sebep-sonuç ilişkilerini inceler (Temsilcisi Voltaire).
- 30:02Kronik ve Sosyal Tarih
- Kronik tarih yazıcılığı, olayları oluş sırasına göre inceleyen türdür ve neden-sonuç ilişkisi yoktur (Örnek: Hititlerin tanrılara hesap vermek amacıyla yazdıkları anallar).
- Sosyal tarih, toplumsal içerikli olayları toplumun değer ve etkileri açısından değerlendirilmesidir.
- 32:14Türklerde Tarih Yazıcılığı
- Türklerin ilk yazılı belgeleri, Bilgekar tarafından dikilen Orhun kitabelerinde rastlanır.
- Orhun kitabelerinde Türk tarihine dair önemli bilgiler yer alır ve ilk Türk devletleri hakkında bilgi verir.
- Türk tarih yazıcılığı hakkında bilgi veren diğer eserler de destanlar ve efsanelerdir (Bozkurt destanı, Türeyiş destanı, Ergenekon destanı).
- 33:09Türk Yazıcılığı ve Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı
- Türk yazıcılığı, Türk İslam devletleri döneminde kitap şeklinde basılmasıyla ve Uygurlarla birlikte daha objektif olma yolunda adım atılmıştır.
- Osmanlı devletinde tarih yazıcılığı, devlet politikası doğrultusunda yöneticilerin hayatları, başarıları ve siyasi-askeri olayları anlatılması şeklinde gelişmiştir.
- Şehnameciler, Osmanlı'da devlet tarafından tarihi olayları yazmakla görevlendirilen kişilerdir ve şehnamecilik olarak adlandırılan bu işlerde genellikle subjektif görüşler yer almaktadır.
- 34:34Vaka-i Namecilik ve Önemli Tarihçiler
- Vaka-i name, tarihi olayları kronolojik sırayla anlatan, yazan kişinin subjektif görüş ve değerlendirmelerini içeren eserlerdir (Batılılara kronik olarak bilinir).
- Osmanlı'da ilk vaka-i nameci Mustafa Naima Efendi, ilk şehnameci ise Arif Fethullah Çelebi'dir.
- Osmanlı'da önemli tarihçiler arasında Ahmet Cevdet Paşa, Sadettin Efendi, Aşıkpaşazade Oruç Bey, Peçevi Selanik'i ve son vaka-i nameci Abdurrahman Şeref Bey bulunmaktadır.
- 37:10Tarihe Yardımcı Bilim Dalları
- Coğrafya, tarihi olayların yerinin belirlenmesinde ve olayın olduğu coğrafyanın iklim, bitki örtüsü, arazi yapısı olayları üzerindeki etkisinin bilinmesinde kullanılır.
- Arkeoloji (kazı bilimi), yazının bilinmediği tarihlerde toprak ve su altında kalan medeniyetlerin kalıntılarının çıkmasında önemlidir.
- Kronoloji (takvim bilimi), olayların geçtiği zaman belirlenmesi ve sıralanmasında kullanılır.
- 41:13Diğer Yardımcı Bilimler
- Etnografya, çeşitli toplum ve kavimlerin kültürel özelliklerini araştıran bilim dalıdır; yaşayış, gelenek, örf ve adetleri incelenir.
- Epigrafya (yazı bilimi, kitabe bilimi), anahtar üzerindeki yazılar ve kitabeler incelenir.
- Nüsmatik (Osmanlıca mesgutt olarak adlandırılır), eski paraları inceler ve hangi medeniyete, döneme ait olduğunu tespit ederek tarihe yardımcı olur.
- 42:58Tarih Bilimleri
- Sosyoloji, toplum bilimi olarak karşımıza çıkarak toplumdaki sosyal konuları, sosyal yapının kuruluş ve işleyişini, kurum ve kuruluşları inceleyen bilim dalıdır.
- Filoloji (dilbilimi), dillerin yapısını, diller arasındaki akrabalık bağlarını ve diller ile kültürler arasındaki sözcük alışverişini inceleyerek tarihe yardımcı olur.
- Arma bilimi (sicilglografya), savaşlarda oluşan armaları ve devletlerin özel amblemlerini inceleyen bilim dalıdır; özellikle Hıttin Savaşı'nda yüzlerce bayrak ortaya çıkması bu bilimi için önemli bir kaynak olmuştur.
- 45:23Diğer Tarih Bilimleri
- Antropoloji, ırk bilimi olarak iskeletleri, kemik ve kafatası yapısını inceler; aynı zamanda kültür bilimi olarak insanların yaşamış olduğu şartları, yiyeceklerini de araştırmaktadır.
- Diplomatik, devletlerarası ilişkileri, antlaşmaları ve fermanları inceleyerek tarihe yardımcı olan bilim dalıdır.
- Paleografya, eski yazıları inceleyerek tarihe yardımcı olan bilimdir.
- 46:31Karbon-14 Metodu
- Karbon-14 metodu, dünyadaki her canlıda bulunan karbon miktarının yaklaşık 50 bin yılda bir değiştiğini kullanarak tarihi buluntuların yaşını ölçen önemli bir metottur.
- Bu metod tam bir nokta atışı tarihi bilgi vermez, yaklaşık değerler sunar ve en fazla 50 bin yıl geriye kadar inceleyebilir.
- Göbeklitepe'de kullanılan Karbon-14 metodu, bu alanın 10 bin yıl önce kurulduğunu ve Malta'daki ibadet merkezlerinden daha eski olduğunu ortaya çıkarmıştır.
- 48:34Ana Okulu ve Temsilcileri
- Ana okulu, Mark Bloch ve Lucian Febre tarafından ortak çalışmasıyla ortaya çıkmış, siyasi ve ekonomik olayların insan üstündeki etkisine odaklanmıştır.
- Türkiye'deki temsilcileri arasında Halil İnalcık, Mustafa Akdağ, Ömer Lütfi Barkan, Fuat Köprülü, İbrahim Ak ve Uzun Çarşı gibi önemli isimler bulunmaktadır.
- Ana okulu, günümüzdeki tarihçiler tarafından benimsenen ve türkiye'deki son dönem tarih ekolü anlayışını etkileyen bir akımdır.