Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan sivrisinekler hakkında kapsamlı bilgilendirici bir eğitim sunumudur. Konuşmacı, slaytlar kullanarak sivrisineklerin biyolojisi, ekolojisi ve mücadele yöntemleri hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Sunum, sivrisineklerin dünya genelindeki tehlikeleri ve taşıdığı hastalıklarla başlayıp, yaşam döngüsünü, beslenme alışkanlıklarını ve Türkiye'deki sivrisinek türlerini anlatmaktadır. Ardından kromitlerle sivrisinekler arasındaki farklar açıklanmakta, sivrisineklerin üreme alanları detaylandırılmakta ve son olarak kültürel, fiziksel, biyolojik ve kimyasal mücadele yöntemleri kapsamlı şekilde ele alınmaktadır.
- Sunumda özellikle larva mücadelesinin önemi vurgulanmakta, açık alanlarda yapılan uygulamalar (UV makinesi, soğuk ve sıcak sistem uygulamaları), rezidüel uygulamalar (konutların iç ve dış mekanlarında yüzeylere yapılan uygulamalar) ve kimyasal mücadele ajanları hakkında teknik bilgiler sunulmaktadır.
- 00:02Sivrisineklerin Genel Özellikleri
- Sivrisinekler, böcekler içinde oldukça fazla tür sayısına sahip bir gruptur.
- Çevremizdeki birçok böcek sivrisineğe benzese de, mantar sineği, TPula ve kronomit gibi farklı türler sivrisineğe benzetilmemelidir.
- Sivrisinekler dünyanın en tehlikeli hayvanları arasında yer alır ve 2015 yılında sivrisineklerden kaynaklı hastalıklar sebebiyle 830 bin kişi ölmüştür.
- 01:41Sivrisineklerin Taşadığı Hastalıklar
- Sivrisinekler sıtma, batinili ateşi, dan kuması gibi çeşitli hastalıkları taşımaktadır.
- Dünyada 3500 tür sivrisinek bulunurken, Türkiye'de yaklaşık 62 tür tespit edilmiştir.
- Batinili ateşi, kuşlara, yaban hayvanlarına veya atlara sivrisinekler kan emme yollarıyla bulaştırabilir ve virüs bulaşan birçok insan hiçbir belirti göstermeyebilir.
- 02:51Zika Virüsü ve Diğer Hastalıklar
- Zika virüsü, sivrisinekler tarafından taşınan en popüler hastalıklardan biridir ve Eedes, Ecipti ve Pictus türleri ana vektörleridir.
- Zika virüsü, otomobil lastikleri, su kapları gibi küçük havuzlarda ve konteynerlerde yaşayan sivrisinekler tarafından taşınabilir.
- Hastalığa yakalanmış insanların özellikle gebelerin çocuklarının kafalarının küçük olma olasılığı (mikrosefali) oldukça yüksektir.
- 03:46Sivrisineklerin Hastalık Taşıyan Türleri
- Anofeller sıtmayı, kuleler batinili ateşi, edesler zika virüsünü taşımaktadır.
- Bazı hastalıklarda yıllık vaka sayıları 200 bin-500 bin, hatta 50-100 milyon gibi yüksek rakamlara ulaşmaktadır.
- Batinili ateşinde 50-100 milyon insan yakalanırken, yaklaşık 20 bin kişi ölmektedir; sıtma sebebiyle dünyada 650-700 bin kişi ölmektedir.
- 04:43Sivrisineklerin Yaşam Döngüsü
- Sivrisinekler tam başkalaşım gösteren böceklerdir ve hem karasal hem de sucul ortamda yaşayabilirler.
- Karasal habitatta ergin evresi bulunurken, sucul ortamda yumurtadan çıkan larvalar dört larva evresi geçirmekte ve pupadan ergin meydana gelmektedir.
- Bu süreç uygun koşullarda yaklaşık 10-15 gün sürmektedir, ancak sıcaklığın düşmesi veya besin eksikliği gibi sebeplerle uzayabilmektedir.
- 05:38Sivrisineklerin Beslenme ve Yaşam Alanları
- Sivrisineklerin sadece dişileri kan emmektedir, erkekler ve dişiler normalde bitki öz suları ile beslenirler.
- Bir dişi ortalama 200 kadar yumurta bırakabilir ve yaz aylarında yumurtadan ergin olana kadar geçen süre yaklaşık 7-10 gündür.
- Sivrisinekler konutlar etrafındaki yağmur sularında, sığınaklarda, foseptik çukurlarında ve saksının dibindeki birikmiş suda yaşayabilirler.
- 06:59Türkiye'deki Sivrisinek Türleri
- Türkiye'de en yaygın sivrisinek türü Kulex pins'tir ve hemen hemen her coğrafi bölgede görülebilir.
- Sıtmayı taşıyan Anafla sakkara ve Anafli süper pictus türleri de Türkiye'de bulunmaktadır.
- Son yıllarda yapılan araştırmalarda Zika virüsünü taşıyan Eedes, Cipti ve Eeptus gibi sineklerin Karadeniz ve Marmara bölgelerinde görüldüğü ile ilgili kayıtlar bulunmaktadır.
- 07:36Sivrisinek Yaşam Döngüsü
- Sivrisineklerin yaşam döngüsünde, su ortamında gelişen sivrisinekler yukarıya uçuş geçirir ve erkek sinekler bir arada "esem" adı verilen topluluk oluştururlar.
- Dişi sinekler bu topluluklara girip erkeklerle eşleşir, eşleştikten sonra kan emmek zorundadır ve bu işlem konutların içerisine veya dışında gerçekleşir.
- Kan emdikten sonra dişi sinekler bir iki gün dinlenir, yumurtaları geliştikten sonra tekrar su ortamına gider ve yumurtaları bırakır.
- 08:51Sivrisinek Türleri ve Yumurtlama
- Sivrisineklerin yaşamsal olarak şekerli sıvılarla beslenmesi yeterlidir ve bazı türler hiç kan emmeden yumurtlayabilir.
- Kan emmeden yumurtlayabilen türlerin yumurtlama sayısı az olur ve yumurtaların açılım başarısı düşük olur.
- Sivrisineklerde ömür uzunluğu bireyden dişi verdi değişmektedir.
- 09:37Sivrisinek Yumurtalarının Türleri
- Sivrisinek yumurtaları suyun üstüne bırakma ve bırakmama şeklinde ayrılır; kulesi kulise yumurtaları küme şeklinde bırakılırken, anafer yumurtaları tek tek suyun üstüne bırakılır.
- Anafer yumurtalarının ilginç özelliği, yumurtaların hemen sağında ve solunda ince zar şeklinde suyun üstünde durmalarını sağlayan yapılar olmasıdır.
- Bazı türler (eds ve oklar atus) yumurtalarını bitkilerin, yeşilliklerin veya toprağın üstüne bırakır ve daha sonra su altında kalır.
- 11:21Yumurtaların Özellikleri
- Bir dişi sivrisinek yumurtaları ikiyüz kadar bırakabilir ve yumurtalar durgun sular üzerine bırakılır.
- Yumurtalar ilk bırakıldığında açık renklidir, zaman içerisinde koyulaşır ve bu koyulaşma kuraklığa dayanıklılığı sağlar.
- Erkek sivrisineklerin antenleri fırça şeklinde ve yoğun seta (tüy) içerirken, dişi bireylerin antenleri cılız ve incedir.
- 13:39Sivrisinek Larvaları
- Sivrisinek larvaları su yüzeyine yaklaşık kırkbeş derece açıyla dururlar ve baş kısımları aşağıdadır.
- Kule kulise gibi türlerde larvalar karın kısımlarının sonunda sifon adı verilen boru şeklinde yapılar vardır ve bu boruları su yüzeyine temas ettirerek hava alırlar.
- Anafer cinsi sivrisineğin larvaları sifon yapısı yoktur, karın kısmına yakın küçük stig madal açıklıkları vardır ve suyun yüzeyine paralel dururlar.
- 15:24Pupa ve Ergin Evresi
- Sivrisinek larva evresini tamamladıktan sonra pupa evresine geçer ve pupa hiçbir şeyle beslenmez, bu sebeple mücadelesi en zor evredir.
- Pupadan ergin çıkışı olur ve birkaç saat içerisinde çıkan birey su üstünde dinlendikten sonra çiftleşme davranışı için hareket eder.
- Anafer cinsi sivrisineklerin erginleri dinlenme durumunda matkap gibi yere yaklaşık kırkbeş-elli derecelik bir açıyla dururken, kulesi kulise gibi türlerde paralel yere paralel dururlar.
- 17:47Kiremit Sineklerinin Özellikleri
- Kiremit sinekleri sivrisineğe benzer ancak kanatları karın kısmını tam kapatmaz, sivrisineklerde ise kanatlar karın kısmını tamamen kapatır.
- Kiremit sinekleri kan emmez, larvaları kırmızımsı kahverengi renkte suyun dip kısmındaki çamur kısmında gelişir.
- Kiremit sinekleri tam başkalaşım gösteren böceklerdir ve yaşam döngüsünde yumurtalar, larvalar, kupa oluşumu ve ergin oluşumu aşamaları vardır.
- 19:10Sivrisineklerin ve Kiremit Sineklerinin Karşılaştırması
- Kiremit sinekleri kan emmez, kanatları abdomenlerinden kısadır, sadece dip kısmında çamurda geçirdiler ve hastalık taşımazlar.
- Sivrisineklerde kan emme davranışı vardır, kanatları abdomenlerinin sonuna kadar uzanır, sadece suda gelişirler ve hastalık taşıyabilirler.
- Kiremit sinekleri ekstrem koşullara dayanabilen özelliklere sahiptir, larvalarının ve kupalarının bu özelliklere sahip olması gerekir.
- 20:02Sivrisineklerin Gelişme ve Üreme Alanları
- Sivrisinekler durgun su olan, içerisinde su birikebilecek her türlü noktada gelişebilmektedir: lastikler, süs havuzları, sarnıçlar, kuyular gibi.
- Türkiye'de neredeyse her dört konuttan birinin atık su sistemi yoktur, bu sebeple atık sular foseptik çukurlarda saklanmaktadır.
- Foseptik çukurlar Akdeniz, Ege bölgesi gibi bölgelerde ve kırsal bölgelerdeki su atık su depolama noktaları olarak önemli sivrisinek üreme alanlarıdır.
- 21:15Foseptik Çukurların Sivrisinek Üreme Alanları Olması
- Foseptik çukurların kapağının kenar kısmı açılmış haldeki çukurlarda binlerce, onbinlerce sinek rahatlıkla gelişebilmektedir.
- Foseptik çukurları standartlara uygun yapılmamaktadır, kapakları çoğu zaman düzensizdir ve tam olarak kapanmadıkları için sinekler rahatlıkla gelip yumurta bırakabilmektedir.
- Foseptik çukurların düzgün yapılsa ve kurallara uygun şekilde yapılsa daha az kimyasal kullanılmış olur.
- 22:10Binaların Bodrum Katları ve Sivrisinek Üreme Alanları
- En çok üreme görülen noktalardan biri binaların bodrum katlarıdır, kod seviyesinin altında kalan bodrumlara yağmur suyu ve izolasyon eksikliğinden kaynaklanan yeraltı suları veya foseptik suları sızmaktadır.
- Vatandaşlar apartmanların bodrum katlarının temizliğine dikkat etmemektedir, su sayaçlarının bakımsız olması veya su damlatması gibi sebepler sivrisineklerin gelişmesine neden olabilir.
- Yeni yapılmış binaların bodrumlarında veya asansör boşluklarında biriken sularda sivrisinekler rahatlıkla gelişebilir, 30-40 santim su derinliği varsa ideal sivrisinek gelişme ortamı olabilir.
- 23:24Diğer Sivrisinek Üreme Alanları
- Kullanılmamış, atıl duruma düşmüş ya da kötü hijyen koşullarına sahip bina borcumları, kanalizasyon atığı veya yağmur suyu birikmiş olabilir.
- Falezler, arıtma tesisleri, rögar sistemleri, postaneler ve PTT iletişim hatlarına ait rögar sistemleri içerisinde su biriktiği zaman sivrisinekler gelişebilir.
- Otomobil lastikleri özellikle son yıllarda Türkiye'de yayılması artmış, secip ve septus türlerinin en çok görüldüğü üreme gelişme ortamlarından biridir.
- 24:45Diğer Sivrisinek Üreme Alanları
- İrili ufaklı çok sayıda küçük kap, kullanılmayan bir yüzme havuzu, sera, sulama havuzu veya el arabası içerisinde yağmur suyu birikmiş olabilir.
- Tarla sulamaları amacıyla çiftçilerin gelişigüzel şekilde su ayaklarını açmaları ve tarlayı su altında bırakmaları, suyun orada uzun süre kalması gibi sebeplerle sivrisinek gelişme olabiliyor.
- Derelerde su akıntısının az olduğu noktalarda, deniz kenarında dalgalar etkisiyle kayaların arasında sular birikiyor ve bu kaya arasında biriken sularda oklar, tas, kas gibi saldırgan sivrisinek türleri gelişebiliyor.
- 26:30Sivrisinek Larvalarını Kontrol Etme Yöntemleri
- Sivrisinek larvalarını takip için kullanılan bir kepçe vardır, bu kepçenin üzerinde boya fırçası sapı gibi bir sap bulunur ve buna dipper denir.
- Dipper, cezvenin ucuna sap takılıp kullanılarak su ortamlarında larva var mı diye kontrol edilebilir.
- Ağaç kovukları, klima suyu, açıkta bırakılmış mangalın içerisinde biriken su, çöp olarak atılan şişelerin içerisinde birikmiş su, mezarlıklarda mezar başlarında çiçek konulan yerlerin içerisindeki su ve çatıdaki gün ısın damlattı suyun içerisinde bile sivrisinekler gelişebilir.
- 28:12Sivrisinek Mücadelesi
- Sivrisinekler kan emmek için insanlara yönelirler, bu yönelmeleri karbondioksit ve laktik asit gibi malzemelerden kaynaklanır.
- Sivrisinek mücadelesi için konutlara gidip üreme kaynaklarını kontrol etmek istenir ancak bazen konutların bahçesinde köpekler olabilir, kapılar kilitli olabilir veya rögar kapağı üstüne araba park edilmiş olabilir.
- Sivrisinek mücadelesinde köpek saldırısı, kilitli kapılar, ilaçlama yaptırmak istemeyen vatandaşlarla karşılaşılabilir ve gece ilaçlama yapan araçlara saldıran, taş atan insanlar olabilir.
- 29:36Kültürel Mücadele Çalışmaları
- Kültürel mücadele kapsamında ilaçlamada çalışan personellere, idarecilere, belediye başkanlarına, muhtarlara, din görevlilerine ve öğrencilere eğitimler verilmektedir.
- Sağlık Bakanlığı tarafından her yıl iki defa mesul müdür eğitimleri ve Türkiye'nin birçok ilinde ürün uygulayıcı eğitimleri verilerek sivrisineklerin biyolojileri, ekolojileri ve mücadele yöntemleri hakkında bilgi verilmektedir.
- Broşürler ve afişler bastırılarak vatandaşlara sivrisineklerin nerede geliştiği hakkında bilgi verilmekte, ayrıca kamu spotları ve videolar oluşturulmaktadır.
- 31:05Eğitim ve Bilgilendirme Çalışmaları
- Din görevlilerine, muhtarlara ve lise ve alt düzeydeki okullarda eğitim seminerleri verilerek vatandaşların bu konuda daha bilgili olmasını sağlanmaktadır.
- Muhtarlar yerel yönetimlerde belediye başkanına rahat ulaşabildiği için sivrisinek mücadelesi açısından önemli bir rol oynamaktadır.
- İlkokul ve ortaokul çocuklarına yönelik afiş, broşür çalışmaları ve sosyal medya hareketleriyle sivrisineklerin nasıl geliştiği konusunda bilgi verilmektedir.
- 32:34Fiziksel Mücadele Çalışmaları
- Sivrisineklerin direnasyonu sağlaması, su birikiminin engellenmesi ve otomobil lastiklerinin toplanması gibi fiziksel mücadele çalışmaları kimyasal kullanımının minimuma indirilmesi açısından önemlidir.
- Kanalların akıntısı yapmasını engelleyip su birikmesine sebep olan yağmur suyu, bitkiler ve atıkların temizlenmesi sivrisinek gelişimini engellemektedir.
- Konutların etrafındaki su birikmiş kapların dökülmesi, tercih edilmesi ve üstünün kapatılması özellikle konteyner sivrisinekleri (EDS cinsi) ile mücadelede büyük katkısı vardır.
- 34:59Biyolojik Mücadele Ajanları
- Doğada sivrisinekler birçok canlının besin kaynağıdır ve bu canlılar yarasaların, bazı kuşların ve kurbağaların besin kaynağı olabilmektedir.
- Gambusya (siyah fil) ve Gam Horoki gibi balıklar, süs havuzları, yüzme havuzları, sera sulama havuzları ve su kanallarında sivrisinek larvaları ile beslenerek kimyasal kullanımının önüne geçmektedir.
- Not adlı canlılar su içerisinde ters yüzücü olarak görülür ve sivrisinek larvaları gibi larvalarla beslenir; bir not günde yirmibeş kadar sivrisinek arabasıyla beslenebilmektedir.
- 37:11Kimyasal Mücadele ve Larva Mücadelesi
- Kimyasal mücadelede mutlaka larva mücadelesi ağırlıklı çalışmalar yapılmalıdır çünkü bir sera sulama havuzuna birkaç sivrisinek yumurtası bin kadar sivrisinek olabilir.
- Havuza birkaç mililitre larvasitle ürün kullanarak sivrisinekleri yok etmek mümkündür, ancak sinek uçarsa açık alanda yakalamak çok zordur ve bu iş maliyetli olur.
- Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen farklı etki mekanizmasına sahip lavasitler arasında bakteri kökenliler, kitin sentez inhibitörleri, gençlik hormonu taklit eden larvasitler ve yüzey gerilim ajanları bulunmaktadır.
- 40:35Sivrisinek Mücadelesi ve Larva Mücadelesi
- Sivrisinek mücadelesi ekonomik olduğu ve farklı etki mekanizmalarına sahip insektler kullanıldığı için başarı oranı yüksek olduğu için tercih edilmelidir.
- Sivrisinek mücadelesi sağlıklı yapıldığında yüzde 99,90 başarılı olunabilir.
- Larva mücadelesi kirli su birikmiş, yağmur suyu birikmiş ortamlarda yapılmakta ve bir cezve büyüklüğünde kapta binlerce sivrisinek olabilir.
- 42:20Larva Mücadelesi Ürünleri ve Uygulama Yöntemleri
- Araziye çıktığımızda larvasitleri etkili bir şekilde kullanabilmek için su ortamına ilaçlama yapmak gerekiyor.
- Değişik tablet, granül, suda eriyebilen paketler ve ürünler bulunmakta, özellikle tablet granül ürünleri taşıma kolaylığı olduğu için akıntılı alanlarda uzun süre etkinlikleriyle kullanılabilir.
- Sivrisinek mücadelesi yapan kişilerin görsellerinde açık alanlarda yapılan uygulamalar gösterilmektedir.
- 43:24Açık Alanlarda Ulevi Uygulaması
- Açık alanlarda ulevi uygulaması yapılmakta, şehir içerisinde en çok görülen gece gezen ara sineklerin yola yakın 15-30 metre mesafede tuzaklar kurulmuş durumda.
- UV makinesi çalışıyor ve çıkan damlacıklar sağa doğru geliyor, ilk 15 metrede yüzde 80 ile yüzde 100 arasında ölüm var, mesafe uzaklaştıkça etki azalıyor.
- Açık alanlarda yapılan uygulamalarda alanın küçük parçalara bölünmesi büyük öneme sahip, alanın büyüklüğüne göre ilaçlama miktarı ayarlanmalıdır.
- 45:08Ulevi Uygulamasının Detayları
- Ulevi çalışmaları genellikle gün batımına ve gün doğumuna yakın saatlerde yapılır, ancak bazı sinek türlerinde gündüz de yapılabileceği görülmektedir.
- Dar sokak ve caddelere girebilmesi için küçük arabalar kullanılabilmekte, araçların üstüne etraftan ilaçlama yapıldığını gösterecek ikaz lambası olması gerekiyor.
- İlaçlama yapılmadan önce anons yapılması, çocukların etrafında koşmasının engellenmesi ve damlacıkların havaya püskürdüklerinde bir süre askıda kalması önemlidir.
- 46:10Ulevi Uygulamasının Sınırlamaları
- Daha çok larva mücadelesi yapılması gerektiğine inanılmakta, popülasyon yüksekse yapılabilir ancak popülasyon yoksa mücadelede başarılırsa kaçınılması önerilmektedir.
- Damlacıklar uzak mesafelere kadar gidebilirler, 30-40 metre rahat ulaşabilirler ve cihazların meyve başlarının yönleri, sayısı gibi faktörler cihaz başarısı üzerinde etkilidir.
- Vatandaşların yoğun olduğu bölgelerde bu tür uygulamalardan kaçınmak, rüzgarlı ve yağışlı günlerde kesinlikle ulevi yapılmaması gerekmektedir.
- 47:43Sıcak Sistem Uygulaması
- Açık alanlarda yapılması yasaklanmış olan sıcak sistem uygulamalarında cihaz sadece rögar gibi kanalizasyon sistemi gibi alanlara yapılıyor.
- Bin derece sıcaklıktan 60-70 derece sıcaklığa erişen bir sistem var, ilaç buna karışmıyor ve dumanlama şeklinde etrafa yayılıyor.
- Sıcak sistem uygulamalarında gürültü yapması, maliyetinin yüksek olması, trafik kazalarına sebep olması gibi sebeplerle dikkatli davranmak gerekiyor.
- 48:59Rezidüel Uygulama
- Rezidüel uygulama konutların iç ve dış mekanlarında yüzeylere yapılan uygulama şeklidir.
- Tuğla, fayans, briket gibi yüzeylerde insek böceklerin temas ettiği yüzeylere yapılan uygulamalarda sinek buraya temas ederse ölür.
- Kodların içerisinde iç ve dış duvarlara yapacağımız yaklaşık 75 santimetre genişliğindeki bant uygulamaları sineklerin konduğu yüzeylere temas ettiklerinde zehirlenmelerine ve ölmelerine sebep olacaktır.