Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan, öğrencilere hitap eden kapsamlı bir biyoloji dersidir. Eğitmen, interaktif bir ders ortamı yaratmak için öğrencilere sorular sormaktadır.
- Video, sinir sistemi ve endokrin sistemi konularını detaylı olarak ele almaktadır. İlk bölümde sinir sisteminin yapısı ve işlevleri (merkezi ve çevresel sinir sistemi, beyin bölümleri, omurilik) anlatılmakta, ardından refleksler ve nörolojik hastalıklar açıklanmaktadır. Son bölümde ise endokrin sistemi, vücuttaki hormon salgılayan bezler ve hormonların özellikleri ve işlevleri detaylı şekilde incelenmektedir.
- Ders içeriğinde korteks, talamus, hipotalamus, beyincik, omurilik soğanı gibi beyin bölümlerinin işlevleri ile hipofiz, tiroid, pankreas, adrenal ve eşeysel bezlerden salgılanan hormonlar (TSH, ACTH, somatotropin, insülin, glukagon, kortizol, aldosteron vb.) hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca, hormonların fazla veya az salgılanması durumunda ortaya çıkabilecek hastalıklar da açıklanmaktadır.
- 00:52Dersin İçeriği
- Dün sinir sistemi, impuls oluşumu, nöronlar ve impulslarda iletim hızı konuları anlatılmıştır.
- Bugün sinir sistemi ve hormonal sistemden bahsedilecektir.
- Ders iki saat sürecek ve blok şeklinde sinir sistemi ve endokrin sistemi konularını içerecektir.
- 02:47Sinir Sisteminin Yapıları
- İnsan sinir sistemi merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere iki kısımda incelenir.
- Merkezi sinir sistemi omurilik ve beyinden oluşur, beyin ön beyin, orta beyin ve arka beyin olmak üzere üç kısma ayrılır.
- Çevresel sinir sistemi duyu ve motor bölümlerinden oluşur, motor bölüm somatik ve otonom olmak üzere ikiye ayrılır.
- 05:07Beynin Yapısı
- Beyin kafatası kemikleri arasında bulunan iki lobdan oluşan, meninges adı verilen üç katlı zar ile çevrili bir yapıdır.
- Beyin kıvrımlarını örten ince zar, beyini besler ve kan damarları içerir.
- Kafatasına sıkı sıkıya yapışmış sert zar, beyin olurunun dağılmasını önler ve örümceksi zar iki zarın arasında bulunur.
- 07:33Beyin-Omurilik Sıvısı
- Beyin-omurilik sıvısı, beyin ve omuriliğin etrafını dolaşan, metabolik atıkları alan ve organik besin taşıyan bir sıvıdır.
- Bu sıvı beyini mekanik etkilere karşı korur ve sinir hücreleri ile kan damarları arasında madde alışverişini sağlar.
- Beyin-Omurilik sıvısı, beyindeki hücrelerin iyon değişiminin dengede kalmasını sağlar.
- 09:03Beyin Kısımları
- Beyin uç beyin ve araba beyin olmak üzere ikiye ayrılır.
- Uç beyin, düşünerek ve isteyerek yapılan bütün olayları kontrol eden merkezdir.
- Uç beyin iki yarım küreden oluşur ve bu yarım küreler nasıllı cisim ve beyin üçgeni ile birbirine bağlıdır.
- 11:31Beyin Kabuğu ve İşlevleri
- Beyin kabuğu korteks olarak adlandırılır ve boz madde içerisinde bulunur.
- Hafıza, zeka, öğrenme, düşünme, okuma ve yazma gibi işlevler beyin kabuğunda yer alır.
- Uç beyin çıkarılan bir hayvan (örneğin güvercin) istemli hareketleri yapamaz, ilk kanat hareketi istemli olup sonrasında omurilik kontrolüne devredilir.
- 14:25Beynin Bölümleri ve Talamus
- Talamus, sevinç, korku, ceza ve cefa gibi duyguların kontrol merkezidir.
- Talamus, duyu organlarından gelen uyarıları nörotransmitter madde çeşidine göre seçerek ilgili değerlendirme merkezine yönlendirir.
- Koku duyusu hariç, diğer duyu organlarının nöronları talamusa gider ve talamus onları sınıflandırıp ilgili merkezlere yönlendirir.
- 18:01Hipotalamus ve İşlevleri
- Hipotalamus, endokrin bezlerin kontrol merkezi olarak çalışır ve vücuttaki hormonal dengeyi sağlar.
- Hipotalamus, RF (Releasing Factor) salgılayarak hipofiz bezini uyarır ve hipofiz bezinden TSH (Tiroid Uyarıcı Hormonu) ve ACTH (Adrena Kortikotropik Hormon) gibi hormonlar salgılar.
- Hipotalamus, vücudun su dengesini sağlayan ozmo reseptörleri ile karbonhidrat-yağ metabolizması, açlık-tokluk duygularını ve vücut sıcaklığını ayarlar.
- 21:28Epitalamus ve Arka Beyin
- Epitalamus'da bulunan epifiz bezi melatonin (mutluluk hormonu) salgılar ve biyolojik ritimleri düzenler.
- Arka orta beyin, ön beyin, beyincik, omurilik ve soğan omurilik ile bağlantı kuran sinirlerin geçit yeridir.
- Arka orta beyinde görme ve işitme refleksleri bulunur; görme refleksi aydınlık ortamda göz bebeklerinin küçülmesi, işitme refleksi ise isim dinlediğimizde istemsiz olarak dönüp bakmak durumudur.
- 24:52Arka Beyin ve Beyincik
- Arka beyin, beyincik, omurilik soğanı ve posttan oluşur.
- Beyincik, hayat ağacı olarak adlandırılır ve bilincin genel duruşunu temsil eder.
- Beyincik, omurilik soğanının üzerinde iki yarım küreden oluşur ve pons ile yarın beyin yarım kürelerini birbirine bağlar.
- 25:35Beyincik ve Görevleri
- Beyincik hareket ve denge merkezidir, motorik kas becerilerini düzenler.
- Beyincik, kulaktaki yarım daire kanalları ile birlikte dengenin bozulmasını algılayıp motorik kas becerilerini düzenleyerek vücudun duruşunu sağlar.
- Beyincik büyüklüğü canlıdan canlıya değişkenlik gösterir, başarılı futbolcular ve jimnastikçilerin beyincik büyüklüğünün genellikle daha büyük olduğu belirtiliyor.
- 27:51Bencik ve Omurilik Soğanı
- Bencik büyüklüğü artırılamaz ancak sinaps sayısı artırılabilir; ip cambazları gibi uzun süreli çalışmalardan sonra sinaps sayısı artar.
- Omurilik soğanı hayat düğümü olarak adlandırılır çünkü yutma, çiğneme, öksürme, hapşırma, solunum, kusma gibi hayatsal faaliyetleri denetler.
- Omurilik soğanı, pons-varol köprüsü, orta beyin ve beyin sapı olmak üzere üç bölümden oluşur ve beyin yarım küreleri arasındaki iletimi sağlar.
- 30:31Omurilik ve Refleksler
- Omurilik sırtımızdaki otuz üç omurga kemiğinin içerisinde bulunan, sertler, inceler ve örümceksi zar ile çevrili bir yapıdır.
- Omurilik refleks merkezi olarak görev yapar, uyartıları iletmek, refleksleri yönetmek ve alışkanlık hareketlerini kontrol etmekle yükümlüdür.
- Refleksler kalıtsal (doğuştan gelen) ve kazanılmış (sonradan kazanılan) olmak üzere ikiye ayrılır; kalıtsal refleksler göz kırpma, hapşırma, emme, öksürme, solunum merkezleri ve diz kapağı refleksidir.
- 35:27Sinir Sistemleri
- Çevresel sinir sistemi uyarıları alıp beyin ve omuriliğe getirir, omurilikten otuz bir çift sinir, beyinden ise on iki çift sinir çıkarak toplam kırk üç çift sinir oluşur.
- Somatik sinir sistemi isteğe bağlı organları çalıştırır (koşmak, yazmak, konuşmak gibi istemli hareketler) ve miyelinli motor nöronlardan oluşur.
- Otonom sinir sistemi istemsiz çalışan organları kontrol eder, miyelinsiz nöronlardan oluşur ve sempatik (hızlandırıcı) ile parasempatik (yavaşlatıcı) bölümlerinden meydana gelir.
- 38:18Nörolojik Hastalıklar
- Otobus sistem hastalığı, akyuvarların mili kılıflarını saldırarak mesaj iletimini engelleyen bir hastalıktır.
- Siyatik sinirler omurilikten çıkan, vücudumuza giden en uzun aksonlardır ve bacağıza gider.
- Epilepsi elektriksel iletimin bozulmasıyla ortaya çıkan nöbetler şeklinde gösterilir, Parkinson ise dopamin üretilememesinden kaynaklanır ve kas titreme ile denge bozuklukları görülür.
- 39:26Endokrin Sistem ve Hormonlar
- Endokrin sistem, denetleyici ve düzenleyici sistemlerin bir parçasıdır.
- Bağışıklık sisteminde akyuvar hücreleri normalde kendi vücut hücrelerine saldırmaz, ancak otoimmün hastalıklarda nöronlara ve nöronların kılıflarına saldırır.
- Hormonlar endokrin bezler tarafından üretilip kana verilen kimyasal uyarıcılardır ve sadece kan yoluyla taşınır.
- 40:35Hormonların Özellikleri
- Hormonlar kanda belirli seviyeye geldiklerinde fonksiyonlarını gösterirler ve her hormonun eşik değerleri vardır.
- Hormonların az ya da çok salgılanması hastalıklara neden olabilir.
- Hormonlar polipeptit, protein, aminoasit, steroid ve bunların türevleri olabilir.
- 41:44Hormonların Etki Alanları
- Bazı hormonların hedef organı tüm vücuttur, bazılarının sadece belli organlardır.
- Aynı endokrin bez farklı etkilere sahip hormonlar salgılayabilir.
- Farklı bezlerden salgılanan farklı hormonlar aynı organı aynı yönde etkileyebilir.
- 42:42Endokrin Bezler
- Vücudumuzda bulunan endokrin bezler: epifiz bezi, hipotalamus, hipofiz, tiroid bezi, pankreas, adrenal bezler ve eşeysel bezlerdir.
- Tüm hormonlar kan yoluyla taşınır, endokrin ya da karma bez olması fark etmez.
- Hipofiz bezimiz kafatası boşluğunda, beyin tabanında yer alır ve iki lobu vardır: ön lob ve arka lob.
- 43:52Hipofizin Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar
- Hipotalamusta üretilen antidiüretik hormon ve oksitosin hormonları hipofizin arka lobundan kana verilir.
- Hipofizin ön lobundan salgılanan hormonlar: tiroid simüle edici hormon (TSH), adrena kortikotropik hormon (ACTH), somatotropin hormon (büyüme hormonu), prolaktin (lütropik hormon), melanotropik hormon ve gonadotropinlerdir.
- Somatotropin hormon (büyüme hormonu) kemiğin boyuna uzamasını sağlar ve protein sentezini ve hücre bölünmesini hızlandırır.
- 46:02Prolaktin ve Oksitosin
- Prolaktin, annelik içgüdüsünü oluşturur, süt bezlerinin gelişimini ve süt sentezini sağlar.
- Oksitosin, sütü salgılattırır.
- Melanotropik hormon, melanin pigment içeren melanosit hücrelerini uyarır ve derinin rengini veren melanin pigmentinin salgılanmasını sağlar.
- 47:23Gonadotropinler
- Gonadotropinler (FSH ve LH), erkeklerde testislerde, dişilerde yumurtalıklarda (gonad) salgılanır.
- FSH, dişi bireylerde folikül gelişimini ve yumurtanın üretimini sağlar, östrojen sentezini tetikler.
- Erkeklerde FSH, sperm üretimini (spermatogenezi) sağlar.
- 48:43Luteinleştirici Hormon (LH)
- LH, dişi bireylerde ovülasyonu (yumurtanın fallopi tüpüne geçişini) sağlar.
- Dişi bireylerde korpuzlu (sarı cisim) oluşumunu ve progesteron salgılanmasını sağlar.
- Erkeklerde LH, testosteron salgılanmasını sağlar.
- 49:30Antidiüretik Hormon
- Antidiüretik hormon, böbreklerdeki nefron kanallarında suyun gerilimini artırır.
- Az salgılandığında su kaybı artar, susuzluk oluşur ve şekersiz şeker hastalığı olarak adlandırılır.
- Çok salgılanırsa suyun gerilimi artar ve vücutta ödem oluşabilir.
- 52:27Oksitosin
- Oksitosin sadece dişilerde salgılanan bir hormondur.
- Doğum esnasında düz kasların kasılmasını sağlayarak doğumu kolaylaştırır.
- Süt memelerden boşaltılmasını sağlayan hormondur.
- 52:43Tiroid Bezi ve Tiroksin Hormonu
- Tiroid bezinden salgılanan tiroksin hormonu, genel metabolizma ve vücut sıcaklığı üzerine etkili bir hormondur.
- Tiroksin hormonu mitokondrilerin çalışma hızlarını denetler, metabolizmayı hızlandırır ve vücut sıcaklığını artırır.
- Bu hormon özellikle büyüme-gelişme döneminde protein sentezini hızlandırır, az salgılanması zeka geriliği, ahmaklık ve kriterizme neden olur.
- 54:04Tiroksin Hormonunun Etkileri
- Ergin dönemde tiroksin az salgılanması vücut sıcaklığı düşürür, şişmanlık ve uyuşukluk oluşturur (mixodema).
- Tiroksin fazla salgılanması metabolizmayı hızlandırır, kan basıncını yükselir, göz bebeklerini dışarı çıkarır ve kilo kaybı görülür (egzoftalmik veya zehirli guatr).
- 55:00Kalsitonin ve Parathormon
- Kalsitonin hormonu kandan kemiğe kalsiyum geçişini sağlar, kandaki kalsiyumu azaltırken kemikteki kalsiyumu artırır.
- Parathormon kemikten kana kalsiyum geçişini sağlar, kemikteki kalsiyumu azaltırken kandaki kalsiyumun artmasına neden olur.
- Parathormon az salgılanması böbrek ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini azaltır, kandaki kalsiyum normalin altına iner ve titani hastalığı ortaya çıkar.
- 57:04Adrenal Böbrek Üstü Bezi
- Adrenal bezi kabuk (korteks) ve medulla (öz) bölgelerinden oluşur, kabuk kısmından kortizol ve aldosteron, medulla kısmından adrenalin ve noradrenalin salgılanır.
- Kortizol (glikotik hormon) yağların ve proteinlerin karbonhidratlara dönüşümünü sağlar, kandaki şeker seviyesini yükseltir ve bağışıklık sistemi salgısını baskılar.
- Aldosteron kandaki mineral seviyesini ayarlar, sodyum ve klorun emilimini sağlar, potasyumun atılmasını sağlar.
- 1:00:30Adrenalin ve Noradrenalin
- Adrenalin korku, heyecan, öfke ve stres durumlarında salgılanır, karaciğerde glikojenin glikoza dönüşümünü sağlar ve kandaki glikoz seviyesini artırır.
- Adrenalin derideki kılcal damarları daraltır, beyin, kalp ve iskelete giden damarları genişletir, pıhtılaşma süresini azaltır, kalp atış hızını ve kan basıncını artırır.
- Noradrenalin özellikle soğuk havalarda salgılanan hormondur, kılcal damarları daraltır, kan basıncını, kalp atışını ve solunumu hızlandırır.
- 1:02:35Pankreas ve Hormonları
- Pankreas, karma bez olarak adlandırılır ve asinar hücreleri ile Langerhans adacıkları içerir.
- Asinar hücrelerden enzimler mide boşluğuna, Langerhans adacıklarından alfa hücrelerden glukagon ve beta hücrelerden insülin salgılanır.
- Insülin, kandaki glikozu azaltır, glikozun beyin hariç tüm vücut hücrelerine geçişini uyarır, protein sentezi ve yağ depolanmasını sağlar.
- 1:04:34Glukagon ve Diyabet
- Glukagon, kan şekerini arttırır, karaciğeri uyarır ve karaciğerdeki glikojen molekülleri glikoza dönüşür.
- Diyabet iki çeşittir: Tip 1 diyabette bağışıklık sistemi insülin üreten beta hücrelerini tahrip eder, insülin salgılanmaz.
- Tip 2 diyabette insülin yetersiz salgılanır veya hücrelerdeki reseptörler insüline tepki vermez.
- 1:08:02Hormonlar ve Etkileri
- Östrojen hormonu foliküllerde salgılanır, mitoz bölünmelerini hızlandırır, uterus soğanın kalınlaşmasını sağlar ve dişilerde ikinci eşeysel karakterlerin ortaya çıkmasını sağlar.
- Progesteron embriyonun uterus'a tutulmasını kolaylaştırır, hamileliğin devamını sağlar ve hamileliğin dördüncü ayına kadar yumurtalıklardan, sonra plasentadan salgılanır.
- Testosteron ikinci eşeysel karakterlerin ortaya çıkmasını sağlar, protein sentezini ve kas yapımını hızlandırır.
- 1:09:16Diğer Bezzler ve Feedback Mekanizması
- Timus bezi lenf sistemine dahil edilir, yeni doğanlarda büyüktür ve zamanla küçülür.
- Epifiz bezi beyin yarım küreler arasında yer alır, melatonin salgılar ve karanlık ortamda salgısı artar.
- Feedback mekanizması, kandaki hormonların belirli seviyelerde kalmasını sağlayan bir düzenleyici sistemdir.