Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, sahte haberler (fake news) konusunu ele alan bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, sahte haberlerin Türkiye'deki yaygınlığı ve toplumsal etkileri hakkında bilgi vermektedir.
- Video, günümüzde haberlerin nasıl yayıldığını ve sahte haberlere maruz kalma riskini anlatarak başlıyor. Ardından "fake news" kavramının yanlış kullanımı, Türkiye'nin sahte haberlere maruz kalma oranının yüksek olması ve bunun nedenleri detaylı şekilde inceleniyor. Türkiye'deki medya özgürlüğü, toplumsal kutuplaşma ve bilişsel çelişkiler gibi faktörlerin sahte haberlere maruz kalma riskini nasıl artırdığı açıklanıyor. Video, popülist siyasetin yükselişi ve toplumsal hafızada acı travmalara yol açabilecek sahte haberlerin tehlikeleri üzerine uyarılarla sonlanıyor.
- 00:03Haber Kaynaklarının Değişimi
- Günümüzde gazeteler öncelikli haber kaynakları olmaktan çıkmış, tirajları düşmekte ve üçüncü sayfa haberleriyle dolu ana haber bültenlerini izleyen kalmamıştır.
- Artık habere gitmiyoruz, haber bize geliyor; bilgisayarlardan, tabletlerden ve akıllı telefonlardan her gün yüzlerce haber üstümüze boca ediliyor.
- Bilgi bombardımanı arasında sahte haberlere maruz kalma ve bu haberlere inanıp çevremizle paylaşarak yanlış bilgilerin yayılmasına yardım etme riski var.
- 01:32Fake News Kavramının Yaygınlaşması
- Amerika'da Trump'ın 2016'da başkan seçilmesiyle "fake news" (yalan haber) kavramı hayatımızın bir parçası haline geldi.
- Liberal Amerikan medyasına göre Trump'ın başkan seçilmesine sahte haberler yardımcı oldu ve Trump da sahte haber silahını onlara geri çevirmekte gecikmedi.
- Kavramın kullanımı o kadar yaygınlaştı ki herkes her şeye "yalan haber" der oldu, bu da bilginin kategorize edilmesini zorlaştırmaya başladı.
- 03:03Türkiye'de Sahte Haber İstatistikleri
- Reuters Enstitüsü'nün 37 ülkede 2018 yılında yaptığı araştırmaya göre en fazla sahte habere maruz kaldığını söyleyen okurlar Türkiye'de.
- Türkiye'de her iki internet kullanıcısından biri haftada en az bir kez uydurma haberle karşılaştığını söylüyor.
- Açık Toplum Enstitüsü 2018 Medya Okuryazarlığı Endeksi'ne göre 35 Avrupa ülkesi arasında Makedonya'nın ardından sahte habere karşı en az dirençli ülke konumundayız.
- 03:25Sahte Habere Maruz Kalma Nedenleri
- Enformasyon ekosistemi yani bir ülkedeki medya hür değilse dezenformasyona çok açık, medyanın özgürlüğü ile dijital medya üzerinden kutuplaştırılabileceği arasında direkt bir bağlantı var.
- Türkiye'de en çok dezenformasyonu ve sahte haberin olması istatistiğiyle Türkiye'deki medya özgürlükleri istatistiğini yan yana koyduğumuzda sahte habere en fazla maruz kalan ülkeyiz.
- Her iki raporda da Türkiye'deki kutuplaşmanın bu sonuçların ortaya çıkmasında rol oynamış olabileceğinin altı kalınca çiziliyor.
- 04:21Kutuplaşma ve Dezenformasyon
- Kutuplaşma, herhangi bir problemi muhakeme ederek kanaat oluşturmak değil, içinde bulunduğun kutbun pozisyonuna göre kategorik pozisyon almak veya kanaat oluşturmak.
- Türkiye'de yaklaşık %64 insan herhangi bir siyasi ve toplumsal meseleyi tartışırken kutuplaşma pozisyonundan düşünerek davranıyor.
- Sokağa baktığında herkesin dindarlara, Kürtlere, solculara, Alevilere ve LGBT'ye dair ötekileştirdiği, yabancılaştığı ve düşmanlaşmaya başlanmış bir önyargılar zinciri var.
- 05:27Dezenformasyonun Kaynağı ve Etkileri
- Kendi ekonomik, siyasi ya da sosyal kazanımları için sahte haber üreten ve yayan aktörler toplumların bu zaafından faydalanıyor.
- Dezenformasyon yaparken bir ülkenin siyasal kültürünü, sosyal fay hatlarını, etnik-dini fay hatlarını çok iyi bilmek zorunda ve genellikle o ülkenin içerisinden yapıyorlar bunu.
- Türkiye'de dış destekli dezenformasyon var ama iç destekli dezenformasyon kadar etkide bulunamıyor.
- 06:33Bilişsel Çelişki ve Sahte Haberler
- Türkiye'de dünya görüşümüzü destekleyen sahte haberlere inanmaya daha meyilli olduğumuzu gösteriyor, bizi haklı çıkaran sahte haberlere gerçekliklerini sorgulamadan inanmayı seçiyoruz.
- İnsan sürekli olarak kendi fikirlerine yatırım halindedir, bir düşünceye inanıyorsanız o düşünceyi dile getirmeye, yayılmasına katkı sağlamaya başladığınız zaman o düşünceye yatırımda bulunmuş oluyorsunuz.
- Karşımızda halihazırdaki düşünce, tutum ve davranışlarımıza uymayan bir fikir varsa, o doğruysa yatırımımız boşa gidecek ve kitleler önünde dile getirdiysek aptal konumuna düşmek gibi risklerimiz var.
- 07:41Toplumsal Etkiler
- Dünyada popülist siyasetçilerin yükselişi sürüyor, din, dil, ırk, beden rengi ve cinsel yönelim üzerinden toplumsal kutuplaşmalar giderek derinleşiyor.
- Bitmek bilmeyen savaşlara yenileri ekleniyor.
- Sırf dünya görüşümüze uyduğu için inanmayı tercih ettiğimiz sahte haberlerin toplumsal hafızamızda acı ve utanç verici travmalara yol açabileceğini unutmayalım.