Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Rusya'nın tarihsel gelişimini ve Türk topraklarına olan etkisini anlatan tarihsel bir anlatımdır. Anlatıcı, 13. yüzyıldan başlayarak Rusya'nın yükselişini ve Türk topraklarını nasıl ele geçirdiğini kronolojik olarak aktarmaktadır.
- Video, Moskova Knezliği'nin kuruluşundan başlayarak Rusya'nın güçlenmesini, Altın Orda Hanlığı'ndan bağımsızlığını kazanmasını ve ardından Türk topraklarına olan genişlemesini anlatmaktadır. İlk bölümde Kazan Hanlığı, Astrahan Hanlığı, Sibir Hanlığı ve Türkistan'daki Özbek hanlıklarının ele geçirilmesi ele alınırken, ikinci bölümde 1873'ten 1890'lara kadar olan dönemde Rusya'nın Türkistan'ı işgal süreci, Hazar'ın doğusundaki limanların artırılması, Hive vahasının işgali ve Türkmenlerin direnişi gibi önemli olaylar anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca General Kaufman ve "Beyaz General" olarak anılan Skolebev gibi önemli askeri komutanların rolü, Rusya'nın göç ve iskan politikaları ile İngilizlerle olan emperyalist rekabetinin bu işgal sürecindeki etkisi de vurgulanmaktadır.
- 00:20Moğol İstilası ve Moskova'nın Yükselişi
- 13. yüzyıl ortalarında Moğol istilasıyla Rus knezlikleri büyük ölçüde Türk-Moğol devleti Altınordu Hanlığı'na bağlandı.
- Moskova, önemsiz bir kale kenti olarak başlamış, coğrafi konumu sayesinde Kiev ve Riza ile Novgorod arasındaki kavşak noktasını oluşturuyordu.
- Moskova Knezliği, Türk-Moğol topluluklarından uzak konumu ve doğal korunması sayesinde demografik avantaja kavuştu, bu da siyasi yetenekleriyle birleşerek kısa sürede güçlenmesini sağladı.
- 02:20Altınordu'nun Zayıflaması ve Moskova'nın Bağımsızlığı
- Altınordu Hanlığı güçlü olduğu sürece Rus prensliklerine akınlar düzenledi, ancak 15. yüzyıl ortalarında Kazan, Kırım, Astrahan, Nogay ve Sibir gibi hanlıklar kuruldu.
- 1462'de III. İvan ve III. Vasililer'in yükselişiyle Novgorod ve diğer prenslikler ele geçirildi, 1480'de Altınordu saldırısı püskürtüldü ve Knezlik kâğıt üzerinde de tamamen bağımsız oldu.
- 16. yüzyılın başlarında tüm Rus şehirlerinin ve prensliklerinin ele geçirilmesiyle Moskova Velikorosya olarak algılandı ve etnik sınırlarına ulaşıp Rus devleti kimliğine sahip oldu.
- 03:53Korkunç İvan ve Türk Topraklarının Fethi
- 1547'de tüm Rusların Çarı olarak taç giyen Korkunç İvan, ana yayılım sahalarından birini Türk diyarlarına yöneltti.
- 1552'de Kazan Hanlığı, 1556'da Astrahan Hanlığı ele geçirildi ve Volga suyu Moskova idaresine girdi.
- 1582'de Sibir Hanlığı'nın düşmesiyle Doğu Sibirya'da Çarlık durduracak düzenli bir siyasi oluşum kalmadı ve 17. yüzyıl içinde Çarlık büyük engelle karşılaşmadan ilerledi.
- 05:41Petro'nun Dönemi ve Rus İmparatorluğu'nun Hedefleri
- 17. yüzyılın sonunda tahta geçen Petro, 1721'de İmparator ilan edildi ve Rusya'yı Avrupa'nın en büyük güçlerinden biri yaptı.
- Baltık Denizine açılmak, Karadeniz'e yerleşmek, Osmanlılar ve İran'a baskı yapmak, Çin'e doğru genişlemek ve Slavları birleştirmek Rus İmparatorluğu'nun uzun vadeli amaaklarıydı.
- Türkistan'ı ele geçirip Hindistan'ın kuzeyine ulaşmak da Rus İmparatorluğu'nun önemli hedeflerinden biriydi.
- 06:48Kazak Hanlığının Fethi
- 15. yüzyılda kurulan Kazak Hanlığı Büyük Cüz, Orta Cüz ve Küçük Cüz şeklinde teşkilatlanmıştı ve konargöçer bir hayat tarzı benimsemişti.
- 1730'da Küçük Cüz Hanı Ebu'l-Hayr, Rus Çariçesi Anna İvanovna'ya bağlanmak istediğini belirterek Rusya'ya bağlı özerk bir topluluk oldu.
- 18. yüzyılın sonunda Orta Cüz'e üstünlük kabul ettirildi, Büyük Cüz ise 1820'ler boyunca parça parça Çarlığa bağlandı.
- 09:24Türkistan'ın Fethi
- Hokand, Hive ve Buhara Hanlıkları arasındaki mücadeleler onları kolay bir av haline getirdi.
- 1845'te Aral Gölü kenarında ilk kaleler inşa edildi, 1853'te Ak Mescidi alındı ve 1860'da Juleg, Yeni Kurgan, Türkistan, Tokmak, Bişkek, Merke ve Evliya Ata ele geçirildi.
- 1864'te Çim, 1865'te Taşkent, 1866'da Cizzak ve Hokand, 1868'de Semerkant alındı ve iki hanlık Moskova'ya bağlı bir yapı olmayı kabul etti.
- 11:34Rusların Hive Vahası'nı Fethi
- Çölün içinde özbek ve Türkmenlerin yaşadığı Hive vahasında Ruslar kaygılanma vakti geldi.
- 1873'te Ruslar Aral'ın güneyine 4.000 Kozak, 15.000 asker, 44 top, 5.000 at ve 15.000 deveyle büyük bir sefer için hazırlandılar.
- General Kaufman komutasındaki ordu dört koldan ilerleyip çöl koşullarında Hive'ye vardı, kısa bir muharebe sonunda Hive Çar'ın himayesini kabul etti.
- 12:20Hokand Hanlığı'nın Fethi
- Birkaç yıl sonra Hokand hanları isyan başlattı, General Skolebev müdahale edip isyani bastırdı.
- 1876'da Hokand hanlığı lağvedilip bölge Fergana valiliğine çevrildi.
- 12:37Türkmenler ve Karakum Çölü
- Karakum çölü, Türkmenleri düşmandan uzak tutan tek şeydi, Türkmenlerin merkezi bir hanlığı yoktu.
- Hazar'ın batısındaki Türkmenler, Orta Asya'nın diğer Turani topluluklarına hem kültür hem de soy olarak daha yakındılar.
- Ruslar, at yetiştirme konusunda becerikli ve yeterince savaşçı olan Türkmenlerden çekiniyorlardı.
- 13:08Türkmenlerin Fethi
- 1877'de Ruslar Kızıl Avrat'a yakın bir noktada harekat noktası elde etmişlerdi.
- 1879'da ilk seferleri başarısız oldu, 1880'de Skolebev komutasında Ahal Teke seferine çıktılar.
- Skolebev, Türklerden ölesiye nefret eden bir şahıs olup Göktepe'yi kuşatma altına aldı ve muharebe sırasında 30 bin Türkmen'den 25 binini katletti.
- 14:33Rus İmparatorluğunun Ortaya Çıkışı
- Beyaz General Ahal Teke vadisi'nin işgalini tamamladı, 1884'e gelindiğinde Tejen ve Merv vahaları da özgürlüklerini kaybetmişlerdi.
- Ruslar 1885'te İngiltere ile Afganistan'ın kuzey sınırını belirleme anlaşmazlığında avantajlı olabilmek için Taşköprü ve Penjde'e kadar sarktılar.
- Bu mücadeleler, Asya topraklarında İngilizlerle Ruslar arasındaki büyük oyunun bir parçasıydı.
- 15:26Pamir Dağlarının Fethi
- 1890'ların başında İranlı halklardan olan Taciklerin yanı sıra Kırgız Türklerinin bir kısmının da bulunduğu Pamir dağlarına Çarlık taburları tarafından seferler yapıldı.
- Dağlık alan zorlanılmaksızın kontrol altına alındı.
- Bağımsızlık sevdasına düşen pek çok boy dönem dönem Moskova tahtına karşı ayaklansa da Rus İmparatorluğu Türkistan'ın işgalini tamamlayıp Orta Asya'daki hakimiyetini uzun yıllar devam ettirdi.