Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, arkeolojik ve dilbilimsel konuları anlatan bilgilendirici bir içeriktir. Videoda Tevfik Esenç, Georges Dumezil ve Jean-François Champollion gibi önemli dilbilimciler ve arkeologlar hakkında bilgiler verilmektedir.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Rosetta Taşı'nın keşfi ve Mısır hiyerogliflerinin çözülmesinin arkeoloji için dönüm noktası olduğu anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise dünya dillerinin soyu tükenmesi konusu ele alınmakta, özellikle Ubıhça dilinin son konuşmacısı Tevfik Esenç ve Georges Dumezil'in bu dillerin kurtarılmasına yaptığı katkılar vurgulanmaktadır. Video, dillerin ölümü ve yok olma süreci hakkında istatistiksel bilgilerle devam etmektedir.
- 00:01Rosetta Taşı ve Mısır Hiyerogliflerinin Çözülmesi
- Rosetta Taşı, aynı sözcüklerin hem hiyeroglif hem de antik Yunan yazısı ve başka bir tür Mısır yazısıyla yinelenmesiyle Mısır hiyerogliflerinin 1822'de çözülmesinde kilit rol oynadı.
- Hiyeroglifin çözülmesi arkeoloji için bir dönüm noktası oldu ve bu gelişme sayesinde çok sayıda arkeolog Mısır'a ilgi gösterdi.
- Rosetta Taşı günümüzde Londra British Müzesi'nde sergilenmektedir.
- 00:57Dillerin Ölümcülü
- Her ay iki dil dünya üzerinden siliniyor ve bu durum sadece hayvanlar ve bitkiler değil, dillerin de soyunun tükenmesine neden oluyor.
- Rosetta Taşı'ndan ilham alan dilbilimciler, 2000 yıl yaşayacak bir disk üzerine bin dille yazılmış bir metin yazdılar.
- Türkiye'den Guinness Rekorlar Kitabı'na giren Tevfik Essen, Çin'de dünyada Ubıhça konuşan son kişi olarak tanınıyordu.
- 01:55Ubıhça Dili
- Ubıhça, Kafkas halklarından biri olan Ubıhlar'a ait ve konuşması ve öğrenilmesi en zor dillerden biri olarak kabul edilen bir dildir.
- Ubıhça'da tam 80 sessiz ve 2 sesli harf bulunur, kelimeler art arda sıralanmış sessiz harflerden oluşur.
- Tevfik Essen 1992 yılında kaybettikten sonra Ubıhça resmi olarak ölü bir dil haline geldi.
- 03:01Dil Ölümü ve Kurtarma Çalışmaları
- Bir dilin ölümü, onu kullanan insanın kalmaması anlamına gelir ve dünyadaki yaşayan dillerin %96'sı bu kaderi beklemektedir.
- Georges Dumezil adlı Fransız dilbilimcisi, 1925 yılında İstanbul Üniversitesi'ne davet edilerek Türkiye'de yaşayan 12 dilin sözcüklerini ve gramerlerini kayıt altına aldı.
- Dumezil, 1986 yılında ölüm döşeğindeyken bile Peru yerlilerinin Keçua dilinde yazdıkları bir tiyatro oyununu okuyor ve çevresini düzeltiyordu.
- 04:40Rosetta Taşı'nın Önemi
- Rosetta Taşı, Mısır uygarlığı hakkında toplanan bilginin hemen tümünün son 80 yılda elde edildiğini sağlayan keşiftir.
- Taş 1799'da Napolyon'un askerleri tarafından tesadüfen bulunmuş, ancak 1824 yılında Jean-François Champollion'un çabalarıyla çözülmüştür.
- Rosetta Taşı, İ. Dünya Savaşı sırasında Londra bombardımanından korunmak için metro istasyonuna taşınmıştır.
- 07:00Mısır Uygarlığı ve Mumyalar
- Rosetta Taşında, Mısır halkını Ptolemy tanrısallığa inandırmak amacıyla 13 yaşındaki Yunanlı firavunun işlediği hayırlar sıralanmıştır.
- Antik Mısırlılar ölümden sonra bedenin korunması gerektiğine inanıyor ve krallarını mumyalıyorlardı.
- Avrupa'daki bazı şarlatanlar, 19. yy'a kadar mumyaları toz haline getirerek şifa verdiği iddiasıyla satmışlardır.