Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyen tarafından sunulan kapsamlı bir psikoloji dersidir. Konuşmacı, küçük bir oğlu olduğunu ve eşi de psikolog olduğunu belirtmektedir.
- Ders, Freud'un bilinçdışı kavramından başlayarak, davranışçılık akımını, öğrenme süreçlerini ve çocuk gelişimini ele almaktadır. İçerikte klasik koşullama (Pavlov'un köpek deneyi, Küçük Albert deneyi), araçsal koşullama ve Piaget'in bilişsel gelişim teorisi detaylı olarak incelenmektedir. Dersin son bölümünde ise modern bebek biliş bilimi ve otizm konuları ele alınmaktadır.
- Video, psikolojik kavramları günlük hayattaki uygulamalarla ilişkilendirerek açıklamakta ve Stephen Jay Gould'un gelişim psikolojisi hakkındaki düşünceleriyle tamamlanmaktadır. Ayrıca, otizmli çocukların sosyal becerilerdeki zorlukları, otizmin şiddet seviyeleri ve modüler beyin teorisi gibi konular da dersin içeriğinde yer almaktadır.
- 00:10Bilinçdışının Evrimsel Açıklaması
- Konuşmacı, Freud'un bilinçdışı fikrini tamamlamak için eksik kalan noktaları anlatacak.
- Beyinlerimizin yaptığı büyük çoğunluk bilinçsizdir ve bunun farkında değiliz.
- Bilinçdışının evrimsel işlevi, kandırmaca yapma yeteneğimizle ilgilidir.
- 01:38Kandırmaca ve Bilinçdışı
- Kandırmaca, başkalarının doğru olmayan bir şeye inanmalarına, tepki vermelerine ya da onu düşünmelerini sağlayacak şekilde davranmaktır.
- İnsanlar genel olarak primatlar ama özellikle insanlar kandırmaca ustalarıdır.
- En iyi yalanlar kendimize söylediğimiz yalanlardır, çünkü söylediğimiz yalana inanıyorsak iyi bir yalancıyız.
- 06:10Davranışçılık ve Skinner
- Skinner, davranışçılık fikirlerini toparlayıp yayan kişi olarak bilinir.
- Davranışçılığın temelinde üç aşırı radikal düşünce vardır: öğrenmeye yapılan güçlü vurgu, anti-mentalizm ve türler arasında büyük farkların olmadığı düşüncesi.
- Davranışçılar, insanların, farelerin ya da güvercinlerin yapamadıkları şeyleri yapabildiklerini kabul edebilirler.
- 10:50Davranışçılığın Temel İlkesi
- Davranışçılık, insanın bütün zihinsel yaşamını ve davranışlarını açıklayabileceğini öne sürdükleri üç temel öğrenme ilkesinden bahsedilecektir.
- İlk ilke alışmadır, bu da teknik olarak tekrara maruz kalmanın sonucunda tanıdık hale gelen uyarıcılara tepki verme eğiliminin azalması şeklinde tanımlanır.
- Alışma günlük yaşamda sık görülür, saatin tik taklarına, trafiğin gürültüsünü alışırız ve bu öğrenmenin çok önemli bir türüdür.
- 11:58Alışma ve Öğrenme
- Alışma, yeni olay ve nesneleri fark edebilmemiz için yararlı ve adaptif bir mekanizmadır.
- Alışmanın varlığı, gelişim psikologlarının insanlar, konuşamayan hayvanlar ve bebekler üzerinde çalışmak için kullandığı bir yöntemdir.
- Alışma, deneyim sonucu ortaya çıkan bir öğrenme türüdür ve düşüncelerinizi deneyimle değiştirmenin bir yoludur.
- 13:42Klasik Koşullama
- Klasik koşullama, belirli bir uyarıcıyla başka bir uyarıcı arasındaki bağlantıyı öğrenmedir ve Pavlov tarafından bulunmuştur.
- Pavlov'un köpek deneyinde, köpeğin ağzına yemek tozunu koyduğunda salya üretmesi koşulsuz uyarıcı ve koşulsuz tepkidir.
- Zil sesi ve yemek tozunun tekrar tekrar eşleştirilmesiyle zil sesi salya tepkisini ortaya çıkarmaya başlar ve koşullu uyarıcı haline gelir.
- 16:52Klasik Koşullamanın Özellikleri
- Klasik koşullamada pekiştirilmiş denemeler (zil sesi ve yemek birlikte verilmesi) ve pekiştirilmemiş denemeler (zil sesi verilip yemek verilmediği) vardır.
- Hayvanlarda tepki verme durdurulduğunda sönme olur, ancak bir süre sonra kendiliğinden geri gelme de görülebilir.
- Uyarıcı genellemesi, John Watson'un küçük Albert deneyinde gösterildiği gibi, bir uyarıcıyla ilişkilendirilen tepkinin benzer uyarıcılarla da ilişkilendirilmesidir.
- 19:45Klasik Koşullamanın Uygulamaları
- Klasik koşullama yengeçler, balıklar, hamam böcekleri dahil her türlü hayvanda gösterilmiştir ve belirli insan tepkilerinin altında yatan neden olduğu iddia ediliyor.
- Korkular (köpek korkusu, uçak korkusu) klasik koşullama ile açıklanabilir ve tedavisi için sistematik duyarsızlaşma yöntemi kullanılır.
- Açlık, içki ve sigara bağımlılıkları, fetişler ve cinsel istekler de klasik koşullama ile açıklanabilir.
- 24:31Klasik Koşullamanın Yeni Yaklaşımları
- Geleneksel olarak klasik koşullamanın sadece bağlantılandırma olduğu düşünüldüğünde, artık yaygın düşünce hazırlama olduğunu savunmaktadır.
- Klasik koşullamada bir olayın gerçekleşeceğini gösteren bir ipucuna karşı duyarlı hale gelerek o olaya hazırlanma sağlanır.
- En iyi zamanlama, koşullu uyarıcının (sinyal) koşulsuz uyarıcıdan önce gelmesi ve koşullu tepkinin koşulsuz tepkiden farklı olabileceği düşünülmektedir.
- 25:34Klasik Koşullama
- Klasik koşullamada, çocuk babasının elini kaldırdığında ürkmeye başlar çünkü elin kalkması dayak yemek anlamına geliyor.
- Ürkmek, dayak yemeye verilen tepki değil, bir hazırlıktır ve klasik koşullamada koşulsuz uyarıcıya verilen tepki de tıpkı bir hazırlıktır.
- Klasik koşullamayı "Otomatik Portakal" filminde de görebiliriz; vahşi bir katil psikologlar tarafından şiddet görüntülerine maruz bırakılarak midesinin bulanmasını sağlayan bir ilaçla terapiye alınır.
- 27:19Araçsal Koşullama
- Araçsal (edimsel) koşullama, Skinner'in öncülük ettiği ve en çok geliştirdiği kuramdır; burada yaptıklarımız ve sonuçları arasındaki ilişkileri öğreniriz.
- Klasik koşullamadan farklı olarak, araçsal koşullamada bir şeyleri yapmayı seçeriz ve bazı seçimleri diğerlerinden daha fazla öğreniriz.
- Turn Die, kedilerin problemi çözme sürecinde içgörü sayesinde değil, farklı şeyler yaparak ve deneyerek giderek uzmanlaşarak çözümlerini bulduğunu göstermiştir.
- 29:02Piaget'in Bilişsel Gelişim Teorisi
- Piaget'e göre çocuklar dünyayı anlamaya çalışan aktif düşünürlerdir ve sırası gelmişken onu "küçük bilim adamları" olarak nitelendirmiştir.
- Piaget, bilginin nasıl ortaya çıktığını anlamak için bireysel çocuk gelişimini çalışmıştır ve "ontojeni filojeniyi özetler" (bireyin gelişimi türlerin gelişimini taklit eder) fikrine dayanmıştır.
- Çocukların dünyayı anlamaları iki öğrenme mekanizması ile gerçekleşir: asimilasyon (özümleme) ve akomodasyon (uyum).
- 32:10Piaget'in Evre Teorisi
- Piaget'ye göre ilk evre duyusal-motor evresidir ve bu evrede nesne devamlılığı yoktur; altı aylık olmadan önce çocuklar bir nesneyi göremediklerinde onun yok olduğuna inanırlar.
- İkinci evre işlem öncesi evre'dir; çocuklar dünyayı temsil etme kapasitesi kazanırlar ancak benmerkezcilliğe sahiptirler ve başkalarının dünyayı onlardan farklı gördüğünü anlamazlar.
- Üçüncü evre somut hareketler evresidir (7-12 yaş); çocuklar muhafaza problemini çözebilir ancak soyut muhakeme konusunda kapasite kısıtlıdır.
- Son evre 12 yaşında başlayarak soyut ve bilimsel muhakeme evresidir.
- 36:11Piaget'in Teorisinin Değerlendirilmesi
- Piaget, Freud ve Skinner'a kıyasla daha mantıklı bir yaklaşım öne sürmüştür çünkü çocuk gelişimine dair ilginç ve kanıtlanabilir iddialar sunmuştur.
- Piaget farklı yaşlardaki çocukları muhafaza etme konusundaki yetersizliklerini kolaylıkla ve sistematik olarak test edilebilir şekilde incelemiştir.
- Piaget tüm gözlemlerini bir araya getirerek zengin bir teorik altyapı oluşturmuş ve birçok makale ve kitap yazmıştır.
- 36:48Piaget Teorisinin Kısıtlılıkları
- Piaget'in teorisinin teorik kısıtlılıkları vardır; örneğin bir çocuğun somut düşünceden soyut düşünceye nasıl geçtiğini açıklayamaması veya nesne devamlılığı konusundaki açıklamaları sorunlu olabilir.
- Yöntemsel kısıtlılıkları vardır; Piaget soru ve cevap yöntemiyle çalışmış ancak çocuklar dillerini kullanmak konusunda yetersiz olduğundan, bu durum onların bilgi seviyesini alttan değerlendirmeye neden olabilir.
- Piaget'in yöntemsel kısıtlamaları göz önünde bulundurulduğunda, çocukların ve bebeklerin bilgilerini sistematik olarak olduğundan daha az görmüş olabilir.
- 38:15Bebek Bilişinin Modern Bilimi
- Bebek bilişi uzun süredir çalışılan bir konudur ve "bebekler aptaldır ve dünya hakkında pek bir şey bilmezler" görüşü yaygın bir fikirdir.
- Bebeklerin ne bildiğini anlamak için akıllıca yöntemler kullanmak gerekir; bebekler konuşamaz ve koordine olmayan davranışları nedeniyle soru sormak veya davranışlarını gözlemlemek yeterli değildir.
- Akıllı bir yöntem beyin dalgalarına bakmaktır ve araştırmalar gösteriyor ki çocukların fiziksel dünyaya dair algıları en baştan itibaren orada, fakat tam olarak değil.
- 39:34Bebek Beyinin Gelişimi
- Çoğu sinir hücresi anne rahminde oluşur ve gelişim sürecinde sinir hücrelerinden kurtulma gerçekleşir.
- Sinir hücreleri arasındaki bağlantılar çılgınca büyür ve bu süreç çocuk iki yaşındayken zirve yapar.
- Miyelinasyon (sinir hücrelerin etkinliğini artıran yağlı tabakalar) gelişim sırasında gerçekleşir ve ergenler bile tam anlamıyla miyelinasyonu tamamlamış olmayabilir.
- 42:05Bebeklerin Sosyal Tercihleri
- Bebekler sosyal tercihlerle hayata başlar; yeni doğan bebeklerle araştırma yapmak zor olduğundan, bu çalışmalar genellikle Fransa'da yapılmıştır.
- Yeni doğan bebekler yüz gibi görünene bakmaktan daha çok hoşlanır ve sosyal hayvanlar olmakla birlikte doğal taklitçilerdir.
- Bebekler genellikle yanlarındaki yüzü taklit ederler ve bu taklitçilik davranışları sosyal bağ kurmada önemli rol oynar.
- 43:45Bebeklerin Sosyal Anlayışı
- Dokuz aylık ve oniki aylık bebeklerle yapılan bir çalışmada, bebeklerin bir karakterin topa hedefi gerçekleştirmeye çalışırken diğer karakterin topa mani olmaya çalışmasını izledikleri ve topun kendisine mani olana yaklaşmasının filmini izlettiğimizde daha uzun süre baktıkları gözlemlenmiştir.
- Bu sonuç, bebeklerin sosyal yorumları olduğuna dair bir ön kanıt olarak kabul edilmektedir.
- Bebeklerin sosyal anlayışının doğuştan itibaren olduğu önerilmektedir, ancak bu kanıt geçici ve tartışmaya açık olabilir.
- 45:41Çocuk Gelişiminin Modülleri
- Piaget ve Freud gibi düşünürler çocukların düşünce şeklinde baştan aşağı bir değişiklik olduğuna inanırken, Noam Chomsky ve Jerry Fodor'a göre çocuk gelişimini tek bir hikayeye bağlamak yanlıştır.
- Çocuk gelişiminde ayrı modüller var; bu modüller doğuştan gelen sistemlerdir ve bazı halihazırda var olan bilgiler içerir.
- Otizm gibi gelişimsel bozukluklarda bir sistemin zarar görmesine rağmen diğer sistemin zarar görmemesi durumu, modül teorisinin ciddiye alınmasının bir nedenidir.
- 47:54Otizm ve Zihinsel Beceriler
- Simon Baron Cohen'ın deneyinde, otistik çocuklar insanların bakış yönlerinin arzularla bağlantılı olduğunu içgüdüsel olarak algılayamıyorlar.
- "Yanlış inanç çalışması"nda, Maxi adlı oyuncak bebek topu dolaba koyup mekanı terk ederken, ikinci bebek topu yatağın altına koyar; otistik çocuklar Maxi'nin topu nerede arayacağını anlamakta zorlanır.
- Otistik çocuklar genellikle "top yatağın altında olabilir" cevabını verirken, 4-5 yaşındaki çocuklar ve yetişkinler doğru cevabı verir.
- 49:59Otizm ve Cinsiyet
- Simon Baron Cohen, sosyal becerilerin daha çok dişilere özgü olduğunu savunuyor.
- Bazı teorilere göre, otistik bireyler aşırı erkeksi beyinlerden muzdariptir ve bu nedenle otistikler arasında erkek popülasyonu daha fazladır.
- 50:43Otizmin Şiddeti ve Gelişimi
- Otizm olağan bir gelişme sayfasına göre değerlendirilemez; yetişkin bir otistik ile 2-3 yaşındaki otistik birbirine benzemez.
- Otizmin şiddetini değerlendirmede kişinin dil bilgisi gibi gelişimsel faktörler göz önünde bulundurulur.
- 51:38Otizm ve Özel Beceriler
- Medyada genellikle istisnai durumlar gösterilir, örneğin Temple Grandin gibi otistik kişilerin deneyimlerini anlatan kitapları vardır.
- Otistik insanların çoğu ciddi sorunlara sahiptir ve normal bir hayat yaşayamazlar.
- Bazı otistik insanlar alışılmışın dışında matematiksel, sanatsal veya müziksel becerilere sahip olabilirler, ancak bu durum nadirdir.
- 53:17Modüller ve Gelişim
- Gelişim datalarında obje modülü ve sosyal modül gibi iki modül tanınmaktadır.
- Bazı teorilerde, el işi gerektiren şeylerle ilgili, sosyoloji ve sezgisel biyoloji gibi özel modüllerin bulunduğuna dair savlar vardır.
- Dil öğrenmenin insan beynini istisnai bir şekilde yeniden yapılandırdığı ve başka hiçbir türle paralellik göstermediği savunulmaktadır.
- 55:02Gelişimin Önemi
- Gelişim çalışmaları sadece çocuklarla ilgilenmez, yetişkinlerle ilgili soruları da cevaplayabilir.
- Örneğin, zebra siyah çizgileri olan beyaz bir hayvan mı yoksa beyaz çizgileri olan siyah bir hayvan mı sorusunun cevabını bulmak için zebra embriyolojisinin izlenmesi gerekir.
- "Her şey olduğu şekildedir, çünkü o şekilde olmuştur" alıntısıyla ders sonlandırılır.