Buradasın

Proses Güvenliği ve Risk Değerlendirme Yöntemleri Webinarı

youtube.com/watch?v=ICnGsLefVXY

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Risk Yönetimi Derneği'nin Proses Güvenliği Uzmanlık Grubu tarafından düzenlenen bir webinar sunumudur. Sunum, Abdullah Hanar tarafından Bulgaristan'dan sunulmakta olup, Ruhi Bey, Zeynep Hanım ve diğer uzmanların da katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
Webinar, proses güvenliği ve risk değerlendirmesi konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte risk kavramı, tehlike değerlendirme yöntemleri, kabul edilebilir risk kavramı, olasılık hesaplamaları ve çeşitli risk değerlendirme teknikleri (HAZOP, LOPA, FMEA, FMECA, Olay Ağacı Analizi, Köye İndeks Yöntemleri) detaylı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca, Türkiye'deki 6331 sayılı mevzuat ve BEKLE yönetmeliği kapsamında risk yönetimi uygulamaları da sunumun bir parçasıdır.
Sunumda risk değerlendirme sürecinin aşamaları (veri toplama, tehlike tanımlama, olasılık tahmini, risk hesaplama), farklı risk değerlendirme yöntemlerinin avantajları ve dezavantajları, kabul edilebilir risk kavramının farklı sektörlerdeki uygulamaları ve modelleme programlarının (CFT, Blender, OpenFOAM, ALLAH, FAS) kullanımı gibi konular ele alınmaktadır. Video, proses güvenliği alanında çalışan veya bu konuda bilgi edinmek isteyen kişiler için kapsamlı bir kaynak niteliğindedir.

00:04Webinar Açılımı: Risk Yönetimi Derneği'nin Seve Seve Proses Güvenliği Uzmanlık Grubu'nun webinarında 17 Haziran 2021 Perşembe günü Abdullah Hanar'ın proses güvenliği değerlendirme yöntemleri ile ilgili mini eğitim sunuluyor.
Sunum sonrasında veya aralarda sorular alınabileceği, sayının az olduğu ve moderatörlerin yardımcı olacağı belirtiliyor.
01:02Sunumun Amacı ve İçeriği: Abdullah Hanar Bulgaristan'da bulunurken, proses güvenliği ve risk değerlendirme yöntemleri konusunda kapsamlı bir sunum yapacağını belirtiyor.
Sunumun iki hedefi var: risk değerlendirme yöntemlerinin adlarını tanıtmak ve bu yöntemleri kullanmak için başvurulacak parametreleri ve değerleri tartışmak.
Sunumun amacı kavramları sunma ve tartışma, riskin nasıl ölçülebileceği ve bu ölçümlerin risk toleransını değerlendirmek için nasıl kullanılacağına dair bilgi vermek.
03:42Risk Değerlendirmesinin Önemi ve Bileşenleri: Risk değerlendirmesi tüm bileşenlere gereksinim duyar; proses güvenliği yönetim sistemi 20 bileşenli bir yapıdan oluşur ve bu bileşen sayısı kuruluşlara göre değişebilir.
Risk değerlendirmesi, tehlike tanımlama ve değerlendirme yirmi bileşenli sistemde yedinci bileşendir ve diğer tüm bileşenlerle etkileşime girmektedir.
İyi bir güvenlik kültürü ve liderlik olmadan risk değerlendirmesi başarılı olamaz, ayrıca yasal gereklilikler ve standartlara uyum da önemlidir.
05:16Risk Değerlendirmesinde Önemli Faktörler: Proses güvenliği yetkinliği, çalışan katılımı ve paydaşların bilgilendirmesi risk değerlendirmesinde önemli faktörlerdir.
Proses bilgi birikim yönetimi (proses information) kendi başına çok önemli bir bileşendir; yaşanmış olan eksikler ve zaaflar değerlendirilirken dikkate alınmalıdır.
İşletme prosedürleri, tehlike tanımları, önlemler, işletme prosedürleri ve güvenli çalışma pratikleri risk değerlendirmesinde önemsiz değildir.
07:12Yüklenici Yönetimi ve İnsan Faktörü: Yüklenici yönetimi önemlidir; özellikle santrallerde yüklenicilerin bıraktığı malzemelerin türbinleri parçalayabileceği gibi durumlar yaşanabilir.
Yüklenici yönetimi için "clean condition" (temiz ortam) ve yabancı madde malzeme prosedürleri gibi çeşitli prosedürler uygulanır.
Risk değerlendirmesinde insan faktörü de önemlidir; sistem insansız mı, uzaktan yönetilen mi, insan sayısı ve nerede çalıştığı gibi faktörler olasılık değerlerinin hesaplanmasında dikkate alınır.
09:34Risk Değerlendirmesi ve Standartlar: Azotlu efem ile ilgili işlemlerin tartışılabilir bir konu olduğu belirtiliyor.
Risk değerlendirmeleri için çeşitli standartlar ve sektörel yayınlar kullanılıyor, özellikle IOGP ve AIGA yayınları tercih ediliyor.
Türk sektöründeki kuruluşların bu konuda yeterince yayınları olmadığı, bu durumun bir eksiklik olduğu belirtiliyor.
11:12Tehlike ve Risk Kavramları: Tehlike, risk, riski etkileyen faktörler, fark edilebilirlik, etki, önlem ve karar verme gibi temel kavramlar risk değerlendirmesinde önemlidir.
Proses güvenliğinde sadece çalışanların yaralanmasından ziyade toplumsal risk ve kalan risk de dikkate alınmaktadır.
Olasılık kavramı, klasik sıklık ve Bayezi olasılık olarak değerlendirilmekte, fark edilebilirlik ise EME ile gelen önemli bir kavramdır.
12:39Tehlike Tanımı ve Türleri: Kanunlarda tehlike, yaralanmaya ve sağlığın bozulmasına neden olacak potansiyel sahip kaynak olarak tanımlanmaktadır.
Proses güvenliği açısından insan yaralanması ve ölümü yanı sıra çevre hasarı, test durumu ve prosesin durması da önemli olumsuz sonuçlardır.
Tehlikeler manyetik, kimyasal, mekanik, aşındırıcı ve nükleer enerji kaynaklarına göre sınıflandırılmaktadır.
14:18Tehlike Senaryoları ve Sınıflandırması: Tehlike senaryolarında bir tetikleyici olay söz konusudur, bu olay tehlikeli bir kazaya ulaşması için gerekli olan durumdur.
Aktif arızalar istenmeyen olayları tetikleyebilirken, gizli koşullar tetiklemez ancak etkin arıza olasılığını artırabilir.
Tehlike sınıfları olarak doğal tehlikeler, teknoloji tehlikeleri, sosyal tehlikeler, organizasyonel tehlikeler ve davranışsal tehlikeler incelenmektedir.
15:30Tehdit ve Zayıflık Kavramları: Tehdit, önemli bir güvenlik açığından yararlanabilecek her şeydir ve tehdit aracısı ise bu tehlikeyi taşıyan nesnedir.
Zayıflık, olumsuz duruma karşı direnç gösteren bir nesne veya durumdur.
Tehlike değerlendirmesinde zayıflık değerleri kullanılmaktadır, örneğin termal radyasyon için yapısal dayanım veya insanın yaralanması için kabul edilmiş değerler vardır.
16:48İş Güvenliği ve Risk Değerlendirmesi: İş güvenliği kapsamında parça düşmesi durumunda düşen parça, düşme yüksekliği ve insanın dayanabilme kapasitesi gibi detaylar değerlendirilebilir.
Zayıflık konusu risk değerlendirmesinde önemlidir çünkü alınması gereken önlemlerin türünü ortaya çıkarır.
Tehlike ciddiyeti, olumsuz sonucun ciddiyetine göre değerlendirilir ve bu olumsuz sonucu belirleyen şeylerden biri zayıflık sorunu olabilir.
17:39Başarısızlık ve Arıza Kavramları: Başarısızlık, gerekli işleri yerine getirme yeteneğinin sona ermesi anlamına gelir.
Tesis bütünlüğü kavramı, bir ekipmanın beklenen işlevi yerine getirme yeteneğinin kaybını ifade eder.
Arıza, başarısız bölgede gözlemlenen etki ve performans gereksinimlerinden gerçek satmayı belirtir.
19:20Arıza Türleri ve Sınıflandırması: Arıza mekanizmalarında aşınma, erozyon, korozyon ve yaşlanma gibi kavramlar söz konusudur.
Başarısızlık üç sınıfa ayrılır: doğal yaşlanma nedeniyle oluşan başarısızlık, tasarım değerleri dışına çıkması nedeniyle aşırı stresin yarattığı başarısızlık ve uygun olmayan kontrol sinyali nedeniyle oluşan hatası.
Arıza çeşitleri kritik arıza, bozulmuş arıza ve başlangıçta üç sınıfa ayrılır.
20:53Risk Değerlendirmesi Süreci: Risk değerlendirmesinde üç temel soruya cevap aranır: ne ters gidebilir, bunun olma olasılığı nedir ve sonuçları nelerdir?
Risk değerlendirmesi sürecinde öncelikle tanımlama yapılır, sonra değerlendirme yapılır ve son olarak riski azaltmak için çabalar sarf edilir.
21:24Risk Kavramları ve Ölçümleri: Gözlemlenen ölümler bir yılda toplam tehlikeye maruz olan çalışan sayısına bölündüğünde bir değer bulunur.
Bireysel risk hesaplamasında, bir tehlike veya patlama durumunda etkilenen risk alıcıları tek tek hesaplanır ve toplam bireysel risk bulunmaya çalışılır.
Toplumsal risk, toplumun bir bütün olarak ölüm ve yaralanma riskini, mali, çevresel diğer zararlara neden olan tehlikenin yükünü taşımak zorunda kalmasıdır.
23:09Trafik Kazaları Örneği: Amerika'da trafik kazaları için toplumsal risk faktörü olarak yılda 50.000 ölüm bulunurken, Türkiye'de yılda 7.500 kişi trafik kazalarında ölmektedir.
Amerika'da 200 milyon nüfus için 50.000 ölüm, 2,5×10^-4 ölüm/bölüm yıl veya 100.000 kişide 25 ölüm risk faktörü ortaya çıkar.
Türkiye'de trafik kazaları açısından bireysel risk hesaplamasında ölenler sayısı (7.500) paydadaki nüfus (yaklaşık 100 milyon) ile bölünür.
24:34Risk Etkileyen Faktörler ve Fleksibilitas: Bireysel riski etkileyen faktörler arasında korumasızlık, savunmasızlık bulunmaktadır.
Fleksibilitas (esneklik), yıkıcı bir başarısızlık olmadan değişimi karşılama yeteneği veya şokları zarif bir şekilde absorbe etme kapasitesidir.
Fleksibilitas, güvenlik açığının tam tersi ancak daha genel bir açıklamadır.
25:08Tehlikeli Olayların Sıklığı: Tehlikeli olayların sıklığı, gemiler için kontrol kaybı veya gaz uygulamalarında gaz sızıntısı sıklığı gibi kavramlarla ifade edilir.
Risk değerlendirmelerinde olasılık değerleri bulunmakta, ancak Türkiye'de bu tür rakamların eksikliği tartışmaya açmaktadır.
İngiltere kaynaklı IGP'nin yayınları gibi kaynaklardan olasılık değerleri elde edilmektedir.
26:36Olasılık Hesaplamaları: Olasılık hesaplamalarında kaza sıklığı, gemi çarpma sıklığı, tutuşma sıklığı gibi farklı faktörler dikkate alınır.
Dümen kitlenmesi, gemi çarpma, tank yırtma ve tutuşma gibi olasılıklar birbiriyle çarpılarak hesaplanır.
LNG gemilerinde tankları yırtma durumunda LNG dökülmesi ve etki alan hesabı yapılması söz konusudur.
27:44Risk Hesaplamaları: Risk hesaplamalarında tehlikeli olayların etki alanları (örneğin termal radyasyon kontörleri) ve olası ölüm olasılıkları hesaplanır.
Olası can kaybı, belirli bir popülasyondaki yıllık beklenen ölüm sayısı olarak hesaplanır.
Bu hesaplamalar kabul edilmiş yöntemlerdir ancak tartışmaya açık konulardır.
29:59Risk Kabulü: Risk kabulü, yasal gereklilikleri karşılamak için öncelikle gerekli olanı sağlamaktır.
Türkiye'de proses güvenliği alanında yeterli yasal gereklilik olmadığı için, kabul edilebilir risk ölçüsü yeterli değildir.
Risk kabulü, tehlikeyi bilmeden veya önemsiz sandığımızda veya tehlikeye kıyasla fayda çok yüksek olduğunda gerçekleşir.
31:56Risk Algısı ve Kabul Kriterleri: Risk kabul kriterleri toplumun ve işletmedeki mevcut değerlere dayalı olarak belirlenir.
Bazı kabul kriterleri vardır: tüm önlemlerle kaçınılmalıdır, mümkün olan her yerde azaltılmalıdır, tek bir arıza, hata kazaya ulaşmamalıdır.
Risk algısı, bilgi birikimi ve fayda-maliyet dengesi risk kabulü kararlarını etkiler.
32:18Risk Algısı ve Kabul Edilebilir Risk: Bazı tesisler, yanlış alarmlar veya fonksiyonel güvenlik sistemlerinin uyarıları nedeniyle piyasa sistemini devre dışı bırakıyorlar.
Ekonomik nedenlerle risk almaya çalışırken, kazadan sonra geçen süre zarfında risk algısı azalıyor ve herkes eski çalışma düzenine dönüyor.
Risk algısı sektörlere göre değişiyor ve devlet kurumları bile tutarlı olmayabiliyor.
35:05Kabul Edilebilir Risk Kavramları: Tolere edilebilir risk, onu görmezden gelmek yerine gözden geçirmek ve azaltmaya çalışmak anlamına geliyor.
Alar kavramı İngiltere'den gelmiş olup, Türkiye'de genellikle bu kavram kullanılıyor.
Risk kriterleri üç bölgeye ayrılıyor: kabul edilebilir (yeşil), tolerans区内文本过长，我将分成两部分来继续总结：
36:30Risk Kriterleri ve Değerlendirmeler: Türkiye'de 1x10 üzeri eksi dört, Avrupa'da ise 1x10 üzeri eksi altı gibi kabul edilebilir risk seviyeleri belirlenmiş durumda.
Toplumsal kriterlere göre, İngiltere'nin Çalışma Bakanlığı'na göre tek bir olayda elli veya daha fazla kişinin ölümüne neden olan kaza riski yılda beş bin'den fazla olursa kabul edilemez olarak görülüyor.
Çevresel kriterlere göre, tekli boşalmalar yerine kümülatif etkilerin değerlendirilmesi önemli ve toplam etki dikkate alınmalıdır.
39:41Ekonomik Kriterler ve Risk Yönetimi: Ekonomik kriterlerde, prosesin durması veya tesisin ekonomik kayıplar yaşaması kabul edilebilir risk değerlendirmesinde önemli bir faktör.
Risk analizi, tehlikeleri belirleyip sıklık ve sonuçlarını belirlemeyi sağlar.
Risk değerlendirmesi, riskin önceliklendirilmesini sağlarken, kontrol kısmında azaltıcı önlemlerle ilgili kararlar alınması, önlemlerin uygulanması ve geri besleme alınması önem taşır.
41:30Risk Yönetimi ve Önlemler: Risk yönetimi, sistemdeki veya faaliyetle ilgili potansiyel tehlikeleri belirleme, analiz etme ve değerlendirme sürecidir.
Önlemler klasik olarak azaltma, izolasyon, transfer etme, kaçınma ve kabul etme prensiplerine dayanır.
Önlemler iki karaktere sahiptir: proaktif (olayların olmamasını sağlama) ve pasif (olayların patlamasını azaltma) koruma.
42:51Önlemlerin Değerlendirilmesi: Önlemlerin yeterliliği, sürdürülebilirliği ve baypas edilebilirliği değerlendirilmelidir.
Baypas (bypass) veya forcelama, bir fonksiyonel güvenlik bariyerinin ortadan kaldırılması anlamına gelir.
Önlemlerin fark edilebilirliği, ortadan kalkınca otomatik olarak haber verilip verilmediği önemlidir.
44:31Önlemlerin Etkinliği: Riski azaltmak için uygun maliyetli önlemler, risk kanıtı olsun ya da olmasın uygulanmalıdır.
Önlemlerin etkinliği, özellikle dedektörlerin pozisyonu ve gaz mapping (gaz haritalama) gibi konularla ilgili olarak değerlendirilmelidir.
İnsanların güvenilirliği önlemlerin etkinliğini etkileyebilir, ekipmanların koruma seviyesi ve güvenilirliği de önemlidir.
47:39Karar Verme Yaklaşımları: Karar verme iki uygulama içerir: deterministik (olasılık dikkate alınmadan karar verme) ve veri tabanlı.
Deterministik yaklaşımda yasal gereklilikler, standartlar ve endüstriyel uygulamalar temel alınır.
Veri tabanlı karar vermede risk büyüklüğüne göre önlem seçilir, sınırlı kaynaklarla karar verme ve maliyet-fayda analizi yapılır.
50:51Tehlikeli Olaylar: Tehlikeli olaylar farklı terimlerle ifade edilebilir: kaza, olay, kritik olay, başlangıç olayı veya başlatma olayı.
Tehlikeli olay, sistem normal işlemleri bozan ve istenmeyen sonuçlardan kaçınmak için yanıt gerektiren tanımlanmış bir olaydır.
Kaza senaryosunda başlatıcı nedenler bulunur ve başlatıcı olay tehlikeli bir olaya neden olur.
51:43Risk Analizinde Kaza Senaryoları: Örnek affında gaz sıkıntısı meydana geldiğinde, gaz algılanır, alarm tetiklenir ve gaz hattı kapanır, ancak bariyer arızalanır ve gaz tutuşu yangın meydana gelir.
Yangınla mücadele sistemi çalışır ve yangın yaklaşık bir saat içinde söndürülür, ancak kaza önemli maddi hasara ve yirmi günlük üretim durmasına neden olur.
Referans kaza senaryosu, risk analizinde tanımlanan olma olasılığının en yüksek olduğu bir dizi kaza senaryosunu temsil eden bir senaryodur.
53:19Olasılık Kavramları: Olasılık kısmında üç tane kavram bulunur: klasik olasılık, sıklık ve Bayes yöntemi.
Klasik olasılık, aynı olasılığa sahip sınır sayıda sonuçları içeren tekrarlanabilir deneyler ve sıklık tekrarlanabilir deneyler olasılığını verebilir ya da vermeyebilir.
Beyaz (Bayes) yöntemi, bir bireyin bir olayın meydana gelip gelmediği konusundaki inanç derecesini temsil eden öznel olarak kabul edilebilir bir tanım olup, bulanık küme teorisine, kanıt teorisi ve akla yatkınlık teorisi gibi kavramlarla da ilişkilidir.
54:26Olasılık Değerlerinin Belirlenmesi: Olasılık nesnel bir varlıktır ve bir olayın uzun vadeli göreceli sıklığına eşittir.
Bir olayın olasılığı, deneyim verilerine veya simetri argümanına dayalı tahmin edilebilir.
Olasılık kavramı tartışmaya muhtaçtır çünkü birçok değerlendirme bu olasılık değerlerine dayanır ve yanlış olasılık değerleri doğru olmayan sonuçlara yol açabilir.
56:35Bayes Yönteminin Önemi: Bayes teorisi, olasılık değerlendirmelerinde ışık tutabilir çünkü koşullu olasılıkları hesaplamaya olanak sağlar.
Test sonuçlarında hata payları (örneğin %5-10) olasılık değerlerini etkileyebilir ve bu hata paylarını dikkate alarak olasılık hesaplaması yapmak için Bayes yöntemi kullanılır.
Bayes yöntemi, özellikle test konularında dinamik değerlendirmeler için önemlidir.
1:00:03Türkiye'deki Risk Değerlendirme Mevzuatı: Türkiye'deki 6331 sayılı mevzuat ve BEKRA (Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Yönetmeliği) kapsamında standartlara atıfta bulunulmaktadır.
Risk analizi sadece olasılık ve şiddet değil, ISO 31000 standardında belirtilen kalitatif, yarı kalitatif veya kantitatif risk analiz metotları da dahil olabilir.
Türkiye henüz risk değerlendirmesi konusunda yeni bir ülkedir ve 2013'te bireysel ve toplumsal risklerden bahsedilmesine rağmen, mevzuat henüz bu konularda yeterli değildir.
1:01:26Risk Değerlendirmesi Temel Kavramları: Abdullah Bey, tehlike ve risk arasındaki farklılıkları, başarısızlık modelleri ve proses güvenliği konularını anlattı.
Risk kanıtının yokluğu ile risk yokluğunun kanıtı birbirine eşit değildir.
Risk değerlendirmesinde insan, çevre, maddi varlıklar ve tarihi varlıklar etkilenir.
1:04:11Mağdurlar ve Risk Boyutları: Mağdurlar dört kategoriye ayrılır: sistemin doğrudan dahil olanlar, sistemle ilişkili tedarikçiler ve kullanıcılar, sisteme müdahale eden olmayanlar (çevre sakinleri gibi) ve dördüncü taraf mağdurlar (henüz doğmamış nesiller).
İnsan zararları geçici zarar, kalıcı zarar ve ölüm şeklinde sınıflandırılır.
Çevreye verilen hasar geçici (bir ay içinde düzeltilebilecek) veya kalıcı olabilir, proses zararı ise prosesin durmasını gerektiren olabilir.
1:06:45Risk Değerlendirme Yöntemleri: Proses güvenliği risk değerlendirmesi için HAZOP, HAZID, LOPA, PAPYON, BOTAY, hata ağacı, olay ağacı, VATTI, FMEA, FMECA, köye indeks, KIME, kontrol listesi ve parça düşme çalışması gibi birçok yöntem kullanılır.
Risk değerlendirmesi tasarımı yapan, üreten, entegratör, inşaatçı ve kullanıcı tarafından yapılabilir.
Risk değerlendirmesi tasarım aşamasında, son tasarım aşamasında, devreye alınmadan önce, işletmede, değişiklik durumunda ve hurda ayırmada yapılmalıdır.
1:10:24Tehlike Tanımlama Çalışmaları: Tehlike tanımlama çalışması, yaralanma, mal, çevre, üretimde hasar veya kayıplara neden olabilecek olumsuz etkileri önlemek veya azaltmak için kullanılan bir yöntemdir.
Hazin (Hazard Identification) yöntemi, tesis fikir aşamasında veya ön tasarım aşamasında yapılması gerekir ve referans tablosu hazırlanarak çalışmanın amacı, lokasyon ve süreç gibi bilgiler belirlenmelidir.
Hazin yöntemi için net bir standart yoktur, ancak ISO 17776 standardı ve sektör yayınları gibi kaynaklar kullanılabilir.
1:12:42Aza ve Tehlike Değerlendirme Yöntemleri: Aza (Preliminary Hazard Analysis) yöntemi, tesisi taradıktan sonra ciddi senaryolar için farklı yöntemler kullanmayı sağlayan, ISO 61882 standardına uygun bir yöntemdir.
Aza sürecinde ortaya çıkabilecek kötü senaryolar, hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi ile detaylandırılabilir.
Tehlike değerlendirmesi, tasarımı kontrol etme, uygulama doğrulanmasını sağlamak ve yaşanmış senaryoların tekrarını önlemeyi amaçlar.
1:14:00Tehlike Değerlendirme Süreci: Tehlike değerlendirmesi, tesisin yaşam çevriminde her zaman yapılır: tasarım, inşaat, devreye alma ve işletme süreçlerinde.
Tasarım aşamasında yapılan değerlendirmeler, inşaat sürecinde ortaya çıkan değişikliklerle güncellenmelidir.
Değerlendirmelerde belirlenen notlar muhafaza edilmelidir çünkü gelecekteki değişiklikler veya kazalar için referans olarak kullanılabilir.
1:17:02LOPA ve HAZOP Yöntemleri: LOPA (Layer of Protection Analysis), koruma katmanı analizi olarak bilinir ve HAZOP'ta ortaya çıkan büyük ve kötü senaryolar için gerekli olup olmadığına karar verir.
LOPA sürecinde ekipmanların başarısızlık değerleri kullanılır ve bunların doğru olup olmadığı doğrulama süreci önemlidir.
Papyon diyagramı, hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yaparak tehlike başlatıcı olayları, önleyici önlemleri ve sonuçları görsel olarak değerlendirmeyi sağlar.
1:20:28Olay Ağacı Analizi ve Araçlar: Olay ağacı analizi, gerçekleşen bir olayı değerlendirmek ve kazaları araştırmak için kullanılan bir yöntemdir.
Araç olarak "ar studyo" adlı tamamen ücretsiz ve açık kaynak kodlu yazılım kullanılabilir.
Olay ağacı analizinde ISO 61-252 standartı uygulanır ve bu yöntem özellikle köylerde sık kullanılır.
1:21:41Olay Ağacı Analizinin Uygulanması: Olay ağacı analizinde bir olay (örneğin patlama) sonrası hemen mi tutuşma oluştuğu veya gecikmeli bir tutuşma olup olmadığı değerlendirilir.
Analiz sürecinde sistem tanımlama, kritik olayları tanımlama, ara olayları tanımlama ve olay ağacı diyagramı oluşturma adımları izlenir.
Olayı büyütecek faktörler (eski faktörü) analizde nereye yerleştirileceği önemli bir tartışma noktasıdır.
1:23:24Olay Ağacı Analizinin Avantajları ve Dezavantajları: Olay ağacı analizi kaynak optimizasyonu sağlar, donanım, yazılım, çevre ve insan etkileşimini birleştirir ve olasılık değerleri izin verir.
Bu yöntemde bir seferde yalnızca bir başlatıcı olay ele alınabilir ve yollar analiz tarafından tanımlanır.
Başarı ve başarısızlık olasılıklarını bulmak zordur, bu nedenle analiz sürecinde çeşitli uzmanlardan oluşan bir ekip gereklidir.
1:25:16FMEA Yöntemi: FMEA (Fonksiyonel Güvenlik Analizi) yöntemi, değişim yönetimi alanında kullanılan, olayların başlatılması ile ilgili sorular sormayı içeren bir yöntemdir.
Bu yöntemde potansiyel insan hataları, ekipman bileşen ara arızaları ve beklenmeyen kritik parametrelerin değişimi gibi durumlar değerlendirilir.
FMEA'da mevcut bariyerlerin belirlenmesi, tavsiyelerin yapılması ve listelenmesi gibi adımlar gerçekleştirilir.
1:26:19FMEA Soru Örnekleri: FMEA'da "gaz atlanırsa ne olur?", "okumalar kaçırılırsa ne olur?", "teşhiste hata varsa ne olur?" gibi sorular sorulur.
"Güç kaybolursa ne olur?" veya "kimyasal insana temas ederse ne olur?" gibi insan hatası ile ilgili sorular da FMEA'da değerlendirilir.
Bu soruların yanıtları, sistemdeki potansiyel tehlikeleri belirlemek ve önlem almak için önemlidir.
1:27:08FMEA ve FTA Yöntemleri: FMEA (Fonksiyonel Güvenlik Analizi) yöntemi, sistem bileşenlerinin arıza modlarının dikkate alınarak mevcut bileşenlerin yeterliliğini belirlemek için kullanılır.
FMEA'da bileşenlerin arızalandığı modlar (açık, kapalı, devrede, devre dışı) ve bunların etkileri değerlendirilir.
FMEA'nın uygulama alanları arasında yazılım FMEA, proses FMEA, tasarım FMEA ve güvenlik merkezli bakım FMEA bulunur.
1:28:39Tehlike Değerlendirme ve Risk: Tehlike değerlendirmesi, tehlikeli olayların olasılığını ve sonuçlarını tahmin etmeye yönelik resmi ve sistematik bir yaklaşım sağlar.
Risk, belirli bir süre içinde veya durumda ortaya çıkabilecek istenmeyen olayların olasılığı ve sonucudur.
Kantitatif risk, belirli bir faaliyet veya faaliyet dizisiyle ilişkili risk düzeyinin sayısal olarak tahmin edilmesidir.
1:30:32Risk Değerlendirme Süreci: Temel güvenlik fonksiyonları, operasyonel kısıtlamalar ve tasarım gerekleri için risklerin tanımlanması ve güvenlik bariyeri ihtiyaçlarının belirlenmesi gerekiyor.
Risk değerlendirmesinde önce çok miktarda veri toplanır, örneğin gaz salınımı durumunda hakim rüzgar verisi (rüzgar gülü) gibi meteorolojik bilgilere ihtiyaç vardır.
Tehlike senaryoları kendi bilgi birikimi ve dünya genelinde paylaşılan kaza hikayelerinden elde edilir, frekanslar tahmin edilir ve risk hesaplanıp kriterlere göre değerlendirilir.
1:31:52Olasılık Değerlendirmesi: Olasılık değeri belirlerken, örneğin bir boruda gaz sızıntısı olasılığı belli bir uzunlukta veya flashtaki başarısızlık olasılığı ile çarpılarak part-count yönetimi kullanılarak hesaplanır.
Olay ağacı analizi yöntemi, risk değerlendirmesinde kullanılan bir alt yöntem olarak kullanılır.
Fiziksel etki modellemesi yapılırken, yangın ve patlama gibi olayların etkileri kilowatt saat, kilowatt metrekare veya pascal değerlerinden belirlenir.
1:33:03Risk Alıcıları ve Zayıflıklar: Risk değerlendirmesinde insan, çevre ve bina gibi risk alıcıların (reseptörlerin) zayıflıkları ve değerleri belirlenir.
İnsanlar için örneğin 37 kilowatt bölü metrekare termal radyasyon etkisine maruz kaldığında 10 saniye içinde, 12 kilowatt metrekareye maruz kalındığında ise 3-10 dakika içinde ölüm riski vardır.
Basınç değerlerine göre insanlara ve binalara olan etkiler değerlendirilir, risk alıcıların bu riski karşılayıp karşılayamayacağı karar verilir.
1:34:18Veri Toplama ve Zayıflık Değerlendirmesi: Veri toplamada boru, enstrüman, piyadeler, akış şemaları, ısınma dengeleri, yerleşim planları, ekipman listeleri, nüfus ve bina detayları gibi bilgilere ihtiyaç vardır.
Olasılık hesaplarında binada bulunan kişi sayısı ve mevsimlere göre nüfus değişimi dikkate alınır.
Zayıflık kabulleri yapılırken, örneğin aşırı basınç durumunda patlama riski, toksik etkiye karşı insan zayıflığı gibi değerlendirmeler yapılır.
1:36:15Bireysel ve Toplumsal Risk: Bireysel risk, belirli bir olay ve kimyasalın bir kişiye zarar verme riskidir, genellikle yıllık ölüm olasılığı olarak ifade edilir.
Toplumsal risk, tanımlanmış bir tehlikenin gerçekleşmesine yaygın ve büyük ölçüde zarar riskidir, tehlikeye maruz kalan nüfusun tamamını hesaba katır.
EFE eğrisi (Acceptable Risk Curve) ile en az veya daha fazla ölüm içeren kazaların sıklığı gösterilir, ancak Türkiye için bu eğriler belirlenmemiştir.
1:37:51Sonuç Modelleme ve Yazılımlar: Sonuç modellemede genellikle piyasada yaşanan etki modellenir ancak davranış modellenmez, bu da etki modellemenin tam doğru olmamasına neden olabilir.
CFD (Computational Fluid Dynamics) yazılımları davranış modellemesi için kullanılır, ticari olmayan (Blender, OpenFOAM, ParaView) ve ticari (FLACS gibi) yazılımlar mevcuttur.
Tünel altında sızıntı gibi durumlarda, gazın suyun altında nasıl hareket edeceğinin, suyun üstüne nasıl çıkacağı ve etkisi nasıl olacağını anlamak önemlidir.
1:40:18İndeks Yöntemleri: Konuşmacı, indeks yöntemleri hakkında detaylı bir sunum yapmayacağını, bunun ileride başka bir sunumda anlatılacağını belirtiyor.
Risk Yönetimi Derneği'nin Proses Güvenliği Grubu olarak çeşitli indeks yöntemlerini incelediklerini ve bunları daha sonra sunacaklarını söylüyor.
Konuşmacı, her bir indeks yöntemini ayrı bir slaytta anlatmaya çalıştığını ve hangi proses parametresinin hangi slaytta geçtiğini gösteren bir tabloyu sunduğunu belirtiyor.
1:41:31İndeks Yöntemleri Hakkında Bilgiler: Dow Kemik Exposure İndeksi, bir toksit ölçüsü olarak kullanılan ve salon için mevcut uçucu madde miktarını hesaplayan bir yöntemdir.
Dow J ve Dow FA (Fire İndeksi) yöntemleri, materyal faktörü (MF) ve diğer proses parametreleri kullanarak tehlike endeksi hesaplayan yöntemlerdir.
Monte Carlo, bir tehlike endeksi olarak kabul edilen ve potansiyel tehlikeleri belirlemek, yangın ve patlama önleme teknikleri belirlemek için kullanılan bir yöntemdir.
1:43:47HIRA FED ve HIRA TED İndeks Yöntemleri: HIRA FED ve HIRA TED, tehlike tanımlama ve ölçeklendirme için kullanılan iki farklı yöntemdir.
HIRA FED, bir kimyasal depolamak için uygunluğunu değerlendirmek ve hasar indeksini belirlemek için kullanılır.
HIRA TED, toksikite endeksi olarak adlandırılır ve hasar verme potansiyelini belirlemek için kullanılır.
1:44:51İndeks Yöntemlerinin Faydaları: İndeks yöntemleri, bir dizi parametreye göre yanma, patlamaya ve zehirlemeye göre kimyasal durumun derecesini ortaya koymak için kullanılır.
Bu yöntemlerle, tesisin risk derecesini belirleyebilir ve farklı durumlar (örneğin, depolanan miktardaki değişiklikler) riski nasıl etkilediğini değerlendirebilirsiniz.
İndeks yöntemleri, proses güvenliği alanında olduğu gibi iş güvenliği alanında da faydalı olabilecek, daha kolay kullanılan risk değerlendirme yöntemleridir.
1:47:38Türkiye'de Veri Durumu: Türkiye'de frekans değerleri ile ilgili veriler bulunmamaktadır.
Türkiye, SEVESO 3'e tamamen uyum sağladığında, gerekli olan efen curvelerini oluşturmak için en az on yıl veri toplama sürecine girecektir.
Türkiye'de modelleme henüz yapılmamaktadır.
1:48:51Risk Yönetimi ve Modelleme: Bakanlık, bekle yönetmeliği kapsamındaki çalışmalarda modelleme yapılan raporları reddediyor.
Türkiye'de endüstriyel çalışma alanlarında davranış modelleri şeklinde bir modelleme yapılmıyor.
FDS (Fire Dynamics Simulator) programı ile yapılan modelleme çalışmaları başarılı olmasına rağmen, Türkiye'de etkin bir davranış modelleme çalışması yapıldığını bilmiyorlar.
1:49:45Offshore Proses Güvenliği: Offshore proses güvenliği konusunda bir ABINER (Ağırlıklı İstatistiksel Risk Değerlendirme) çalışması düşünülüyor.
İş güvenliği ve proses güvenliğini içeren bir ABINER çalışması yapılacak.
Çalışanlar birbirlerinden etkileniyor ve sürekli bilgi alışverişinde bulunuyorlar.
1:50:34Offshore Çalışması ve Etki Modellemesi: Türkiye'de ilk defa yapılacak bir boş çalışması için çıktılar sunulacak.
Dahili acil durum planlarında etki modellemesine ihtiyaç olduğu belirtiliyor.
Mevzuat etki modellemesinin zorunlu olmadığını, ancak yapsan iyi olacağını belirtiyor.
1:51:38Modelleme Programları: ALOHA (Automatic Listings of Harzards for Accidental Release) modelleme programı ücretsiz ve kullanımı basit.
ALOHA, yeryüzü şekillerini modellemede kullanmıyor, tepe veya dağ varsa orayı boş görüyor.
Pahalı yazılımlar coğrafi durumları dikkate almıyor, bu nedenle FDS programının kullanım ücretleri yüksek olsa da daha iyi sonuçlar veriyor.
1:53:12Kritik Ekipman Belirleme: Ekipmanlar kritik ekipman olabilir, kritik ekipman belirleme metodlarından DOW endeksi bahsediliyor.
Tehlikeli ekipman, üzerinde herhangi bir proses kaybı veya bütünlük kaybına yol açabilecek olan ekipman olarak belirlenebilir.
Kritik ekipman, içinde bulundurduğu madde miktarı ve süreye bağlı olarak kritik eşiği aşıyorsa, tehlikeli ekipman olarak kabul edilir.
1:54:41Webinar ve Eğitim Programları: Sunum, Risk Yönetim Derneği'nin YouTube kanalında yayınlanacak.
Temmuz ayında performans izleme metodları üzerine bir webinar yapılacak.
Gazi Üniversitesi'nde proses güvenliği tezsiz yüksek lisans programı Eylül ayında başlayacak.

Proses Güvenliği ve Risk Değerlendirme Yöntemleri Webinarı

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir