Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan, antropoloji dersi formatında primatların ve insanın evrim sürecini anlatan kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, Senozoik Çağ'ın beş evresinde primatların evrimini kronolojik olarak incelemektedir. Paleosen'den başlayarak, Australopithecus, Homo habilis, Homo erectus, Neandertaller ve Homo sapiens gibi önemli türlerin özellikleri, yaşam tarzları ve kültürel gelişimleri detaylı şekilde ele alınmaktadır. Ayrıca modern insanın kökeni üzerine tek merkezli ve çok merkezli evrim hipotezleri karşılaştırılmakta ve üst paleolitik dönem insanlarının kültürel gelişimleri anlatılmaktadır.
- Video boyunca fosil buluntuları, evrim çizgisi ve bilimsel kanıtlar üzerinden primatların ve insanın evrim süreci açıklanmakta, Rift Vadisi'nin evrim tarihindeki önemi, mitokondriyal DNA ve Y kromozomları üzerinde yapılan çalışmalar gibi bilimsel detaylar da sunulmaktadır.
- 00:01Primatların Evrimi ve Senozoik Çağ
- Primatların evrimi konusu, antropolojinin üçüncü videosu olarak işleniyor ve insan evrimi konusunu bitirerek maymun kitabına başlanacak.
- Primatlar, yaşayan ve soyu tükenmiş maymunlar, kuyruksuz büyük maymunlar ve insanı kapsayan memelilerin bir takımıdır.
- Senozoik çağ, paleosen, eosen, oligosen, miyosen ve pliosen olmak üzere beş evreden oluşur ve dinozorların yokluğunda memeliler ve kuşlar yayılmıştır.
- 01:06Senozoik Çağda Primatların Evrimi
- Paleosen döneminde (65-53 milyon yıl önce) primat benzeri memeliler ortaya çıkmıştır.
- Eosen döneminde (53-37 milyon yıl önce) ilk primatlar ve erken prosimiyenler ortaya çıkmıştır.
- Oligosen döneminde (37-25 milyon yıl önce) antropoitler ortaya çıkmış, miyosen döneminde (25-5 milyon yıl önce) hominoidler yayılmış ve pliosen döneminde (5-1,8 milyon yıl önce) hominidler yayılmıştır.
- 02:07Paleosen ve Eosen Dönemleri
- Paleosen döneminde memelilerin sayısı hızla artmış, özellikle böcekçiller (gece yaşamına uyarlanmış, ağaçta yaşayan ve böceklerle beslenen memeliler) yaygınlaşmıştır.
- Paleosen dönemin sonundaki ısınma ve artan yağış miktarı tropikal ve yarı tropikal ormanların genişlemesine yol açmış, bu değişim primatlar için uygun yaşam alanları yaratmıştır.
- Eosen döneminde, primat benzeri memelilerden ağaca tırmanmaya yarayan kavrayıcı el ve ayakları, kısalmış burun çıkıntıları ve iri beyinleri olan ilk gerçek primatlar (erken prosimiyenler) ortaya çıkmıştır.
- 03:12Oligosen ve Miyosen Dönemleri
- Oligosen döneminde (37-25 milyon yıl önce) gerçek maymunlar olarak adlandırılan antropoitler ortaya çıkmıştır.
- Mısır'da ele geçen ve 33 milyon yıl öncesine tarihlendirilen Agip toppithecus, tipik bir oligosen maymunudur ve eski dünya maymunlarının atası olarak kabul edilmektedir.
- Oligosen dönem, aynı zamanda yeni dünya maymunları olarak bilinen, günümüzde orta ve güney Amerika'da yaşayan kuyrukları tutucu olan maymunların da ilk kez ortaya çıktığı dönemdir.
- 04:00Miyosen Dönemi ve Hominoidler
- Miyosen döneminde fosil kanıtlardan hareketle goril, şempanze ve insanın ortak atasının ortaya çıktığı ve hominoidlerin atalarının yaygınlaştığı, sonlarında ise iki ayaklı ilk hominidlerin ortaya çıkmaya başladığı dönemdir.
- Hominoid primatlar takımı içerisinde bir üst ailedir; orangutan, goril, şempanze gibi büyük maymunları ve insanı bu ailenin üyeleri olarak görebiliriz.
- Hominidler ise insan ailesini temsil etmektedir; yaşayan ve nesli tükenmiş insan ve insansıları içermektedir.
- 05:24Hominoidlerin Ayrılışları
- İnsan ile jibon, orangutan, goril ve şempanzenin evrimsel olarak ne zaman ayrıldıkları biyolojik antropolojide en fazla tartışılan sorunlardan biridir.
- DNA çalışmaları, hominoidlerin tek bir grup olarak eski dünya maymunlarından 20 milyon yıl önce ayrıldıklarını göstermiştir.
- Bu ayrılık dört aşamalı olarak gerçekleşmiştir: Jibo'nun diğer hominoidlerden 12-15 milyon yıl önce, orangutan'ın Afrikalı kuyruksuz büyük maymunlardan 12-10 milyon yıl önce, goriller ile hominidler ve şempanze arasında 9-11 milyon yıl önce, hominid ve şempanze evrim hatları ise 5-8 milyon yıl önce ayrılmıştır.
- 07:02Hominidler ve Dik Yürüme
- Hominidler, kuyruksuz büyük maymunlarınkinden daha iri beyinli, onlardan daha az çıkıntı yapan yüz iskeletine, küçülmüş köpek dişlerine sahip, iki ayak üzerinde dik yürüyen primatlardır.
- Yaklaşık 4,5-7 milyon yıl öncesine tarihlendirilen fosil kalıntılar üzerinde üretilen ayrıntılı çalışmalar, bunların iki ayağı üzerinde dik yürüyen cinsler olduğunu ortaya koymuştur.
- Ardipithecus ramidus gibi fosil kalıntılar, dik yürümenin kökeninin 6-7 milyon yıl öncesine kadar uzandığını göstermektedir.
- 10:07Australopithecuslar
- 1924 yılında Güney Afrika'da bulunan üç-örtü yaşındaki bir çocuğa ait kafatası fosili, önceleri kuyruksuz büyük maymunlara benzetilerek Australopithecus (güney maymunu) olarak adlandırılmıştır.
- Yeni araştırmalarla Australopithecus ve Paranthropus olmak üzere iki cins ve sekiz türle temsil edilen insansızlarla karşı karşıya olduğumuz anlaşılmıştır.
- Australopithecus fosilleri yalnızca Afrika kıtasına rastlanan bir cinstir ve türlerinin çoğuna Doğu ve Güney Afrika'da Etiyopya, Kenya, Tanzanya, Güney Afrika gibi ülkelerin sınırları içerisinde rastlanmıştır.
- 12:54Rift Vadisi ve Ekolojik Ortamlar
- Ekolojik araştırmalar, Australopithecusların yaşadıkları ortamların çoğunlukla samanlık, yarı samanlık ya da açık ormanlık alanların bulunduğu Rift Vadisi'nin çevresinde yer alan ve oldukça çeşitlilik gösteren ekolojik ortamlara uyum sağladıklarını göstermiştir.
- Rift Vadisi, sekiz milyon yıl önce oluşan, Mozambik'ten başlayarak Kızıldeniz'in batı kıyısında devam eden 5.600 km uzunluğundaki vadinin adıdır.
- 13:27Australopithecus Cinsi Özellikleri
- 1995 yılında Çatla Barel Gazal bölgesinde keşfedilen Australopithecus bahrel hazali, bu cinsin Rift Vadisi'den uzak bölgelere, Orta Afrika'ya yayıldıklarını göstermiştir.
- Australopithecus, iri çene ve dişleri ile karakterize olup, 380-530 santimetreküp arasında beyin hacmine sahiptir, bu da modern insanın beyinin üçte biri kadardır.
- Australopithecus'ların yüzleri insandan çok kuyruksuz büyük maymunları andırır, ancak tam bir benzeri değildir.
- 15:13Australopithecus'ların Beslenme Alışkanlıkları
- Diş yapıları ve mikro düzeydeki aşınma izleri, Australopithecus'ların çoğunlukla meyve, yaprak, bitki filizi, kökler ve sert kabuklu yemişler gibi bitkilerle beslendiğini göstermektedir.
- Otçul tarafı daha çok olmakla beraber, hayvansal proteini de tüketen Australopithecus'lar, hepçil (omnivor) bir beslenme alışkanlığına sahiptir.
- Parantropuslar gibi iri dişli ve kaba yapıdaki Australopithecus'ların beslenmesinde bitki kökleri, yumrulu bitkiler ve ağaç kabukları daha fazla yer tutmuştur.
- 16:31Australopithecus'ların Fiziksel Özellikleri ve Dik Yürüme
- Australopithecus'ların boy uzunluğu 110-150 santimetre arasında değişmektedir ve kolları bacaklarına göre görece uzundur.
- Australopithecus'ların leğen kemikleri şempanze ve orangutanlarda olduğu gibi dar ve yüksek değil, insanda olduğu gibi geniş ve alçaktır.
- Leotoli'de 3,6 milyon yıl öncesine tarihlendirilen ayak izleri, dik yürümenin hominidlere özgü temel bir uyarlanma biçimi olduğunu göstermektedir.
- 17:54Dik Yürümenin Önemi
- Dik yürüme insan evrimi açısından son derece önemlidir ve Australopithecus'ların yaşadığı alanlar çoğunlukla samanlık ve açık ormanlarda oluşan bir ekolojiye sahiptir.
- Dik yürüme, diğer hareket sistemlerine göre daha az enerji gerektirmekte ve serbest kalan eller, besin taşınması, alet kullanımı ve alet yapımı için kullanılabilmektedir.
- Australopithecus ve Paranthropus'ların dik yürümelerine ve ellerinin serbest kalmasına karşın, alet yaptıklarına ilişkin kanıtlar yoktur.
- 19:43Evrimsel Aşamalar
- Iri dişleriyle, güçlü çiğneme kasları ve iri dişli çeneleri ile Paranthropus cinsi evrimsel açıdan körelmiştir.
- Evrimsel aşamalarda 7 milyon yıl önce Sahelanthropus, 6 milyon yıl önce Orrorin, 4,4 milyon yıl önce Ardipithecus ramidus ve 4 milyon yıl önce Australopithecus afarensis bulunmuştur.
- İnsan evriminde hala eksik halkalar mevcuttur, ancak araştırmalar sürdüğünü ve bu yine de insan evriminin olmadığı anlamına gelmediğini belirtmek gerekir.
- 21:02Homo Cinsi ve İlk İnsanlar
- Evrimsel anlamda insan sayılmak için alet üretimi ve kullanımı, dik yürüme, iri beyin ve konuşabilme yetisi gibi özelliklerin bütününe sahip olmak gerekmektedir.
- Bu özellikler tam olarak Homo sapienslerde bulunmakla birlikte, Homo habilis, Homo rudolfensis, Homo ergaster, Homo erectus, Homo neanderthalensis, Homo floresiensis, Homo heidelbergensis ve Homo sapiens gibi türlerde 2,5 milyon yıllık bir evrimsel süreçle gelişmiştir.
- Homo habilis ve Homo rudolfensis, fosillerle birlikte ele geçen taş aletler ve hayvan kalıntılarından hareketle kendisine atfedilen becerikli, yetenekli insan tanımlamalarından adını almıştır.
- 24:46Homo Habilis
- Homo habilis, günümüzden önce yaklaşık 2,40-1,60 milyon yılları arasında Afrika'da yaşayan yok olmuş bir türdür.
- Homo habilislerin beyin kapasiteleri 500-850 santimetreküp arasında değişmekte olup, bu değerler astrolopitiklerin üst sınırıyla ve homo erectus'un alt sınırıyla örtüşmektedir.
- Homo habilisler yaklaşık 1,30 metre boy uzunluğuna, ortalama 45 kilogram civarında ağırlığa sahiptirler ve kollar günümüz insanına oranla daha uzundur.
- 27:10Homo Habilis'in Kültür ve Evrimi
- Homo habilisler "kültür" veya "yolluk çakıl kültürü" olarak adlandırılan alet teknolojisini geliştirmişlerdir.
- Ürettikleri aletlerle avlandıklarına ilişkin kesin kanıtlar mevcut değildir, ancak yırtıcı hayvanların bıraktıkları leşleri parçalamak ve bitki köklerini çıkarmak için kullandıkları düşünülmektedir.
- Homo habilislerin anamensis ve afferansis hattındaki astrolopitiklerden evrimleştiği ve homo ergaster ve erectus'ların atası olduğu kabul edilmektedir.
- 29:22Homo Ergaster ve Homo Erectus
- Homo ergaster, Afrika'dan ele geçen ve 1,80-1,60 milyon yıl öncesine tarihlendirilen, homo erectuslarla büyük benzerlik gösteren ancak homo habilis ve astrolopitiklere de benzeyen bazı özellikleri nedeniyle ayrı bir gruba dahil edilmişlerdir.
- Homo erectuslar, astrolopitikler ve homo habilis'in tersine fosil kayıtlarına Afrika dışında kıtalarda da rastladığımız ilk türdür.
- Homo erectuslar yukarıdan aşağıya basık bir kafatası yapısına sahiptir, kafatasının en geniş yeri tabanında yer almaktadır ve kaş kemerleri siperlik gibi çıkıntılıdır.
- 31:55Homo Erectus'un Fiziksel Özellikleri ve Kültür
- Homo erectusların boy uzunluğu fosil kalıntıların ele geçtiği gruplara göre değişmekte olup, Çin'de yaklaşık 1,55 metre, Java'da 1,70 metredir.
- Homo erectuslar, alt paleolitik olarak adlandırılan eski taş çağı kültürünün üreticileridir ve en yaygın alet tipini aşölyen adı verilen aletler oluşturmaktadır.
- Homo erectus'ların ürettikleri aletleri avlanmada kullandıkları ve avın grup halinde örgütlenerek yapıldığı saptanmıştır.
- 33:54Homo Erectus'un Ateş Kullanımı ve Beslenme
- Homo erectus'ların ateş kullanımı, ısınmak, besinleri pişirmek ve diğer canlılardan korunmak için son derece önemli olan bir beceridir.
- Bilinen en eski ateş kalıntıları yaklaşık 1,50 milyon yıl öncesine ait olup Kenya'da ele geçmiştir.
- Homo erectuslardan yaklaşık 35'inin kafataslarının alt kısımlarının kırılması, bunların insan eti yedikleri yönünde bir bulgu olarak değerlendirilmektedir.
- 36:23Homo Neanderthalensis
- Homo neanderthalensis, ilk örnekleri 1848 yılında İspanya'da Cebelitarık'ta, daha sonra 1856 yılında Almanya'nın Neander vadisinde bulunan fosillerden gelmektedir.
- Neanderthaller yaklaşık 200 bin yıl ile 30 bin yılları arasında yaşamışlardır.
- Homo neanderthalensis'in yeryüzündeki dağılımı doğuda Özbekistan'dan batıda Atlantik kıyılarına, kuzeyde Galler bölgesinden güneyde Cebelitarık ve Doğu Akdeniz'e kadar geniş bir alanı kapsamaktadır.
- 37:14Neandertallerin Fiziksel Özellikleri
- Neandertaller, yukarıdan aşağıya basık, yanlara genişlemiş iri kafatasına sahiptir ve beyin hacmi ortalama 1550 santimetredir, günümüz insanından bile fazladır.
- Kafatasında dikkat çeken özelliklerden biri art kafa kemiklerinin geriye doğru uzanan yumru şeklinde çıkıntısıdır, ayrıca geniş burnu, geniş sinüsleri ve güçlü çiğneme kaslarına sahiptir.
- Bedensel yapıları geniş ve kaslı omuzlar, kalın ense, güçlü kollar ve kalın bacaklarla karakterize olup, erkekleri yaklaşık 170 santim, kadınları ise 150 santim boyundadır.
- 39:11Neandertallerin Teknolojik ve Kültürel Özellikleri
- Neandertaller, taş, kemik, boynuz, diş ve ağaç gibi hammaddeleri kullanarak alet üretmişlerdir ve özellikle musteria kültürü olarak bilinen yonga aletlerle tanınırlar.
- Kadın ve erkek arasında iş bölümü olduğu belirlenen neandertaller, mağara veya kaya altı sığınaklarını ocak, içlik ve çöplük olarak farklı alanlara ayırmışlardır.
- Besinlerinin çoğu etten oluşurdu ve at, geyik, mağara ayısı, gergedan ve mamut gibi iri hayvanları avlayarak beslenirlerdi, ayrıca deniz ve tatlıs hayvanlarının diyetlerine de dahil ettiler.
- 41:03Neandertallerin Toplumsal Örgütlenmesi ve Ahiret İnancı
- Kalın kaş kemerleri, gelişkin sinüsleri, geniş burunları ve iri beyni gibi morfolojik özellikleriyle neandertallerin soğuk iklime uyarlandıkları bilinmektedir.
- Yaralanma ve hastalıklar nedeniyle bakıma muhtaç olan bireylerin diğerleri tarafından bakımlarının yapıldığı, yaşlı ve sakat neandertallerin bulunması toplumsal örgütlenmelerinin ileri düzeyde olduğunu göstermektedir.
- Neandertaller ölülerini gömmüşlerdir, bacakları karnına çekilmiş, elleri yüzün önüne gelecek biçimde bebeğin anne karnındaki duruş pozisyonuyla gömmüşlerdi, bu muhtemelen ahiret inancının başlangıcı olabilir.
- 43:13Neandertallerin Kültürel ve Genetik Özellikleri
- Fransa'daki La Mostrel'de beş kişiden oluşan bir aile mezarlığı, Kuzey Irak'taki Şanidar'da ölülerin yanına çiçekler konulması ve İsviçre'deki Drakok Lok mağarasında ayı kafatasları ve geyik kemiklerinin özel şekilde düzenlenmesi, inanç sisteminin gelişmiş olduğunu göstermektedir.
- Gırtlak ve ağız yapısı nedeniyle günümüz insanı gibi konuşamadıkları varsayılsa da, kültürel özellikleri ve toplumsal örgütlenmeleri dikkate alındığında birbirleriyle etkin iletişim kurdukları söylenebilir.
- Neandertallerin DNA analizleri, günümüz insanından tamamen farklı bir genetik yapı sergilediğini ve bu insanlardan günümüz insanına genetik aktarımın olmadığını ortaya koymuştur.
- 46:15Neandertallerin Evrimi ve Homo Sapiens'in Kökeni
- Buzul çağına özgü soğuk iklime uyum sağlayan neandertaller, buzulların kuzeye çekilmesiyle birlikte yaklaşık 40 bin yıl önce kuzeye doğru hareket eden Homo sapiensler ile aynı yaşam alanlarını paylaşmaya başlamışlardır.
- Alet teknolojisi, konuşma yetisi, iletişim, sanat, karmaşık düşünce sistemi gibi bakımlardan daha gelişmiş olan Homo sapiensler ile giriştikleri biyolojik savaşı kaybederek yerlerini Homo sapiens'e bırakmışlardır.
- Günümüz insanlarının kökeni ile ilgili tartışmalar, DNA çalışmalarına dayanarak Afrika kıtasında yaşamış ortak bir ataya sahip oldukları düşünülmektedir.
- 48:35İnsan Evrimi Hipotezleri
- Mitokondriyal DNA'nın her milyon yılda %2-4 mutasyona uğradığı varsayımına göre, günümüz insanlarının 140.000-291.000 yıl önce Afrikalı bir ortak atadan türediği belirlenmiştir.
- Tek merkezli evrim hipotezi, Homo sapiens'in Afrika'da küçük ve izole bir grupla evrimleştiğini ve daha sonra diğer türleri (Neandertaller, Homo erectuslar) yerini aldığını savunmaktadır.
- Çok merkezli evrim hipotezi ise, modern insanın farklı bölgelerde bağımsız olarak evrim geçirdiğini ve Homo erectusların bölgesel evrimle modern insanlara dönüştüğünü iddia etmektedir.
- 52:00Üst Paleolitik Dönemde Homo Sapiens'in Kültürel Gelişimi
- Üst Paleolitik dönemde Homo sapiens'in morfolojik özelliklerinden ziyade kültürel özellikleri insan evrimi açısından dikkat çekicidir.
- Homo sapiensler, Neandertallerin kullandığı yonga aletlerine karşı daha gelişmiş dil aletleri üretmişlerdir.
- Bu dönemde bilgi teknolojisi, kenar kazıyıcılar, kargılar, mızraklar, olta ve zıpkınlar gibi çok sayıda alet üretilmiştir.
- 53:44Homo Sapiens'in Teknolojik Gelişimi
- Homo sapiensler kemik ve fildişinden olta, zıpkın, ok ve yay gibi aletler üretmişlerdir.
- Mağaraların karanlık köşelerini aydınlatmak için taş ve kemikten kandiller üretmişler, barınaklar yapmışlardır.
- Üst Paleolitik dönemden kaynaklarından yüzlerce kilometre uzakta saptanan amber ve deniz kabuğu gibi takılar, ilkel ticaretin bu dönemde mevcut olduğunu göstermektedir.
- 55:52Homo Sapiens'in Sanatsal Gelişimi
- Modern Homo sapiens'le birlikte karşımıza çıkan en etkileyici arkeolojik buluntular, inanç sistemlerini ve değerlerini yansıtan heykelcikler ve mağara resimleridir.
- Mağara resimleri özellikle Orta Avrupa'da yaygın olarak bulunur ve genellikle karanlık bölgelerde hayvanların resmedilmesiyle ilgilidir.
- İlk Venüs heykelcikleri (Willendorf Venüsü gibi) bu dönemde yapılmıştır ve genellikle kadınların göğüs, karın ve kalça bölgelerinin abartılı şekilde temsil edilmesiyle karakterize olur.
- 58:23Homo Sapiens'in Küresel Yayılımı
- Modern Homo sapiensler gelişmiş morfolojik, davranışsal ve kültürel özellikleriyle yeryüzünün birçok bölgesine yayılmışlardır.
- Yaklaşık 40.000 yıl önce Güneydoğu Asya ile Avustralya arasında yer alan adalardan yararlanarak Avustralya kıtasını iskan etmişlerdir.
- 20-12.000 yıl önce buzullar nedeniyle deniz seviyesinin düşmesi ve Bosphorus boğazının buzlarla kaplanmasından yararlanarak Amerika kıtasını iskan etmeye başlamışlardır.
- 59:13Evrim Düşüncesi ve Primatların Evrimi
- Evrim düşüncesi Charles Darwin'e atfedilse de, temeli Doğa filozofları olarak bilinen antik çağ düşünürlerine kadar uzanmaktadır.
- Darwin, canlılardaki değişim için anahtar rolün doğal seçilim olduğu sonucuna ulaşarak evrim düşüncesini kuram haline dönüştürmüştür.
- Primat takımı, yeryüzünde ilk kez Paleosen olarak adlandırılan Üçüncü Zamanın ilk evresinde görülmeye başlanmıştır.
- 1:00:29Primatların Evrimi
- Oligosen döneminde, eski ve yeni dünya maymunlarının ataları, beş parmaklı, iri beyinli ve ağaç hayatına uyarlanmış kuyruksuz büyük maymunlar ortaya çıkmıştır.
- Miosen döneminde Afrika'da insan ailesine ilişkin ilk fosiller görülmeye başlanmıştır.
- Miyosen ortalarında Anadolu'da ve Avrasya'ya yayılan hominoidler, insan ve insansızların kökenini oluşturmuştur.
- 1:01:08İlk Insansılar
- İlk insansılar (komünitler) yaklaşık yedi milyon yıl önce Afrika kıtasında ortaya çıkmıştır.
- Australopitekler, dik duruşa dayalı hareket sistemiyle Afrika'nın doğusundaki Rif Vadisi çevresinde yaşamıştır.
- Australopitekler, küçük beyinleri, iri çene ve dişleri, uzun kolları ve el parmakları gibi özellikleriyle alet üretme yetisinden uzak görünmektedirler ve hominid (insansı) olarak adlandırılmaktadır.
- 1:01:57İlk İnsan Türleri
- Yaklaşık iki buçuk milyon yıl önce Homo habilis ve Homo rudolfensis, iri beyinli, küçülmüş çene ve dişlere sahip ilk insan türleri olarak ortaya çıkmıştır.
- Homo habilis ve Homo rudolfensis, Homo ergaster ve Homo erectus'a evrimleşerek Afrika dışına yayılmışlardır.
- Avlanmayı bilen ve ateşi bilinçli olarak kullanan bu insanlar, el baltalarının yaygın olduğu Al Paleolitik kültürlerini yaratmışlardır.
- 1:02:35Neandertaller ve Homo Sapiens
- Homo antecessor ve Homo heidelbergensisler tarafından sürdürülen alet yapma biçimi, Neandertaller tarafından Orta Paleolitik dönemde değişmiştir.
- Mağarada yaşayan Neandertaller yonga aletleri üretmiş, ölülerini gömmüş ve hayvan postlarıyla giymişlerdir.
- İki yüz bin yıl önce ortaya çıkan Homo sapiensler, olta, zıpkın, mızrak, ok gibi aletlerin kullanıldığı Üst Paleolitik kültürünü yaratmış ve mağara resimleri, Venüs heykelcikleri gibi estetik eserler üretmişlerdir.
- 1:03:39Video Kapanışı
- Video, primatların evrimini tamamen konuşturmuştur.
- Konuşmacı, insanın ve primat kökenlerinden günümüze kadar evrimin nasıl gerçekleştiğini aktarmaya çalışmıştır.