Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Prof. Dr. Şükrü Toros tarafından sunulan bir online seminer formatında olup, Anadolu Üniversitesi'nde müzik terapi ünitesinin sorumlusu olan bir uzmanın otizm spektrum bozukluğu ve müzik terapisi arasındaki ilişkiyi anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, otizm spektrum bozukluğunun tanımı ve beyin ağ organizasyonu ile başlayıp, müzik terapisi yaklaşımlarını, müzik-beyin etkileşimlerini ve müzik temelli uygulamaların nörobiyolojik temellerini detaylı şekilde ele almaktadır. İçerik, müzik terapisi'nin nöropratif süreçlerini nasıl desteklediğini, sosyal etkileşim, iletişim ve motor fonksiyonlarını nasıl etkilediğini ve otizmli bireylerde çeşitli becerileri geliştirmeye yönelik uygulamaları kapsamaktadır.
- Videoda ayrıca müzik terapi, müzik tıbbı, müzik eğitimi ve müzik destekli özel eğitim uygulamaları arasındaki farklar açıklanmakta, müzik terapisi seanslarında kullanılan ritmik diyalog, şarkı yazma çalışmaları ve ortak dikkat oluşturma teknikleri örneklerle anlatılmaktadır. Konnektogramların otizm spektrum bozukluğu tanısında %80'den fazla doğruluk sağladığı ve müzik terapisi'nin kanıt temelli bir müdahale olduğu vurgulanmaktadır.
- 01:22Otizm Spektrum Bozukluğu Tanımı
- Otizm spektrum bozukluğu tanısı 2013'te DSM-5'te bir spektrum olarak tanımlanmış ve bu spektrumun iki temel yetersizlik alanı vardır: sosyal iletişim ve sosyal etkileşim yetersizliği, ilgilerde, davranışlarda ve aktivitelerde sınırlılık ve tekrarlayıcı bir örüntü göstermeleri.
- Otizmli bireylerin tüm fonksiyonlarındaki farklılıklar beyinle ilintili olup, beyinle otizm ilişkisini anlamak için beynin nasıl çalıştığı incelenmelidir.
- 02:16Beynin Çalışma Prensibi
- Beynimizde merkezi organizasyonlar yoktur, nöronlar özel hücrelerdir ve bir nöronun 10.000-50.000 arası bağlantı yapma kapasitesi vardır.
- Beynimizde yaklaşık 80-100 milyar nöron bulunur ve bu nöronlar ağların oluşturduğu işlem şebekelerinde fonksiyonlarını gerçekleştirir.
- Beynimizin bağlantı potansiyelinin yüzde yüzünü kullanmak için sürekli gelişim, değişim ve yeni beceri edinme gereklidir.
- 04:05Nöroplastisite ve Beyin Ağ Organizasyonu
- Nöroplastisite, beyin ağlarının gelişimin ilk zamanlarında (0-7 yaş arasında) en yoğun değişim ve biçimlenme sürecini yaşamasıdır.
- Fonksiyonel beyin ağ organizasyonu, izole alanlar yerine dinamik değişebilen, aynı modülün farklı fonksiyonlarda yer almasına olanak veren bir ağ organizasyonudur.
- Fonksiyonel görüntüleme teknolojileri sayesinde beyin ağlarının nasıl çalıştığı daha iyi anlaşılabilmektedir.
- 05:52Beyin Ağ Organizasyonu Araştırmaları
- Beyin ağ organizasyonu araştırmaları, normalden farklı beyinleri tanımak için normal beynin işlemleri nasıl yürüttüğünü anlamamızı sağlar.
- Nörogelişimsel ve edinilmiş nörolojik bozukluklar daha temel mekanizmalarıyla tanımlanabilmekte ve kanıt temelli müdahaleler için objektif bir zemin oluşturulmaktadır.
- Otizm spektrum bozukluğunda beyin ağ organizasyonu bireysel farklılıkları göz ardı etmeden bireyselleştirilerek bilim, uygulama ve sağlık açısından somut sonuçlar üretmektedir.
- 06:52Otizmde Beyin Ağ Organizasyonunun Farklılıkları
- Otizmde uzak fonksiyonel bağlantılarda farklılıklar ortaya koymakta, bu bağlantılar ya aşırı bağlantısallık yönünde ya da yetersiz bağlantı yönünde değişmektedir.
- Tipik gelişen bireyle otizm spektrumlu birey arasındaki farklılıklar medial frontal lobda ve görsel-işitsel entegrasyonu yapan alanlarda görülmektedir.
- Otizm spektrum bozukluğunda yerel bağlantılar çok yoğun, uzak bağlantılar ise daha zayıf olup, özellikle sol ve sağ beyin arasındaki korpus kallozum bağlantısının yetersizliği gözlemlenmektedir.
- 10:29Konnektom ve Tanı
- Konnektom veya konnektogram, beyin ağlarının bağlantılarını gösteren haritalardır ve düşük ve yüksek dereceli işlevsel bağlantı ağlarının entegrasyonu ile ilgili bir problem olduğunu göstermektedir.
- OSB tanısı almış bireylerde konnektogramlara bakıldığında neredeyse yüzde 80'nin üzerinde bir doğruluk payıyla sadece bağlantısal organizasyondaki farklılıklara bakarak otizm spektrum bozukluğu tanısı konulabilmektedir.
- Otizmde uzun menzilli bağlantı profilleri düşük, yerel bağlantılar yoğun olup, farklı modalitelerdeki alanları birbirine bağlayan bağlantılarda senkronizasyon yetersizliği ve fonksiyonel bağlantı hiyerarşisinde atipiklik görülmektedir.
- 12:22Müzik ve Otizm Spektrum Bozukluğu Arasındaki İlişki
- Müzik insan beyninde özel bir yere sahiptir ve otizm spektrum bozukluğunda da bu özel yerin devam ettiği görülmektedir.
- Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda ve yetişkinlerde müzikal emosyonla ilgili beyin yolaklarının daha iyi çalıştığı gözlemlenmektedir.
- Tipik gelişen bireylerde hüzünlü müzik dinlerken beyin ağlarında daha yüksek aktivasyon görülürken, otizm spektrum bozukluğunda mutlu, coşkulu müziklere karşı daha fazla duygudurum yanıtı oluşturma işlevi yerine getiren beyin ağları daha iyi uyarılır.
- 13:36Otizm Spektrum Bozukluğunda Beyin Bağlantıları
- Sosyal ve emosyonel fonksiyonları yerine getiren beyin bağlantılarında otizm spektrum bozukluğunda aktivasyon ve senkronizasyonda zayıflık görülür.
- Yüz ifadelerinden duygudurum algılama işlemciliğinde otizm spektrum bozukluğunda yetersizlik vardır.
- İşitsel korteks bağlantılarında uyaran yanıtlama konusunda osilasyon ve senkronizasyon gerekliliği vardır, ancak otizm spektrum bozukluğunda bu konuda yetersizlik vardır.
- 15:49Müzik Temelli Uygulamalar
- Tüm müzik temelli uygulamalar müzik terapi olarak nitelendirilemez; müzik terapi, bireye özgü analiz yapılarak doğru terapitik hedef konulduktan sonra sertifikalı eğitimli kişiler tarafından uygulanır.
- Kişisel müzik dinleme, müzik yapma uygulamaları, konserler ve eğlenceler bilimsel bir uygulama kabul edilemez.
- Müzik tıbbı, sağlık odaklı bir çerçevede yapılan işlemlerden oluşur ve genellikle sağlık profesyonelleri tarafından uygulanır.
- 18:15Müzik Terapisi ve Nörobiyolojik Temeller
- Müzik terapisi, yetkili ve eğitimli bir müzik terapisti tarafından yapılacak, müzik aracılığıyla telepatik ilişki kurulacak bir disiplindir.
- Müzik tüm beyin alanları ile etkileşebilen bir ögedir ve ritim, melodi, armoni gibi farklı müzik bileşenleri farklı beyin alanlarında aktivasyon örüntüleri ve senkronizasyonlar oluşturabilir.
- Müzik dışı ortak işlemciler olduğu için, müzikteki ritmi işleyen beyin işlemcilerinin ortak olduğu görülmektedir.
- 20:01Nöroplastisite ve Müzik Etkileşimleri
- Tüm rehabilitasyon ve eğitim süreçlerinin altında yatan kişiyi değiştiren mekanizma nöroplastisite mekanizmasıdır.
- Nöroplastisite, beyindeki bağlantıların pekiştirilmesi, değiştirilmesi veya yeniden organize edilmesi gibi değişimlerdir.
- Müzik dinlerken beynimizde aktivasyon ve deaktivasyon örüntüleri ortaya çıkar; müzik her beyin bölgesine erişerek ya aktivasyonu arttırır ya da bazı aktivasyonları geri plana almamızı kolaylaştırır.
- 23:26Müzik Terapisi ve Senkronizasyon
- Müzik terapi sadece müzik dinletmekle kalmaz, erişilen alanlarda nasıl bir seans planı yapıldığına bağlıdır.
- Müzik etkinliğinin önemli bir olanağı senkronizasyon ve ritmik kenetlenmedir.
- Aynı parçayı çalarken beyin dalgalarının benzer örüntü gösterdiği, çalanlar arasında, çalanlarla dinleyenler arasında ve dinleyenlerin kendi aralarında senkronizasyon oluştuğu gözlemlenmiştir.
- 24:53Müzik Terapisi ve Nöroplastisite
- Müzik terapisinde oluşturulan terapotik etkinin altında nöroplastisite süreçleri yatıyor, özellikle sinaptik nöroplastisite kavramı öne çıkıyor.
- Sinaptik nöroplastisite, nöronal yapıların ve işlevlerin değişikliklerini sağlayan mekanizmalar içeren, beyin bağlantılarında hem organize olma hem de yeniden organize olma süreçlerini kapsayan bir kavramdır.
- Uygun uyarılar geldiğinde nöron toplulukları arasında temsil oluşur ve bu temsil gelişim süreci olarak nitelendirilebilir.
- 26:30Otizm Spektrum Bozukluğu ve Müzik
- Otizm spektrum bozukluğundaki ağ-bağlantısal farklılıklar, müzik nöroplastisiyi destekleyen kanıtlarla açıklanabilir.
- Müzisyenlerde işitsel-görsel entegrasyon becerisinde ve bunları işleyen beyin şebekelerinde, müzisyen olmayanlara kıyasla daha pekişmiş ve yetkin bağlantı organizasyonu görülür.
- Müzik temelli bilimsel müdahaleler, beyin bağlantısallığı açısından zemin teşkil edecek bir kavramdır.
- 27:12Beyin Ağları ve Otizm
- Eylemsizlik durumunda beynimizde aktif olan "default mode network" (eylemsizlik ağı) ön beyinde, yan ve arka üst beyin arasındakius alanında bulunur.
- "Selvins network" (öne çıkartıcı ağ), default mode network'ün fonksiyon gösterecek olan beyin alanlarıyla bağlantısını harekete geçiren bir ağdır.
- Otizm spektrumunda hem default mode network'te hem de öne çıkartıcı ağda farklılıklar görülür ve bu farklılıklar sosyal etkileşim, mentalizasyon ve zihin kuramı yetersizliği ile örtüşür.
- 28:40Müzikün Beyin Ağlarına Etkisi
- Müzik, default mode ve öne çıkartıcı ağlarda harekete geçirici bir özellik olarak nitelendirilir.
- Özellikle öne çıkartıcı ağda fonksiyonel plastiği ve değişiklikleri arttırır.
- Müzik, otizm spektrumunda önemli olan uzak bağlantısallığı destekler ve farklı fonksiyonel modlara geçişimizi kolaylaştırır.
- 29:50Müzikün Beyin Aktivasyonu
- Müzik dinlerken, hiç hareket yapmadığımız halde motor, el-parmak hareketlerini yöneten beyin alanlarında aktivasyon görülür.
- Sessiz müzik çalınırken bile işitme alanlarında aktivasyon görülür.
- Müzik çalınırken konuşmadaki bizimlemeyi gerçekleştiren Broca alanının alt alanlarında aktivasyon görülür.
- 31:31Müzik Temelli Müdahalelerin Kanıtları
- Müzik temelli müdahaleler kanıt temelli müdahaleler arasında ümit veren müdahaleler olarak nitelendirilirken, bu yıl yayınlanan raporlarda çocuk, genç ve genç yetişkin otizm spektrum bozukluklu bireyler için kanıt temelli uygulamalar arasında raporlanmış durumda.
- Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde şarkı uyaranı, konuşma uyaranı (sözlü müzik) uyarana göre daha iyi yanıt verir.
- Şarkı için kullanılan bağlantılar konuşma için kullanılanlardan daha uzun bağlantılar dolayısıyla uzak erim konusunda olanak sağlar.
- 34:22Müzik Terapisi Uygulamaları
- Müzik terapi araştırmaları, sosyal etkileşim ve iletişim yetersizliği, tekrarlama örüntüsü içeren davranışlar ve ilgi sığlığı konularında uygulamaların kanıtlarını sunmaktadır.
- Anadolu Üniversitesi'nin TÜDAM Türk Dünyası Araştırma Uygulama Merkezi'nde müzik terapi ünitesi bulunmaktadır.
- Nükreatif müzik terapi yaklaşımı, nöroplasti sistemi mekanizmalarını temel alarak, fonksiyonel bağlantı kalıplarının re-organizasyonunu amaçlayan, reatif, ilişkisel, kreatif, bütüncül ve eklektik bir yaklaşımdır.
- 37:16Nöropratif Müzik Terapisi Hedefleri
- Nöropratif müzik terapisi, yürütücü işlev becerilerini (çalışma belleği, inhibitör kontrol, bilişsel esneklik) geliştirmek ve sosyal iletişim ile ilgili alt becerilerle entegrasyon süreci yaşatmak için kullanılır.
- Alt bilişsel beceriler arasında dikkat, konsantrasyon, bellek, yürütücü işlevler, navigasyon, görsel motor entegrasyon ve motor beceri ile praksis bulunur.
- Çalışmalarında aynalama, zihin teorisi (başkasının zihninde temsil edilen niyetle ilgili kendi zihninde bir model oluşturmak) ve ritim algısı ve üretimi öne çıkar.
- 38:10Müzik Terapisi ve Psikososyal Çıktılar
- Müzik terapi evreninin getirdiği sıcak etkileşim içinde dolaylı psikososyal çıktılar (benlik saygısı, özgüven, sosyal etkileşim, paylaşım, sıra alma, iletişim) elde edilir.
- Her seansın bireye özgü içerikleri vardır; sosyal etkileşim seansında bağımsız üretim, sıralama, birleştirme ve ifade hedeflenir.
- Anda olma ve anı paylaşma sosyal etkileşim açısından çok önemlidir; "taklit et, söyle, dinle, söyle, birlikte söyle, birlikte yap" gibi içerikler kullanılır.
- 39:14Otizmli Bireylerin Özellikleri ve Müzik Terapisi
- Otizmli bireyler çevresel seslere toleransları düşük, daha ritüelist ve kalıplaşmış davranışlar sergilerler.
- Müzik terapisi, görsel çevreyi algılamak, içsel verileri entegre etmek ve uyumlu bir dışavurumda bulunmak için kullanılır.
- Müzik terapisi, sosyalleşme boyutunda alışverişte bulunmak gibi seanslar da içerir.
- 39:53Müzik Terapisi Teknikleri
- Ödüllendirme çok önemlidir; sözel uyaranı ritimle imite etme (taklit etme) ve farklı bir modalitede gerçekleştirme tarzında çalışmalar yapılır.
- Müzikteki düet, karşılıklı konuşma gibi karşılıklı ifadeleri sırayla ortaya koyma ve üst üste çakıştırmama prensibine dayanır.
- Araştırmalara göre konuşmada ortalama kırk milisaniye kadar bir süre olması, senkronizasyon ve ortak emosyon oluşturmak için gereklidir.
- 41:15Müzik Terapisi Uygulamaları
- Müzik terapisi, müzik algılama, dikkat, eşlik çalışması, sıra alma ve ince motor beceriler (piyano tuşlarını doğru basabilmek) içerir.
- Yaratıcı şarkı yazma çalışmaları, paylaşım ve birlikte üretme açısından değerlidir.
- Göz teması, geçişler yapabilme, farklı enstrümanlara ilgi yönlendirme ve ortak dikkat çerçevesinde ilgi yönlendirme önemlidir.
- 42:15Şarkı Yazma Çalışması Örneği
- Şarkı yazma çalışması için otizmli bireyin müzik bilgisi olması gerekmez; konuyla ilgili bir şarkı yazma süreci başlatılabilir.
- Örnek olarak Zoom platformunda yayın yapmak konusu seçilerek, "internetim kötüydü, zoom kesildi" sözleri ritmik şekilde söylenir.
- Şarkı yazma sürecinde dikte etmemek, danışanın ipuçlarıyla onu biçimlendirmeye katkıda bulunmak önemlidir.
- 44:56İletişim Bilgileri
- Nöropratif müzik terapi ile iletişime geçmek isteyenler sosyal medyada "nöropratif müzik terapi", "müzik tıbbı" ve "müzik temelli uygulamalar" adlı Facebook ve Instagram hesaplarından ulaşabilir.