Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, iki akademisyen arasında geçen, ötekilik kavramını felsefi, sosyolojik ve psikolojik boyutlarıyla ele alan bir sohbet programıdır.
- Program, ötekilik kavramının tarihsel gelişiminden başlayarak, felsefi kökenlerini, modern toplumlardaki uygulamalarını ve farklı kimliklerle (etnik, cinsel, dini) ilişkisini incelemektedir. Konuşmacılar, ötekileştirme sürecinin nasıl yapıldığını, klişe kullanımı, ikili söylem ve nefret söylemi gibi psiko-dinamik faktörleri ele alırken, edebiyat, siyaset ve toplumsal ilişkiler açısından çeşitli örnekler vermektedir.
- Sohbet, Türk edebiyatında azınlıkların ve Kürtlerin temsil edilme biçimlerini, Cumhuriyet dönemi Türk romanlarındaki Kürt karakterlerin temsil edilme biçimlerini ve toplumsal canavarlar kavramını da ele almaktadır. Ayrıca, Van Gogh'un resimleri üzerinden kolonya söylemi ve öteki kavramı, Edward Said'in "Şarkıya Açılı" kitabından örnekler ve çeşitli edebi eserlerden (Joseph Conrad'ın "Karanlığın Yüreği", Pierre Loti, Teofili Gothe'nin "Konstantiniyye", Shakespeare'in "Fırtına" ve Refik Halit Karay'ın "Yezid'in Kızı") örnekler de sohbette yer almaktadır.
- 00:31Ötekilik Kavramı ve İnşası
- Program, ötekilik üzerine olacak ve ötekinin inşası ile ilgili konuşulacak.
- Ötekinin inşası için önce kendinin veya "biz"in tanımlanması gerekir, aksi takdirde ötekinin de tanımlı olması mümkün olmaz.
- Milliyetçilik söyleminde, kendi milli şuurunu oluşturmak için ötekinin tanımlı olması ve kendisinden farklı olandan hareketle projeksiyon yapma fikri önemlidir.
- 02:54Ötekinin İnşasında Kullanılan Sosyolojik ve Psikolojik Argümanlar
- Ötekinin inşasında sadece sosyolojik argümanlar değil, psikolojik argümanlar da kullanılır.
- Frankfurt Okulu'nun niteksel ideoloji incelemelerinde binlerce denek üzerinde yapılan çalışmalarda ötekinin nasıl inşa edildiği ve psiko-dinamik alanının nasıl olduğu görülür.
- Ötekinin inşasında duş ve iç grup oluşturma, ikili söylem üzerinden kötüleme ve olumlu yan gösterme gibi yöntemler kullanılır.
- 04:13Ötekileştirme ve Klişe
- Adorno'ya göre klişe, daraltıcı bir anlamda konfordur ve bir meseleye fazla kafa takmadan geçmemizi sağlar.
- Almanya örneğinde Yahudiler için üretilen klişeler arasında iki yüzlülük, para canlısı olmaları ve şehvetli olmaları gibi özellikler yer alır.
- Ötekileştirme sürecinde "ama" ile başlayan cümleler, ötekileştirmenin dili olarak görülür ve dış gruba karşı olumsuz yüklemeler yapıldıktan sonra olumlu yanlar da belirtilir.
- 06:25Ötekileştirme ve Nefret Arasındaki Fark
- Ötekileştirme, nefret söyleminin ve ırkçılığın daha masum bir aşaması olarak görülür.
- Ötekileştirme, ötekiyi çekinik bir şekilde ifade ettiğimiz ve kendimizi tanımlarken onu da tanımladığımız bir süreçtir.
- Nefret ise direkt o objeye, özneye, ülkeye veya mefkureye karşı yönelmiş bir durumdur ve izole etme, enterne etme içerir.
- 07:18Öteki Kavramının Felsefi Temelleri
- Öteki kavramı felsefe geleneğinde var olup, kendini ancak karşı tarafa yansıtarak bulabildiğimiz bir süreçtir.
- Öteki kavramı Anak Samander'dan Hegel'e kadar geniş bir felsefi alanda yer alır.
- Öteki kavramı, absülü bütünlüğü anlamaya çalışan Antik Yunan filozofları tarafından yaratılmıştır.
- 09:18Levinas'ın Öteki Anlayışı
- Levinas, öteki üzerine derin düşünmüş ve felsefenin büyük ihtimalle ötekinin yüzüyle başladığını belirtmiştir.
- Levinas'a göre öz öteki olmadan olamaz ve ötekinin yüzü özü yaratır.
- Levinas'ın "Antkun Nu" kitabında "Ötekiyi ben öldürebilirim" ifadesiyle cinayetin ötekiyle başladığını vurgulamıştır.
- 10:33Edebiyatta Ötekileştirme
- Post-kolonya edebiyatı tamamen öteki üzerine kuruludur ve son yirmi yıldır moda konulardan biridir.
- Edward Said gibi düşünürlerin kolonal söylem analizleri, edebiyatta kadınların, farklı ırkların ve etnik grupların seslerini duyurmaya başlamıştır.
- Eşcinsel edebiyatı da görülmeyen bir kimlik olarak ortaya çıkmış ve G teorisi gibi yeni kavramlar ortaya çıkmıştır.
- 14:27Yurttaşlık ve Öteki İlişkisi
- Kendimizi daha tanımlı ve değerli kılmak için öteki ile olan yurttaşlık ilişkimiz önemlidir.
- Vatandaşlık üretiminin nasıl sağlandığı erdemin başlangıcıdır ve öteki ile yurttaşlık kültürü üzerinden mensubiyet oluşturabiliyorsak, öteki cehennem olmaktan kurtulur.
- Edward Sait'in "Şarkıya Açılı" kitabının Türkiye'de çok sevilmiş olması ve anlaşılmamış olması tuhaf bir durumdur.
- 16:06Teori ve Pratik Arasındaki Uçurum
- Teori ve pratik arasında her zaman uçurumlar olur; kadın meselesinde sivil toplum örgütleri şiddet artışlarını vurgularken, kadınlar hala dövülüyor ve mağdurdur.
- Kolonal söylemlerde beyaz insanın kahverengili kadınları kahverengi kocalarından kurtarmaya gelmesi hikayesi yaygındır.
- Sömürgecilikte fethedilecek yer dişidir ve kadın gibi algılanır, bu nedenle kadın dişileştirilir ve cinsiyetleştirilir.
- 20:10Edebiyatta Öteki İmajı
- Seyahatnamelerde ve seyahatçilerin yazdıklarında kadın tipi hem melek hem şeytan, hem çekici hem itici, hem pespaye hem zarif olarak ikilemelerle anlatılır.
- 19. yüzyılda İstanbul'a gelen seyyahlar ve yazarlar (Jeo-Nevval, Teofi Gotiye) ötekileri somut bir şekilde ötekileştirmiştir.
- Harem, Osmanlı İmparatorluğu boyunca Batı'nın fantazisini en çok körüklemiş şeylerden biridir ve bilinmeyen olduğu için heyecan unsuru oluşturmuştur.
- 23:58Shakespeare ve Öteki İmajı
- Shakespeare'in "Fırtına" oyununda Caliban, ötekinin vücut bulmuş, bedenleşmiş halidir.
- Caliban, adalı ve pis hayvan olarak tasvir edilirken, Prospero ve kızı Miranda eğitimli ve dışarıdan gelen kişilerdir.
- Shakespeare 1600'lerde bile derin bir kolonyal söylemi metninin içine yerleştirmiştir.
- 26:45Romanda Kürt Kız ve Ötekileştirme
- Romanda Gazi'nin eski silah arkadaşı Monşer Hikmet Ali Zeli, Marsilya kıyılarında bindiği bir geminin güvertesinde Kürt kızı Zilli'yi görür.
- Zilli'nin Avrupalı endamı, beyaz uzun tuvaleti, şampanya içme ve sigara yakma tarzı yazarı etkiler.
- Zilli'nin yanına yaklaşan, iri, acayip uzun, kapkara sakallı, bilinmeyen türde siyah bir cübbe ve şalvar giymiş adam, tanımsız bir Avrupa'yı temsil eder.
- 28:33Ötekileştirme ve Ulusal Anlatı
- Avrupalı endamlı görünen Zilli'nin Kürt olmaya yakıştırılmamış olması, şampanyayı bilmesi, sigara içmesi ve vücut dili kullanması önemlidir.
- Monşer'in karşı cinse yönelik sıradan ilgisini, vatanperver bir ajanperestlik ile karışık bir sömürgeci fanteziye dönüştürür.
- 1939'da ulusal anlatı inşa edilirken, Türk romanı daha çok Namık Kemallerden 1939'a kadar çok az gelişmiştir.
- 31:14Cumhuriyet Dönemi Romanları
- Dil, bir ulusal aygıt aynı zamanda bütün sosyolojik katmanları da içinde eriten bir tarihi parçanın parçasına dönüşmüştür.
- Şiir, ayrıştırıcı ve ötekileştiren bir dil olarak Cumhuriyet'in kurucu temellerinden biridir.
- Cumhuriyet dönemi romanları, isyan zamanlarında yazılmış romanlar ve Kürt insanların olduğu dönemlerde yazılan romanlar arasında benzerlikler gösterir.
- 33:32Ötekileştirme ve Modern Siyasal Alan
- Bazı yazarların genel eserlerine ve söylemlerine bakıldığında ırkçı veya sömürgeci kişiler olmasalar da, ötekileştirme zihniyeti kanlarına girer.
- Modern siyasal alan, Türk, Kürt, Alevi, Sünni gibi mikro aidiyetlere olanak tanır.
- Eşitlik ve yurttaşlık haklarının elde edilmemesi, bazı kimliklerin daha çok konuşulmasına neden olur.
- 35:02Ötekinin Ötekisi
- Christian'ın "Şiddetin Gücü" adlı kitabı, ötekinin ötekisi kavramını yaratır.
- Hegel'in absülü bütünden bahsederken, Simon de Beauvoir kadının tam bir öteki olduğunu ve adını kadın üzerinden yorumlar.
- Mağdun (objekt) en altta, en aşağılık değer altı, en küçümsenen, en pis ve arada bir yerde olan bir durumdur.
- 38:00Toplumların Canavarlara İhtiyacı
- Her toplumun canavarlara ihtiyacı vardır çünkü canavarlar toplumun korkularını, anksiyete'lerini ve ürktükleri şeylerin yansımasıdır.
- Canavarlar sayesinde insanlar korkularını başka bir tarafa akıtarak kendi evlerinde rahat hissederler.
- Batayetler'e göre, kötülük bir yere yansıtılmazsa veya ötekileştirilmezse, her birimizin içinde potansiyel bir canavar yatar.
- 39:36Gogen'in Resimleri ve Kolonya Söylemi
- Gogen'in resimlerinde beyaz adam ve yerli kız arasındaki ilişki, kolonya söyleminin en net örneklerinden biridir.
- Resimde yarı çıplak bir kadın yatakta uzanırken, köşede put gibi duran bir adam ve kızın yüzünde endişe ve korku vardır.
- Kız bir taraftan beyaz adam tarafından kurtarılacak gibi görünürken, bir taraftan da endişe duymaktadır.
- 42:34Ötekileştirme Söylemi ve Cumhuriyet Dönemi
- Kolonyal beyaz Hıristiyan erkek veya imparatorluklardaki güçlü adam her zaman bir öteki yaratır ve ötekileri kurtarılmaya muhtaç varlıklar olarak görür.
- Cumhuriyetin ilk döneminde "Doğu medeniyet götürülmesi gereken medeniyet" söylemi, ötekileştirme söyleminin bir örneğidir.
- 1945'ten sonra Kürt asıllı insanların kendi toplumları üzerine yazdıkları yazılar, romanlar ve anılarla kendi hikayelerini kendileri söylemeye başlamışlardır.
- 45:03Ötekilerin Merkezi Konumu
- Her toplumun kendi ötekileri vardır ve bunlar bazen yaratılır, bazen üretilir, bazen de günah keçisi olarak ortalığa savrulur.
- Bernstein'e göre, ötekiler toplumlarda periferde dursa da her zaman merkezde olmak durumundadır.
- Ötekiler sembolik olarak merkeze yerleştirilmek durumundadır ve ne kadar itersek itelim her zaman geri gelecektir.