Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı kültür uygarlığı dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla Osmanlı toplum yapısı ve idari teşkilatı hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, Osmanlı toplum yapısını yönetenler (seyfiye, ilmiye ve kalemiye) ve yönetilenler (reaya veya tebaa) olarak iki ana kategoride incelemektedir. Ardından Osmanlı Devleti'nin idari teşkilatı, eyalet sistemi ve taşra yapısı detaylı şekilde ele alınmaktadır. Eğitimci, eyaletleri hatırlamak için kodlama teknikleri de sunmaktadır.
- Videoda ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'ndaki üç farklı eyalet tipi (salyanesiz, salyaneli ve imtiyazlı eyaletler), iltizam sistemi, mültezim kavramı ve Kırım Hanlığı'nın Osmanlı İmparatorluğu ile olan ilişkisi gibi önemli konular da açıklanmaktadır. Eğitimci, Osmanlı'nın yükselme dönemindeki sınırları ve "Garp Ocakları" olarak bilinen Tunus, Cezayir ve Trablusgarp eyaletleri hakkında da bilgiler vermektedir.
- 00:10Osmanlı Toplum Yapısı
- Osmanlı toplum yapısı yönetenler ve yönetilenler olarak ikiye ayrılır; yönetenler beraya veya askeri, yönetilenler reaya veya teba olarak adlandırılır.
- Osmanlı'da halk için ilk etapta "reaya" kavramı kullanılırken, İkinci Mahmut'tan itibaren "tebaa" kavramı tercih edilmiştir.
- Osmanlı'da gayrimüslim halka zım e halk denir ve devlete vergi verir.
- 02:19Yönetenler Sınıfı
- Yönetenlere beraya veya askeri denir, vergiden muaf olup divanda temsil edilirler.
- Yönetenler sınıfı seyfiye, ilmiye ve kalemiye olmak üzere üç kol halinde temsil edilir.
- 02:34Seyfiye Sınıfı
- Seyfiye sınıfı, idari ve askeri özellikleri olan ehl-i if veya ümerada olarak adlandırılır.
- Seyfiye sınıfının önemli temsilcileri arasında sadrazam, kubbealtı vezirleri, kaptan-ı derya ve yeniçeri ağası bulunmaktadır.
- Seyfiye sınıfına beylerbeyi, sancakbeyi, tımarlı sipahiler, humbaracılar, cebeciler ve topçular da dahildir.
- 05:16İlmiye Sınıfı
- İlmiye sınıfı, ilimle uğraşan ulema olarak adlandırılır ve ehl-i şer de denir.
- İlmiye sınıfı eğitim, adalet ve diyanet işlerinden sorumludur.
- İlmiye sınıfına mensup olabilmek için özöz, Türk veya Müslüman doğmak şarttır.
- 05:41Osmanlı'da İlimiye Sınıfı
- İlimiye sınıfına mensup görevliler öz öztürk veya Müslüman olmak ve medrese eğitimi almak zorunluluğuna sahipti.
- İlimiye sınıfının en üstteki temsilcileri kazasker ve şeyhülislam'dı, alt kadrodaki kadı ve müderrisler de ilmiye sınıfına mensuptu.
- Nakibü'l-eşraf, peygamber soyundan gelenlerin (seyyidler ve şerifler) kaydını tutan görevliydi ve yeşil sarık takma özelliğine sahipti.
- 08:09İlimiye Sınıfının Görevleri
- İlimiye sınıfının ifta (fetva), kaza (hukuk) ve tedris (eğitim) görevleri vardı.
- Medresede eğitim alan öğrenciler (softa, danışment, muhit) ve camilerdeki imamlar, vaizler, hatipler de ilmiye sınıfına mensuptu.
- Gençlik kalemiyesi (ehl-i kalem) eli kalem tutan, hesap kitap yapabilen, bürokrasi, maliye ve diplomasiden sorumlu olan gruptu.
- 11:07Seyfiye Sınıfı ve Taşra Teşkilatı
- Kazasker ilmiye sınıfına mensuptur, seyfiye sınıfına mensup bir görevli değildir.
- Osmanlı klasik dönem taşra teşkilatında eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalarda köylere ayrılırdı.
- Eyaletlerde ve sancaklarda adalet işlerinden kadı, güvenlik işlerinden subaşı sorumluydu, kazalarda ise kadı hem yönetici hem de adalet işlerinden sorumluydu.
- 14:13Taşra Teşkilatının Gelişimi
- 1840-1864-1871 vilayet nizamnameleri ile ülke idari bakımdan yeniden teşkilatlandırıldı.
- 1871 vilayet nizamnamesi ile kaza ile köy arasında nahiye birimi oluşturuldu ve vilayetlerin başına vali atanmaya başladı.
- Sancakların yerine livalar oluşturuldu, kazaların başına kaymakam, nahiyelerin başına müdür, köylerin başına imam veya muhtar atanmaya başladı.
- 16:58Taşradaki Diğer Görevliler
- Çarşı pazar denetiminden sorumlu olan ve nahiye belirleyen görevli muhtesip'ti.
- Fiyat belirleme sistemine Osmanlı'da "nak" denirdi.
- Beldede toplanan malların vergilendirilmesinden sorumlu olan görevli kapan emini, kamuya ait malları korumakla yükümlü görevli ise beytü'l-mal emini'di.
- 18:08Osmanlı'da Vergi Sistemi
- Badch emini, yerleşim yerlerinde ticaret ve zanaat ile ilgili vergileri toplayan görevlidir.
- Zanaat el emeğine dayalı ürünler üreten ve onlardan vergileri toplayan görev de badch emini'dir.
- 18:44Osmanlı Eyalet Tipleri
- Osmanlı sınırları genişledikçe devleti yönetmek zorlaşınca üç farklı eyalet tipi ortaya çıkmıştır: salyanesiz, salyaneli ve imtiyazlı eyaletler.
- Salyanesiz (yıllıksız) eyaletler merkeze yakın, beylerbeyi tarafından yönetilir ve dirlik sisteminin uygulandığı yerlerdir.
- Salyaneli (yıllıklı) eyaletler merkeze uzak, yöneticileri salyane adıyla maaş alır ve iltizam sisteminin uygulandığı yerlerdir.
- 21:15İltizam Sistemi
- İltizam sistemi, Osmanlı'daki peşin vergi uygulamasına denir ve uzak eyaletlerde uygulanır.
- İltizam işiyle uğraşana mültezim denir.
- İltizam sisteminin temel amacı hazinenin nakit para ihtiyacını karşılamak, bürokrasiyi azaltmak ve uzak eyaletlerin vergisini garanti altına almaktır.
- 22:15İltizam Sisteminin Uygulanması
- İltizam sisteminde, eyaletin yıllık vergisini hazineye peşin yatırmak için ihaleye girilir ve en yüksek teklif veren mültezim olur.
- Mültezim, sene başında hazineye vergiyi yatırır ve yıl içinde halktan taksitler halinde toplar.
- Duraklama döneminden itibaren devlet nakit para sıkıntısı çekmeye başlayınca, dirlik sisteminin uygulandığı eyaletler de iltizama çevrilir ve mültezimler güçlenerek ayanlara dönüşür.
- 26:32İmtiyazlı Eyaletler
- İmtiyazlı eyaletler bağlı beylik ve hükümetlerden oluşur, özerktir ve yıllık vergi verirler.
- İmtiyazlı eyaletler savaş zamanında asker gönderirler.
- Hicaz, Mekke ve Medine'nin bulunduğu kutsal topraklar vergi ve askerden muaf olup, oradaki güvenliği sağlama ve hacıların ihtiyaçlarını karşılamasıyla yükümlüdür.
- 27:50Kırım İmparatorluğu
- Kırım halkı Müslüman olup, bir dönemden sonra vergi alınmamıştır.
- Osmanlı Hanedanlığı ile Kırım Hanları arasında akrabalık bağı kurulmuştur.
- Kırım Hanları soylarını Cengiz Han'a dayandırır ve Cengiz Han soyuna Ali Cengiz soyu denir.
- 30:27Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Eyaletler
- Ali Cengiz oyunu kökeni Eflak, Boğdan ve Erdel gibi yerlerde bulunmaktadır ve bu bölgelerin başındaki yöneticilere voyvoda denilmektedir.
- Hicaz'ın başındakilere emir, Kırım'ın başındakilere han giray noyan denmektedir.
- Osmanlı, Eflak Beyne'den onbin kişilik kuvvet istemiş, bu beyler yıllık vergi vermek zorundadır.
- 31:14Osmanlı'da Kullanılan Kavramlar
- Osmanlı'da Hicaz bölgesi için kullanılan kavramlardan biri harameyn'dir.
- Eflak ve Boğdan için kullanılan ifade memlekete, Erdel için kullanılan resmi belgelerdeki ifade transilvanya'dır.
- 32:11Osmanlı Eyaletleri Kodlamaları
- İmtiyazlı eyaletler (Kırım, Eflak, Boğdan, Erdel, Hicaz) "KEBEH" şeklinde kodlanabilir.
- Salyaneli eyaletler (Tunus, Cezayir, Trablusgarp, Mısır) "Türkiye Cumhuriyeti Türk Hava Yolları Mısır'a uçtu" şeklinde kodlanabilir.
- Salyanetsiz eyaletler için kodlama yapılamamıştır çünkü yirmi'ye yakın eyalet bulunmaktadır.
- 35:08Garp Ocakları
- Osmanlı sınırlarının batısında Tunus, Cezayir ve Trablusgarp yer almaktadır.
- Bu eyaletler eski dilde batı anlamına gelen "garp" olarak anılmaktadır.
- Garp ocakları içinde yer alan eyaletler "Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi" şeklinde kodlanabilir.