Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan Osmanlı tarihi dersidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak konuyu açıklamaktadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerindeki siyasi gelişmeleri ele almaktadır. İlk olarak 31 Mart darbesi (veya 13 Nisan olayı) ve Meşrutiyet'in ikinci kez ilanı anlatılmakta, ardından İttihat Terakki'nin yükselişi, İkinci Abdülhamid ve V. Mehmet Reşat dönemlerindeki olaylar açıklanmaktadır. Son bölümde ise Osmanlı'daki fikir akımları (Osmanlıcılık, İslamcılık, Turancılık, Türkçülük, Batıcılık ve Adem-i Merkeziyetçilik) detaylı şekilde incelenmektedir.
- Videoda ayrıca mektepli-alaylı çatışması, Resneli Niyazi isyanı, Balkan toprak kayıpları, Trablusgarp Savaşı ve Birinci Dünya Savaşı gibi önemli tarihsel olaylar da ele alınmaktadır. Öğretmen, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek önemli bilgileri vurgulayarak öğrencilere yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
- 00:09Osmanlı'daki Dağılmayı Önleme Çabaları
- Konuşmacı, Osmanlı'daki dağılmayı önleme çabalarının sonunu ele alacağını belirtiyor.
- 31 Mart darbesi ve 13 Nisan olayı olarak bilinen olayın aynı şey olduğunu açıklıyor.
- Olayın 31 Mart isyanı olarak da adlandırıldığını, ancak MEB kitabında darbe olarak geçtiğini belirtiyor.
- 01:13Meşrutiyet'in İkinci İlanı
- Meşrutiyet ikinci kez ilan edildiğini ve İttihat Terakki'nin bunu bayram olarak kutladığını söylüyor.
- İttihat Terakki'nin Osmanlı'nın ilk ve son milli bayramı olan "Id Millidir" (Milli Arapça bayram demek) olduğunu açıklıyor.
- Meşrutiyet'in ikinci kez ilanının resmi bayram olarak kutlandığını vurguluyor.
- 02:38Meşrutiyet Dönemi ve İttihat Terakki
- İttihat Terakki, adalet, hürriyet, müsavat, uhuvvet, kardeşlik ve eşitlik gibi kavramları savunarak meşrutiyeti ilan etti.
- Meşrutiyet ilan edildiğinde halkın çoğunluğu padişah II. Abdülhamid'i tercih ediyordu, ancak yenilik karşıtları anayasal rejimi yıkmak istiyordu.
- İttihat Terakki yönetimi tam olarak egemen değildi, kadrolara yerleşmemiş ve her şeyi kontrol altına alamamıştı.
- 03:34Meşrutiyet Dönemindeki Sorunlar
- İttihat Terakki'nin dış politikadaki başarısızlıkları ve toprak kayıpları (Bulgar, Bosna, Girit) halkın hoşnutsuzluğunu artırdı.
- Mektepli-Alaylı çatışması yaşandı; mektepli subaylar (Enver Paşa gibi) anayasal rejimi ve meşrutiyeti savunurken, alaylılar (Süleyman Çavuş gibi) padişahın saltanatını destekledi.
- İttihat-ı Muhammedi adlı fırka ve "Volkan" gazetesi "din elden gidiyor" sloganıyla ortaya çıktı ve irtica hareketi başlattı.
- 06:21Resneli Niyazi İsyanı
- İsyanı başlatan olay, İttihat Terakki'ye karşı olan Serbestlik gazetesinin yazarı ve sahibi Hasan Fehmi'nin öldürülmesi oldu.
- Hasan Fehmi'nin öldürülmesi haberi geldikten sonra halk yürüyüşe geçti ve İstanbul'da büyük bir isyan çıktı.
- II. Abdülhamid isyanı bastırmak istese de, Makedonya'daki isyan ve toprak kayıpları nedeniyle daha büyük toprak kayıplarına yol açabileceğini düşünerek isyanı bastırmak istemedi.
- 08:49Harekât Ordusu ve Mustafa Kemal
- İttihat Terakki Balkanlar'da yeraltına çekildi ve Jön Türkler (Genç Osmanlılar) Harekat Ordusu kurdu.
- Harekat Ordusu Selanik'ten çıktı ve İstanbul'daki isyanı bastırdı, ordunun komutanı Mahmut Şevket Paşa'dı.
- Mustafa Kemal, Harekat Ordusu'nun Selanik'teki karargahında iken İstanbul'dan gelen şifreli telgrafı çözerek İstanbul'daki isyanın olduğunu öğrendi.
- 12:06II. Abdülhamid'in Tahttan İndirilmesi
- Harekat Ordusu İstanbul'da kontrol ve güvenliği ele aldı, II. Abdülhamid'i tahttan indirip Selanik'e sürgüne gönderdi.
- Osmanlı tarihinde meclis kararıyla tahttan indirilip sürgüne gönderilen ilk padişah II. Abdülhamid'tir.
- Son padişah olan VI. Mehmet Vahdettin de meclis kararıyla tahttan indirilip sürgüne gönderildi.
- 13:5031 Mart Darbesi ve Padişah Değişikliği
- İsyan meşrutiyete karşı çıktı ve beraberinde kanun esaslı değişiklikler yapıldı.
- 31 Mart darbesi ile rejim değişmedi, ancak II. Abdülhamid devrildi ve yerine V. Mehmet Reşat geldi.
- V. Mehmet Reşat son padişah oldu ve Trablusgarp, Balkan ve Birinci Dünya Savaşı boyunca başta kaldı.
- 15:30Hükümet Değişikliği
- Rejim değişmedi, padişah değişti ve hükümet değişikliği yaşandı.
- Kamil Paşa hükümeti gitti, yerine Mahmut Şevket Paşa hükümeti geldi.
- 31 Mart vakası, Baba Ali baskını ve Şeyh Sait isyanı rejim karşıtı olaylardır.
- 16:291912 Seçimleri ve Sopalı Seçimler
- 1908'de Meşrut Meclisi açıldı ve seçimler dört yılda bir yapıldı.
- 1912 seçimleri "sopalı seçimler" olarak geçer çünkü İttihat Terakki seçimleri kazanacağını kesin gözüyle görmüyordu.
- 1946 seçimlerinde açık oy, gizli sayım uygulanarak daha demokratik bir seçim yapıldı.
- 17:541909 Değişiklikleri ve Padişahın Güçlerinin Sınırlanması
- İttihat Terakki, Kanuni Esasi'nde padişahın üstünlüğünü değiştirmek için 1909 değişikliklerini getirdi.
- Meclis kendi kendini açar, kendi kendini kapatır oldu ve padişah yasama üzerindeki gücünü kaybetti.
- Hükümet padişaha değil meclise karşı sorumludur ve padişahın veto hakkı bir ile sınırlandırıldı.
- 19:32Meclis Üstünlüğü ve İttihat Terakki'nin Gücü
- Birinci Meşrutiyette padişah üstünlüğü vardı, ikinci meşrutiyetle durum meclis üstünlüğüne döndü.
- Trablusgarp, Balkan ve Birinci Dünya Savaşı boyunca başta V. Mehmet Reşat vardı.
- Padişahın sürgüne gönderme etkisi geçti ve atadığı sadrazama meclisten güvenoyu alma zorunluluğu getirildi.
- 21:52İkinci Meşrutiyet Dönemi
- İkinci Meşrutiyet döneminde dağılmayı önleme çabaları, ittifak, demokrasi ve demokratikleşme hareketleri gerçekleşti.
- İkinci Meşrutiyetle beraber fırkalar (partiler) başladı.
- ÖSYM sınavlarında "Ali Osman adında bir lise öğrencisi zaman makinesine binip geçmişe gitmiştir" sorusunda fırkaların varlığı ikinci meşrutiyet dönemini gösterir.
- 23:20Osmanlı'da Fikir Akımları
- Osmanlı, demokratikleşme yolunda İttifak, Tanzimat ve Islahat ölçütleri gibi adımlar attı ancak bu yeterli olmadı.
- Fransız İhtilali'nin getirdiği milliyetçilik akımına karşı Osmanlı'da Osmanlıcılık, İslamcılık, Turancılık, Türkçülük, Batıcılık ve Adem Merkezi Federalcilik gibi fikir akımları ortaya atıldı.
- Osmanlıcılık, Osmanlı toprakları içinde yaşayan herkesin dil, din, ırk ve renk ayrımı gözetmeksizin "ben Osmanlıyım" diyeceğini savunan bir akımdı.
- 25:07Osmanlıcılık Akımının Gelişimi
- Osmanlıcılık akımı İkinci Mahmut'tan başlayarak Tanzimat Fermanı ile devam etti ve Jön Türkler, Genç Osmanlılar tarafından savunuldu.
- Balkan Savaşları ile milliyetçilikten etkilenen Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Karadağ birleşerek Osmanlı'ya savaş açtı ve Osmanlı'nın elinde patladı.
- Osmanlıcılık akımı, Amerika'daki vatandaşlık gibi bir lüks olarak görülüyordu; farklı etnik kökenlere sahip kişiler "ben Amerikalıyım" diyordu.
- 26:57İslamcılık Akımı
- İslamcılık, ümmetçilik ve pan-İslamizm gibi akımlar Osmanlı'da ortaya atıldı, ancak panslavizm gibi "sonunacılık" anlamına gelen kelimelerle karıştırılmamalıdır.
- İslamcılık akımı özellikle İkinci Abdülhamit döneminde güçlendi ve 1876'dan sonra devletin resmi politikası haline geldi.
- İslamcılık akımının ateşli savunucuları Mehmet Akif, Cemalettin Afgani ve Sait Halim Paşa gibi kişilerdi ve "eğer bütün Müslümanlar birleşirsek yırtarız" diyen bir anlayıştı.
- 28:57İslamcılık Akımının Sonu
- İslamcılık akımı, gayrimüslim azınlıktan vazgeçerek "gayrimüslim azınlıklar sırt bulgarına giderse gitsin biz Müslümanlar birbirimize yeteriz" diyerek gelişti.
- İslamcılık akımı da Birinci Dünya Savaşı'nda Halife V. Mehmet Reşat'ın cihat ilanıyla patladı; Araplar gelmedi ve İngilizlerle işbirliği yaptılar.
- Osmanlı gittikçe küçülerek önce gayrimüslim azınlıktan, sonra Müslüman azınlıktan vazgeçerek farklı fikir akımlarına yöneldi.
- 29:49Turancılık ve Türkçülük Akımları
- Osmanlı, rotayı Orta Asya'ya çevirdi ve "Turan edelim, gidelim Türk arkadaşlarımızla birleşelim" dedi, bu da Müslüman azınlıktan vazgeçmeyi gerektirdi.
- Turancılık ve Türkçülük teknik olarak farklıdır; Turancılık tüm dünya Türklerini, Türkçülük ise Anadolu'da kalan Türkleri savunur.
- Turancılık akımının en ateşli savunucuları İttihat Terakkicilerdi (Enver Paşa, Cemal, Talat) ancak Sarıkamış faciasıyla bu akım da patladı.
- 31:49Türkçülük Akımı
- Türkçülüğün fikir babası Ziya Gökalp'tir ve Türkçülüğün esasları kitapları vardır.
- Türkçülük akımı dil çalışmaları ile başladı ve Rusya'dan gelen Türk aydınlarının etkisi vardır.
- İsmail Gaspıralı'nın "dilde birgül, fikirde noktalı birgül" sözü Türkçülüğün temelini oluşturur; dilin bir olursa fikrinde de bir olur.
- 34:32Osmanlı'nın Batıcılık Akımı
- Osmanlı'nın teknik olarak en eski akımı batıcılıktır ve Lale Devri'nden beri (1718) batıcılığı savunmaktadır.
- Osmanlıcılık (1800'lerde), İslamcılık (1878-1880'lerde), Turancılık (1900'lerde) ve Adem Merkeziyetçilik (1900'de) akımları daha sonra ortaya çıkmıştır.
- Batıcılık akımının temsilcileri arasında Ahmet Rıza, Celal Nuri ve Tevfik Fikret gibi Servet-i Fünun şairleri bulunmaktadır.
- 37:17Adem Merkeziyetçilik ve Teşebbüsü Şahsi
- Adem Merkeziyetçilik, merkezin varlığını reddeden bir anlayıştır ve Arapça'da "adem" (varlık) ve "adem" (yokluk) kelimeleri arasında bir harf farkı vardır.
- Prens Sabahattin, Osmanlı'da ilk liberal prens olarak bilinir ve serbest piyasa ekonomisi, yerel yönetimler ve merkezin varlığının olmaması gerektiğini savunmuştur.
- Prens Sabahattin'in tezi, Osmanlı'da uygulanamamış olsa da, Türkiye Cumhuriyeti'nde liberal ekonomi, özel sektör ve yerel yönetimler şeklinde uygulanmaktadır.