Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan KPSS ve AÖF sınavlarına hazırlananlar için hazırlanmış İnkılap Tarihi dersidir. Eğitmen, görsel materyaller kullanarak Osmanlı İmparatorluğu'nun ilahat ve yenilik sürecini anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. ve 20. yüzyıllardaki gerileme dönemi ile başlayıp, Lale Devri'ndeki ilahatlardan başlayarak, İkinci Mustafa, Birinci Mahmut, III. Selim ve II. Mahmut dönemlerindeki yenilikleri, Tanzimat Fermanı, Kanuni Esasi ve Gülhane Hattı Hümayunu gibi önemli ilahatları kronolojik olarak ele almaktadır. Ders, soru-cevap formatında ilerleyerek konuları pekiştirmektedir.
- Videoda ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme sürecindeki ekonomik krizler, yeniçeri ocağının bozulması, çocuk yaşta padişahların yönetimi gibi ıslah etme ihtiyacını yaratan faktörler ve ilahatların içeriği, ilan edilme tarihleri ve amaçları detaylı olarak açıklanmaktadır. Katip Çelebi'nin eserleri, Çelebiler Çağı, Sefirler ve Reisi Kütaplar Çağı, Münevverler-Aydınlar Çağı ve Kahramanlar Çağı gibi önemli dönemler ve bu dönemlerin önemli isimleri (Sadık Rıfat Paşa, Namık Kemal, Mustafa Kemal Atatürk) hakkında da bilgiler verilmektedir.
- Inkılap Tarihi Dersi Tanıtımı
- Bu ders KPSS ve AÖF sınavlarına hazırlananlar için önemli konuları kapsayan bir inkılap tarihi dersidir.
- Inkılap tarihi dersi on sekiz üniteden oluşmakta ve bu videoda ilk ünite incelenecektir.
- İlk ünite, Türk inkılabını hazırlayan sebepleri ve 19. ve 20. yüzyıllarda Osmanlı Devleti'ne genel bir bakış içermektedir.
- 01:143. Ahmet Dönemi ve Lale Devri
- 3. Ahmet döneminde (1718-1730) Lale Devri olarak bilinen bir dönem yaşanmıştır.
- Bu dönemde kağıt ve kumaş fabrikaları kurulmuş, ilk özel matbaa (İbrahim Müteferrika) açılmış ve Doğu klasikleri Türkçeye çevrilmiştir.
- Lale Devri'nde geçici elçilikler Avrupa'ya gönderilmiş, çiçek aşısı uygulanmış ve itfaiye teşkilatı (tulumbacılar) kurulmuştur.
- 03:25Katip Çelebi ve Çelebiler Çağı
- Katip Çelebi'nin "Mizan-ı Hak" eseri, medreselerin çöküntü içinde olduğunu ve ıslahatın kaçınılmaz olduğunu anlatmaktadır.
- Çelebiler Çağı, Katip Çelebi, Evliya Çelebi, Hazerfen Hüseyin Çelebi, 28. Çelebi Mehmet ve İbrahim Müteferrika gibi isimlerle başlamıştır.
- Bu isimler, kadim karşısında yeni yaklaşımını öne çıkaran, yeni dünyaya karşı meraklı ve Osmanlı dünyası dışında olup biteni anlamaya çalışan kişilerdir.
- 06:32Seferler ve Reisi Kütaplar Çağı
- Seferler ve Reisi Kütaplar Çağı, 28. Çelebi Mehmet ile başlamış ve Ahmet Resmi Efendi, Reisi Kütap Atıf Efendi, Mahmut Raif Efendi, Sadık Rıfat Paşa ve Mustafa Reşit Paşa gibi isimleri içermektedir.
- Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nu askeri bir imparatorluktan bürokratik bir devlete dönüştürmek isteyen katip sınıfı etkili olmuştur.
- Sadık Rıfat Paşa, bu çağın en önemli isimlerinden biridir ve açıköğretim fakültesi sınavlarında sıkça karşımıza çıkmaktadır.
- 08:15Münevverler ve Aydınlar Çağı
- Münevverler ve Aydınlar Çağı, Tercüme Odası'nda yetişmiş Mustafa Reşit Paşa, Ali Paşa, Fuat Paşa, Münif Paşa, Hayrullah Efendi, Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi isimleri içermektedir.
- Bu kişiler, Osmanlı İmparatorluğu'nu askeri bir imparatorluktan bürokratik ve parlamenter monarşiye dönüştürmek için çabalamışlardır.
- Bu kuşakların yazın dünyasının ortak teması imparatorluğu kurtarmak ve dönüştürmek, dönüşümde kendilerine tuttukları ayna ise Avrupa'dır.
- 09:25Kahramanlar Çağı
- Kahramanlar Çağı, Tanzimat'tan sonraki dönemde basım yayım yoluyla şekillenmiş veya şekillendirilmiş insanları ve dönemi nitelendirmek için kullanılmıştır.
- Bu çağa Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Rauf Orbay, Kazım Karabekir, Ali Fethi Okyar ve Refet Bele gibi isimler dahildir.
- Cumhuriyet, uzun bir tarihsel sürecin ve sancılı bir düşünce tarihinin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
- 10:30Tımar Sistemi
- Osmanlı merkez vilayetlerinde bir süvari birliğini ve askeri-idari hiyerarşiyi desteklemek amacıyla yapılan miras yoluyla geçmeyen tahsisatı tımar sistemi ifade etmektedir.
- Tımar sisteminin en önemli görevi Osmanlı'ya asker yetiştirmekti.
- İkinci Mahmut zamanında tımar sistemi kaldırılarak yerine redif birlikleri kurulmuştur.
- 11:45Osmanlı İmparatorluğu'ndaki İlahiyatçı Düşünürler
- Ayni Ali Efendi'nin "Kavanin-i Ali Osman der Mezalimi Defteri Divan" eseri, tımar sisteminin düzeltilmesi konusunda görüşlerini belirtmiştir.
- Ayni Ali Efendi, 17. yüzyılın ilahiyatçı düşünürlerinden olup, tımar ve cemaatin dağılmasının yolsuzluklara sebep olacağını ve bu alanda düzenleme yapılması gerektiğini savunmuştur.
- 12:44Edirne Vakası
- 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başlarında Osmanlı kurumsal yapısında sert iktidar mücadeleleri yaşanmıştır.
- İkinci Mustafa, devlet yönetiminde söz sahibi olan Köprülü ailesini tasfiye etmek için ilmiye mensuplarının başında bulunan hocası Şeyhülislam Feyzullah Efendi'yi yönetimde söz sahibi haline getirmiştir.
- Feyzullah Efendi'nin kayırmacı ve tahakkümcü yaklaşımı, 1703 yılında Edirne'de vakanın ortaya çıkmasına yol açmış, bu mücadeleye İstanbul halkı, sivil, askeri ve devlet erkanı da dahil olmuştur.
- Bu mücadelede İkinci Mustafa tahttan indirilmiş, yerine III. Ahmet tahta getirilmiştir.
- 14:40Birinci Mehmet Dönemi Yenilikleri
- Birinci Mehmet dönemi yeniliklerinden en önemlisi hem de sehanelerin açılmasıdır.
- Topçu ocağında yeni topların dökülmesi, Mühendishane-i Bahri Hümayun ile Mühendishane-i Berri Hümayun'un öncüsü olan hem de sehanelerin açılması ve Yalova'daki kağıt imalathanesi'nin açılması gibi yenilikler Birinci Mehmet döneminde gerçekleştirilmiştir.
- 1768'de başlayan Rus Savaşı'nda Osmanlı ordusunun teknik açıdan zafiyet içerisinde bulunmasının önemli rolü vardır.
- 16:43Baron de Tott'un Gözetiminde Yenilikler
- III. Mustafa döneminde askeri alanda yenileşme çabalarından öncü ismi Baron de Tott'dur.
- İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndaki kale ve savunma sistemlerinin güçlendirilmesi, Topçu Ocağı ile Tophane'nin düzenlenmesi, Hasköy'de bir top dökümhanesinin yapılması, Topçu Okulu'nun açılması ve Sürat Topçular Ocağı'nın kurulması Baron de Tott'un gözetiminde gerçekleşen yeniliklerdir.
- Hendesehane'nin açılması Baron de Tott'un gözetiminde gerçekleşen askeri alanda yenileşme çabalarından biri değildir.
- 18:19Nizam-ı Cedid
- Nizam-ı Cedid terimini ilk kez kullanan kişi İbrahim Müteferrika'dır.
- Nizam-ı Cedid, dar anlamda askeri, geniş anlamda ise gerçekleştirilen bütün reformlara işaret eden bir kavramdır ve Üçüncü Selim dönemine aittir.
- Üçüncü Selim döneminde hazırlanan ilahiyatçıların genelinin ortak olarak birleştikleri, ilahiyat yapılması gerektiği düşünülen alan askeri alandır.
- Nizam-ı Cedid için doğru ifadeler: Humbaracı, lağımcı, topçu ocaklarında yenilikler yapması, Mühendishane-i Berri Hümayun matbaası kurulması, Londra, Paris, Viyana, Berlin'de daimi ikamet elçilikleri kurulmasıdır.
- Nizam-ı Cedid için yanlış ifade: Nizam-ı Cedid için Avrupa devletlerinden borç alınmasıdır.
- 21:02Üçüncü Selim Dönemi Yenilikleri
- Osmanlı Devleti'nin etrafındaki dünya ile münasebeti açısından önemli bir gelişim, 1793'te Londra, 1797'de Paris, Viyana, Berlin'de daimi ikamet elçiliklerinin kurulmasıdır.
- Üçüncü Selim'in Osmanlı Devleti'nin etrafındaki dünya ile münasebeti açısından en önemli girişimi ilk elçiliklerin kurmasıdır.
- Üçüncü Selim döneminde yapılan ilahiyatlardan biri olmayan şey Evkaf Vekaletinin kurulmasıdır.
- 23:26Osmanlı Döneminin Demokratikleşme Hareketleri
- Osmanlı'da demokratikleşme hareketlerinde önemli kavramlar: Senedi İttifak (İkinci Mehmet ile ayanlar arasında imzalandı), Tanzimat Fermanı (Sultan Abdülmecid zamanında), Islahat Fermanı (Sultan Abdülmecid zamanında), Birinci Meşrutiyet'in ilanı, Kanuni Esasi, İkinci Meşrutiyet ve siyasi partilerin kurulmasıdır.
- Senedi İttifak, padişahın ve ayanın yetki alanını sınırlayıp tanımlayan, karşılıklı sadakat ve güveni sağlamaya yönelik bir sözleşmedir ve II. Mehmet döneminde kabul edilmiştir.
- 24:40İkinci Mahmut Dönemi İslahatları
- İkinci Mahmut döneminde ilk özel gazete "Takvim-i Vakayi" çıkarılmıştır.
- Memurların pantolon ve fes giymeleri zorunlu hale getirilmiştir.
- İlk defa posta teşkilatı kurulmuş ve ilköğretim İstanbul'da zorunlu hale getirilmiştir.
- 25:54İkinci Mahmut Dönemindeki Diğer İslahatlar
- Avrupa'ya ilk defa öğrenciler gönderilmeye başlandı.
- Mehter takımının yerine "Mızıka-ı Hümayun" denilen yeni bir bando birliği kurulmuştur.
- Divan-ı Hümayun yerine nazırlıklar (bakanlıklar) getirilmiştir.
- 26:26İkinci Mahmut Dönemindeki Önemli İslahatlar
- Sekban-ı Cedid, Eşkinci Ocağı ve Yeniçeri kaldırılmıştır (Vakayı Hayriye).
- İlk polis teşkilatı kurulmuş, muhtarlıklar getirilmiş ve müsaadere sistemi kaldırılmıştır.
- Karantina müesseseleri kurulmuş, ilk defa pasaport uygulamasına geçilmiş ve ayanlarla senedi ittifakları yapılmıştır.
- 27:45Tanzimat Fermanı
- Tanzimat Fermanı, Sultan Abdülmecid'in yayımladığı mülki islahat programıdır.
- Ferman geleneksel yapıyı kökten sarsacak yenilikler getirmekteydi.
- Müslüman-gayrimüslim eşitliği ilkesi getirilmiş ve Osmanlı milleti teşkil etmeyi hedefleyen önemli bir projenin ilk adımıydı.
- 29:39Tanzimat Fermanı'nın İçeriği
- Tanzimat Fermanı'nın içeriğinde can, mal, namus güvenliğini sağlaması, keyfi el koymalara son vermek ve ırk ve din temeline bakmadan tüm vatandaşların eşitliği yer almaktadır.
- Vergilerin herkesin gücü oranında tahsil edilmesi ve vergilerin adil toplanması için nüfus sayımı yapılması, Tanzimat Fermanı'nın içeriğinde yer almamaktadır.
- 30:58Kanuni Esasi
- Kanuni Esasi, İstanbul Konferansı'nda Batılı devletleri etkilemek için ilan edilen anayasa olup, Osmanlı devletinde anayasal yönetime geçişi sağlayan ilk anayasasıdır.
- Kanuni Esasi'nin ünlü 113. maddesi ile padişah, hükümetin emniyetini ihlal edenleri zabıta tahkikatı ile kesinlik kazananları ülke dışına ihraç ve sürgün yetkisi almıştır.
- Bu madde, muhalefetin bastırılması hedeflenmiştir.
- 33:16Tanzimat Dönemindeki Diğer Önemli Belgeler
- Gülhane Hattı Hümayunu, Sultan Abdülmecid döneminde kabul edilmiştir.
- Bu belge, Yunan ve Sırp isyanlarıyla birlikte milliyetçi bir tutum sergileyen gayrimüslimlerin imparatorluktan ayrılmasını önlemek amacıyla ortaya atılmıştır.
- 34:25İslahatların Gerekçesi
- Osmanlı devlet adamlarının ve düşünürlerinin devlet ve toplum üzerinde düşünmeye sevk eden sebepler ekonomik kriz, siyasi krizler ve sosyo-ekonomik yapının altüst olmasıdır.
- Ulema ve askeri sınıfların egemenlik zayıflatıcı faaliyetleri, çocuk yaşta tahta çıkışlar, askerlikle ilgisi olmayanların askere alınması ve tımar sisteminin bozulması da islahatların gerekli olduğunu gösteren sebeplerdir.
- 35:04Osmanlı İmparatorluğu'nda İslah İhtiyacı
- Osmanlı yöneticilerinin devlet ve toplumu ıslah etme ihtiyacı, medreselerden mezun olan öğrencilerin iş bulamayınca yol kesmeye ve soyguna başlaması gibi sebeplerden kaynaklanmıştır.
- Askerlikle ilgisi olmayan kişilerin ocağa alınması ile yeniçeri ocağının bozulması, çocuk yaşta kişilerin padişah olmasının merkezi yönetimi zaafa düşürmesi ve ekonomik krizler de ıslah ihtiyacı yaratmıştır.
- Ticaret yollarının değişmesiyle Osmanlı gümrük gelirlerinin artması, ıslah etme ihtiyacı sebeplerinden biri değildir.
- 36:24İslahat Fermanı ve Etkileri
- Osmanlı Devleti'nde eşit vatandaşlık vurgusuyla Osmanlı bilinci oluşturup devletin dağılmasını önlemek için İslahat Fermanı yayınlanmış, bu ferman eşitlik prensibini daha da belirginleştirmiştir.
- İslahat Fermanı ile gayrimüslimlerin her türlü devlet memuriyetine, devlet okullarına ve askeri okullara eşit şartlarda katılımı sağlanmış, müslüm ile gayrimüslim arasındaki eşitsizlik kaldırılmıştır.
- İslahat Fermanı, gayrimüslimler arasındaki hiyerarşiyi yok ederek kul statüsünden vatandaşlığa doğru bir evrim başlatmış ancak milliyetçilik akımı nedeniyle amacına ulaşamamıştır.
- 37:49Şark-Doğu Meselesi
- Şark-Doğu meselesi, Türklerin Avrupa'dan atılması meselesini ifade etmektedir.