Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü ve modernleşme süreci hakkında yaptığı tarihsel bir sohbeti içermektedir.
- Konuşmacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünün nedenlerini, 1789 Fransız İhtilali sonrası Avrupa'daki burjuvazinin egemenliği ve emperyalizm ideolojisinin etkilerini ele alıyor. Ayrıca, Osmanlı padişahlarının (III. Selim, II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid) reform girişimlerini, modernleşme çabalarının neden başarılı olamadığını ve Cumhuriyet'in nasıl kurulduğunu analiz ediyor.
- Videoda ayrıca Osmanlı'nın kendine özgü eğitim sistemi olan medreselerin Fatih döneminden sonra nasıl bozulduğu, 1853-1856 Kırım Savaşı sonrası borçlanması, 1873'te iflas etmesi ve nüfus dalgalanmalarının tarihsel süreçteki etkileri de inceleniyor. Atatürk'ün devriminin Osmanlı padişahlarının reform girişimlerinin sonucu olduğu vurgulanıyor.
- Burjuvazinin Oluşmaması ve Osmanlı'nın Durumu
- 1789 Fransız fikrinden sonra Avrupa'nın değişimi ve dünyaya aktarılan düşünce sistemine bakmak gerekiyor.
- Burjuvazinin egemenliği ve siyasete egemenliği süreci, Osmanlı'da kapitalist sınıfın oluşmaması nedeniyle toparlanma konusunda çok geç kalınmasına neden oldu.
- Emperyalizm ideolojisi, buharın gemilere, tekstil sektörüne ve kömür için maden sektörüne uygulanmasıyla Osmanlı'nın dayanabilecek hali kalmadı.
- 00:41Milliyetçilik ve Doğu Akdeniz Ticaret Yolu
- Milliyetçilik akımı, ulus-devlet ve millet olma fikri gelişti, emperyalizm için imparatorluklar parçalandı.
- Kömürden sonra petrol geldi ve Doğu Akdeniz ticaret yoluna hakim olmak gerekiyordu.
- İngiltere, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi'nde Kıbrıs'ta bahane kılarak Doğu Akdeniz ticaret yolunu kontrol etmeye çalıştı.
- 01:53Kemalizm ve Eğitim Sistemi
- Kemalizm kendi entelektüelizmini yaratmayı beceremedi ve bu da Cumhuriyet'in 2016'da hala yaşadığı problemlerin nedenlerinden biri.
- Osmanlı Devleti'nde modern anlamdaki üniversite kurulmadı, İstanbul Üniversitesi'nin tarihi 1453'te İstanbul fethine kadar gider.
- Darülfünun'un kuruluşu Sanayi Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Fakültesi) çekirdeğinden başladı ve ilk üniversite Ordu içerisinde Mühendishane'di.
- 03:10Medrese ve Üniversite Sistemi
- Osmanlı kendine has bir medeniyet ve eğitim sistemi vardı, başlangıçta hem fıkıh hem matematik, kimya, felsefe gibi diğer bilimler vardı.
- Fatih medreselerinden sonra medrese bozulmaya başladı, felsefe atıldı ve dini ağırlıklı bir rol kazanmaya başladı.
- Üniversite batılılaşma süreciyle ortaya çıkan bir şeydir, Osmanlı'da medrese bozulmuştu ve bilim eğitimi yoktu.
- 04:35Bilimsel Devrim ve Osmanlı'nın Durumu
- Avrupa'daki bilimsel devrim, yeni bilim, Avrupa üniversitelerinin dışında gelişen bir şeydi.
- Bilim devrimini yaratan büyük karakterlerin hepsi kilise ile çatışma halindeydi.
- Osmanlı bürokrasisi, okuma yazma, dört işlem gibi temel becerileri meslek içi eğitimlerle (usta-çırak) hallediyordu.
- 06:52Osmanlı'nın Çöküş Nedenleri
- Osmanlı'nın çöküşünün sebebi, ihtiyaç yanlışıydı ve neyin ihtiyaç olduğunun farkında değildi.
- Çöküş, paranın olmadığı, iflas edildiği, denize açılamadığı, teknoloji geliştirilemediği ve insan kaynağının yeterli olmadığı anlamına geliyordu.
- Osmanlı 1853-1856 Kırım Harbi'nden sonra borçlandı ve 1873'te Muharrem Kararnamesi ile iflas etti.
- 08:40Osmanlı Padişahları ve Reform Girişimleri
- Osmanlı padişahları arasında yeteneksiz ve hastalıklı olanlar olsa da, Fatih Sultan Mehmet hariç, III. Selim, II. Mahmut, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid gibi önemli padişahlar da bulunmaktadır.
- Osmanlı'nın reform girişimleri piramidin üstüne yapılmış, Fatih Bey'in reformları küçük bir yerde kalmış ve burjuvazinin proleterya olmadığı için halka ulaşamamıştır.
- Birinci Meşrutiyet'ten kimsenin haberi olmamış, İkinci Meşrutiyet ise sokakta davul zurnayla kutlanmıştır.
- 09:32Osmanlı'nın Modernleşme Çabaları
- Osmanlı yönetimi Lale Devri'ni fark etmiş, ordusunu modernize etmiş ve çözüm bulmaya çalışmıştır.
- III. Selim iktidara geldiğinde layalar istemiş, farklı fikirler ortaya çıkmış; bir kısmı batılı olmayı, bir kısmı ise doğu felsefesini devam ettirmeyi savunmuştur.
- Herkes bir arayış içerisinde olsa da, nasıl çıkılacağının çözümünü bulamamışlardır.
- 10:14Dünya Ekonomisi ve Değişimler
- "Sik transit gloria mundi" (dünyanın ihtişamı geçicidir) atasözü, ekonomik değişimlerin geçiciliğini vurgulamaktadır.
- Yirmi beş sene önce Çin'in dünyanın birinci ekonomisi olacağını veya Hindistan'ın yükseldiğini kimse inanmazdı.
- Batı'da da ekonomik açıdan çökmemiş bir devlet yoktur, ekonomileri borçlu ve genç nüfusa ihtiyaç duymaktadır.
- 11:25Batı Hegemonyası ve Dönüşümler
- Avrupa'nın dünyaya yayıldığı Batı hegemonyası sonlarını yaşıyor.
- Devletler doğurdu, zirvesini bitirince ölürdü; zirvesine çıkarsa yeni bir güç gelir ve yok olur.
- 20. yüzyılın en önemli devrimcilerinden biri olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Osmanlı padişahlarının yaptığı reform girişimlerini devrimle sonuçlandırmıştır.
- 13:13Devrim ve Eğitim Sistemi
- Devrim, siyasal, sosyal, ekonomik ve hukuk alanlarında yapılmış köklü, geri dönüşümsüz değişimlerdir.
- Mustafa Kemal kuşağı Harbiye'den ve askeri okullardan laik eğitim programıyla yetişmiştir.
- Ana mesele geç kalındı; Fatih Bey'in reformları o günkü imparatorluğun sınırları içerisine yayabilseydi, başka bir şekle girecekti.
- 14:18Osmanlı'nın Monarşiden Cumhuriyete Geçişi
- Osmanlı'nın monarşiden cumhuriyete geçişi Mustafa Kemal Paşa'nın aniden ilan etmesiyle değil, ciddi biçimde Osmanlı entelektüel aydınlığı tarafından tartışılmıştır.
- 1865'te Yeni Osmanlı'nın hareketinden sonra cumhuriyetçi fikir tanınmaya başlamıştır.
- Şinasi gibi Yeni Osmanlılar cumhuriyeti getirmek istemişlerdir.
- 15:03Avrupa'nın Yayılması ve Nüfus Dalgalanmaları
- Avrupalılar yeni dünyayı kolonize etmiş, dünyaya yayılmışlardır çünkü altın ve gümüş madenleri yoktu.
- Avrupa'nın nüfusu artmış, yeni gıda maddeleri (patates) bulunduktan sonra nüfus artışı hızlanmıştır.
- Osmanlı'da nüfus o kadar artmamış, hastalıklar ve savaşlar nüfus artışını engellemiştir; Cumhuriyet'in başlarında ancak hızlı bir nüfus artışımız olmuştur.